Donderdag 4 juni 2015
De grote mannen van de jazz bleven jongens die het in de eerste plaats om het speelplezier met elkaar te doen was. Het bedenken van bijnamen hoorde daarbij. Al vanaf het ontstaan van het genre werden zij die over bijzondere talenten beschikten, onderscheiden met titels die hun ‘jazz royalty’ aangaven. Iemand als Joe Oliver was zo populair in New Orleans en omstreken dat men hem al gauw The Jazz King noemde. Dat werd dus ‘King’ Oliver. De begaafde cornetspeler was overigens nog niet zo koninklijk of hij liet zich aan de lopende band door zijn managers bestelen. Bedrogen en geëxploiteerd stierf een van de eerste heersers van de jazz in armoedige omstandigheden.Een adellijk cognomen moest een muzikant eigenlijk verdienen op grond van zijn capaciteiten. Toen echter een bijnaam als King commercieel aantrekkelijk bleek, bewandelden sommigen een gemakkelijker weg: violist en bandleider Alex Watzke betaalde kinderen om hem op straat aan te spreken als ‘King Watzke’. Of dat ook werkte? Misschien dat naïevelingen onder het publiek er wel intrapten, maar zijn collega’s niet. Die sneerden als ze hem op straat voorbij zagen komen, “There goes King Watzke”, en begeleidden ‘smans wandelingetje met homerisch gelach.
Edward Kennedy Ellington werd ‘Duke’; William Basie noemde zichzelf ‘Count’ en de naam bleef plakken; Earl Hines, met een schot voor open doel, werd omgedoopt tot ‘The Earl’. En omdat Bessie Smith nog beter kon zingen dan ‘Queen of the Blues’ Mamie Smith, werd haar bijnaam ‘The Empress of the Blues’.
Interessanter dan koninklijke titels zijn de echte bijnamen. Daar zit soms een aardig verhaal achter. Kijken we bijvoorbeeld naar Charlie ‘Bird’ Parker, dan zou je in eerste instantie zeggen dat die naam verwijst naar de manier van spelen van deze saxofonist. Parker buitelde en fladderde even sierlijk als een zwaluw in zijn spel, maar toch is dat niet de reden waarom hij Bird genoemd werd. Hij dankte die bijnaam aan het feit dat hij ooit een kip (yardbird) overreed toen hij zich naar een optreden haastte. Tot in lengte van dagen bleven zijn sardonische collega’s hem aan dit voorval herinneren.
Boekdelen kunnen er geschreven worden over ‘Angry Man of Jazz’ Charles Mingus. Deze geniale jazzcomponist, groot en sterk van nature, was bepaald geen goedmoedige reus. Mingus’ vulkanische temperament maakte gevreesd; hij kon behoorlijk uitvallen als er zijns inziens niet naar behoren gespeeld werd. Van hem is bekend dat hij in een aanval van woede ooit zijn trombonist vol op de mond stompte, en ook dat hij ooit de handen van zijn falende pianist bijna verbrijzelde door de pianoklep hard dicht te slaan. Het publiek werd evenmin gespaard als het niet braaf luisterde. Mingus kon dan een tirade afsteken waarmee hij alles en iedereen schoffeerde. En dan dit: de Boze Man vormde de inspiratiebron voor een dubieus fenomeen in de rock, toen hij tijdens een concert te London razend werd en zijn peperdure double bass aan gruzelementen sloeg. Artiesten als The Animals, The Who en Jimi Hendrix zagen wel wat in dit destructieve gedrag en maakten het tot een act.
Voor aanstaande zondag staat er een nummer van de cd ‘Bean Bags’ op het programma. Het eerste woord in deze titel verwijst naar saxofonist Coleman Hawkins, die er volgens zijn collega’s uitzag als een boon. Hij had nog twee andere bijnamen: het voor de hand liggende ‘Hawk’, en ‘Father of the Tenor Saxophone’. Die laatste naam is een fraai eerbetoon aan een man die zich er op kon beroemen zijn instrument tot een van de belangrijkste in de jazz gemaakt te hebben.
‘Bags’ gaat over meestervibrafonist Milt Jackson, zo genoemd vanwege de indrukwekkende wallen onder zijn ogen. Die had hij te danken aan zijn gewoonte om tot in de vroege ochtenduren op te blijven. De bijnaam vond zijn weg in de titel van menig beroemd jazzalbum, zoals ‘Bags Groove’; ‘Bean Bags’ dus, en ‘Bags & Trane’, waarin de tovenaar van de vibes optrad naast John Coltrane.
De naam van het nummer dat wij u laten horen luidt ‘Stuffy’. Dat zou stoffig, benauwd, conservatief of saai kunnen betekenen. Van enige stijfheid is in de samenwerking tussen deze twee jazzgiganten geen sprake, dus we nemen aan dat het verwijst naar de omstandigheden waaronder de opname plaatsvond.
Playlist OUD ANDERS, zondag 7 juni 2015 op AAFM, 22.00-23.00 uur
01. Alchemy - Elizabeth Hoffman - 3.04
02. Stuffy - Milt Jackson & Coleman Hawkins - 5.46
03. Aucuns Vont Souvent/Amor Qui Cor Vulnerat/Kyrie Eleison - Graindelavoix - 4.18
04. Le Vidoir - Jacques Tremblay - 3.05
05. Music for the Buma Dance - Pygmeeën uit Kameroen - 4.52
06. Eros - Dün - 10.29
07. Mount Up, My Soul - John Ward - 7.03
08. Princess Bat With the Underground Stars - Kim Hedäs - 3.04
09. Domino - Peggy Lee - 3.07
