Donderdag 22 januari 2015
Om het geluid van de band Swans te omschrijven kunnen we het beste verwijzen naar de uitspraak van voorman Michael Gira: “zwanen hebben een prachtig, majesteitelijk uiterlijk. En een heel beroerd temperament”. Het is deze combinatie van tegengestelde eigenschappen die Gira probeert te verwezenlijken in zijn muziek. Zijn stem draagt daar in niet geringe mate aan bij; hij zingt met een luide, theatrale bas-bariton waar het gif vanaf druipt. Zodra Gira de mond opent, maakt het publiek zich klaar voor een helletocht waarin alles wat waarde heeft met niets ontziend cynisme tegemoet getreden wordt. Bekijken we bijvoorbeeld de song ‘Anything for You’: als u wilt, mag u deze titel vertalen met ‘voor jou doe ik alles’, en daarbij aan een liefdesverklaring denken. Een nadere beschouwing van de lyrics wijst echter op een weinig liefdevolle verhouding. Er wordt een plastisch beeld geschilderd van een hand die zich een weg baant door de mond en keel van de ik-figuur. De zanger maant zijn geliefde het proces eindeloos te herhalen: ‘hold it in, take it out of me’. Erin, eruit, erin, eruit! De als een dreunende bezwering uitgesproken tekst wordt versterkt door de instrumentale begeleiding, die unisono tekeer gaat als een heipaal. Bij de luisteraar dringen zich verwarrende associaties op met een machteloos spartelende vis, of met bizarre sadomasochistische praktijken; kortom, hij wordt hier geconfronteerd met een nogal onsmakelijke scene. We zijn geneigd om ons vol walging af te keren, en dat is ook de bedoeling. Een relatie kan ontaarden in een gevaarlijk machtsspel waarbij de integriteit van de ander met voeten getreden wordt, zo lijkt Gira te willen zeggen.
Maar wat betekent de song nou werkelijk? Gaat het hier om gedegenereerde liefde? Het antwoord ligt besloten in de titel van het album, ‘Greed’ (hebzucht, gulzigheid), en vooral in de tweede regel van de song, ‘I know where my money comes from’. Er wordt hier iemand ‘aan de haak geslagen’, niet zozeer door een andere persoon, maar door het grote geld. En de ik-figuur laat het zich welgevallen, ook al loopt het uit op een verkrachting van zijn persoonlijkheid. Een uit de hand gelopen liefdesrelatie wordt hier dus metaforisch gebruikt om de verlokkingen van het commerciële succes te beschrijven. Gira staat bekend om dit soort manipulaties van dubbelzinnige beelden.
De rebellerende artiest die uiteindelijk zwicht voor zakken met geld is natuurlijk een oud thema in de rockmuziek; denkt u maar aan Pink Floyd’s ‘Dark Side of the Moon’ of ‘Wish You Were Here’. Maar meer dan hun Britse voorgangers wijzen de Swans de beschuldigende vinger niet zozeer naar het establishment, maar veeleer naar zichzelf. Ze spelen het spelletje immers mee. Dat kost hen hun artistieke vrijheid, en dat is een van de redenen waarom de teksten van hun songs bol staan van suicidale zelfverachting.
Omdat hun muziek voortdurend beelden oproept van geweld, wanhoop en cynisme wordt de band beschouwd als een van de meest depressieve acts in de rock scene. Voor een gezellig avondje uit gaat u dus niet naar de Swans. Bent u op zoek naar een virtuoze gitaarsolo, dan heeft u evenmin iets bij de band te zoeken. De instrumenten hebben namelijk niet meer dan een texturale functie, waarbij het er nauwelijks toe doet of de bandleden de juiste maat en toonsoort treffen. Er worden slechts lagen van ongedifferentieerd, rauw lawaai aangelegd. En dat klinkt als een metaalfabriek op maandagmorgen.
Voorafgaand aan de maandagmorgen, de zondagavond: Oud Anders draait dan ‘Anything for You’ van de Swans.
Playlist OUD ANDERS, zondag 25 januari op AAFM van 22.00 tot 23.00 uur
01. Amour 1: Sei wieder fröhlich - Karlheinz Stockhausen - 1.41
02. Litanie della BMV in F minor - Kyrie - Francesco Durante - 4.49
03. Fiddler's elbow - Mike Fekete - 4.58
04. Soul Dance - Joshua Redman - 6.45
05. Paradiso (Cuaderno I) - O somna luce - Alfredo Aracil - 1.46
06. Interrupt 2 - David Rosenboom - 4.00
07. Acht Klavierstücke: Allegretto - Elisabeth von Herzogenberg - 2.43
08. Amour 3: Die Schmetterlinge spielen - Karlheinz Stockhausen - 7.17
09. Countryside - The Lost Pines - 2.12
10. Anything for You - Swans - 4.32
11. In The Park - George Harrison - 4.10
