Donderdag 5 februari 2015
Een simpel associatiespelletje: wij geven u de naam van een componist, en u noemt binnen een seconde het allereerste werk van hem dat bij u opkomt. Tien tegen een dat u bij Vivaldi onmiddellijk aan de Quattro Stagioni denkt, “De negende!” roept bij Beethoven, en bij Johann Sebastian Bach alleen nog maar de woorden Matthäus Passion kunt prevelen. En Bedrich Smetana? Vooruit, we geven u twee seconden, maar dan komt u ongetwijfeld met Ma Vlast op de proppen. Onvergetelijk, die melodie van de Moldau. Er zijn er niet veel die dat niet mooi vinden.
Smetana componeerde deze prachtige ode aan zijn vaderland pas later in zijn leven. Hij was toen vrijwel volledig doof; een gegeven dat sommige componisten blijkbaar niet belemmerde in de uitoefening van hun vak, zie Beethoven. Má Vlast behoort tot de zogenaamde programmamuziek. Dit is een ietwat onsympathieke term voor muziek die niet zichzelf als onderwerp heeft (absolute muziek), maar een bestaand verhaal beschrijft. Dat kan iets uit de geschiedenis zijn, een beroemd boek, of een fraai natuurlandschap. Als een van de bekendste voorbeelden van programmamuziek noemen we nogmaals Le Quattro Stagioni van Antonio Vivaldi, dat op onnavolgbare wijze de vier jaargetijden verklankbeeldt.
Smetana’s fraaie symfonische gedicht bezingt zowel de geschiedenis als de natuur van Tsjechië. Het bestaat uit zes delen. Iedereen kent het gedeelte waarin de rivier de Moldau zich in al zijn pracht ontvouwt; het behoort immers tot de meest gespeelde stukken uit het klassieke repertoire. Zij die de geliefde melodie voor het eerst horen en er een cd van willen hebben, maken echter al snel de fout om te denken dat het volledige Ma Vlast met de Moldau begint. Na het beluisteren van de eerste klanken wordt de cd dan teleurgesteld terzijde geschoven. Zo van, “Nee, dit is het niet”. Jammer, want die glorieuze Moldau staat er wel degelijk op. Het is echter niet het eerste, maar het tweede deel.
We doen Smetana te kort als we hem ons uitsluitend willen herinneren als de componist van Ma Vlast. Liefhebbers van klassieke muziek weten dat de Tsjech een reeks opera’s schreef die door zijn landgenoten tot op de dag van vandaag gezien worden als de eigen, nationale stem van het immer voor zijn vrijheid vechtende Tsjechische volk. Die waardering is er overigens niet altijd geweest; Smetana, geteisterd door een zwakke gezondheid, voldeed in de ogen van tijdgenoten niet aan de hoge eisen die aan concertpianisten gesteld werden. Ook zijn langdurige verblijf in Zweden werd hem niet in dank afgenomen. Een musicus die al vanaf zijn vroege jaren gold als een voorstander van de Tsjechische autonomie, diende immers zijn geluk niet elders te beproeven. Pas toen hij weer naar zijn geboorteland terugkeerde en men hem leerde kennen als componist, kreeg hij de eer die hem toekwam.
Oud Anders draait zondag geen Ma Vlast. Ook gaan we voorbij aan de opera’s van de componist. Wel laten we u een zestal speelse pianosketches van zijn hand horen. Ze behoren tot de ‘albumbladen’; stuk voor stuk oorstrelende melodieën, die sterk doen denken aan de paradoxale combinatie van kracht en kwetsbaarheid die ook Chopin in zijn composities wist te verwerken. Ze worden vertolkt door de pianiste Jitka Cechova.
Playlist OUD ANDERS, zondag 8 februari op AAFM, van 22.00 tot 23.00 uur
01. Leaving Louisiana in Broad Daylight - Emmylou Harris - 4.20
02. Album Leaves I & II For Katerina Kolarova, Elisabeth Felicitas Thun - Bedrich Smetana - 2.36
03. A Robert Johnson Sampler - Neil Burton Rolnick (1947) - 12.48
04. Messe op 167 - Sanctus - Cecile Chaminade - 1.57
05. Album Leaves III & IV Ins Stammbuch Der Josephine Finke, Dem Jeans Kunz - Bedrich Smetana - 2.18
06. Indian Summer - Frank Sinatra & Duke Ellington - 4.14
07. Trois Pieces Opus 29: Prelude - Gabriel Pierne - 3.06
08. Rijp - Flex Bent Braam - 2.49
09. Harding's Galliard, BK55 - William Byrd - 2.59
10. Love Of My Life Worldwide - Erykah Badu - 5.26
11. Album Leaves V & VI Ins Stammbuch Dem Wenzel Ulwer, Der Marie Proksch - Bedrich Smetana - 1.48
