Donderdag 11 december 2014
Als we Sun Ra en Karlheinz Stockhausen met elkaar vergelijken, dan vallen er onmiddellijk overeenkomsten op. In de eerste plaats stonden deze twee componisten met hun eigenzinnige muzikale creaties op het hoogste niveau; zelden heeft de muziekgeschiedenis originelere geesten opgeleverd. Daarnaast profileerden beiden zich als wezens van buitenaardse afkomst. Stockhausen beschouwde zichzelf als een gezant van de Hondsster Sirius die de bewoners van dit ondermaanse kwam verlichten, en Sun Ra hield het erop dat hij op aarde verscheen in de gedaante van een engel van de planeet Saturnus. Jawel. Daar heeft u niet van terug.Of de heren dit ook werkelijk geloofden? Waarschijnlijk niet. Zowel Stockhausen als Sun Ra stonden midden in het leven en onderscheidden zich door een grote realiteitszin en een scherpe intelligentie. Waarom dan deze onzin? Zeker weten doen we het niet, maar laten we aannemen dat het hier in beide gevallen gaat om het verminderen van druk door middel van een alter-ego. Als iemand al de neiging heeft om gek te worden, dan doet hij er misschien goed aan om letterlijk te doen alsof het hem in de bol geslagen is. Dat werkt als een bliksemafleider. Het zou heel goed kunnen dat zowel Sun Ra als Stockhausen zich bewust waren van de dunne scheidslijn tussen genialiteit en gekte - als ze die al niet regelmatig overschreden. Wat konden ze dan beter doen dan een personage uit te vinden op wie ze hun pathologische neigingen projecteerden? Bovendien was dat commercieel gezien aantrekkelijk, want het publiek lustte er wel pap van.
En of het publiek er wel pap van lustte, er viel immers heel wat te zien! Sun Ra maakte er tijdens concerten een waanzinnige show van. Hij kwam van Saturnus, vernoemde zich naar de Egyptische god Amon Re (= Ra), kleedde zich in bizarre glittergewaden en droeg zonnebrillen die pas over honderd jaar in de mode komen. Het woord ‘cult’ leek zo ongeveer uitgevonden om deze excentrieke man uit Alabama te beschrijven. En laten we niet vergeten dat hij de Afro-futuristische leer aanhing, een exotische wereldbeschouwing die meent dat het zwarte ras de nieuwe Adam en Eva zal voortbrengen, maar dan zonder de zondeval; de makers van een betere wereld. Sun Ra overgoot dit geloof met een hoogstpersoonlijk sausje van Science Fiction, theosofie en vrijmetselarij.
Nu kan men eraan twijfelen of iemand die ietwat kierewiet overkwam wel iets zinnigs te melden had in de muziek. Sun Ra had dat echter zeer zeker. Als alle grote muzikanten was hij zich bewust van de traditie binnen zijn genre. Hij verwierp dat wat vóór hem kwam niet, maar gebruikte en moderniseerde het. Zo vinden we in het nummer 'Lightnin’' zowel de ritmische inventiviteit van Duke Ellington als de stampende locomotief van de oude New Orleans jazz terug, gecombineerd met de onconventionele dissonanten van Sun Ra zelf. Die persoonlijke stijl keek vooruit naar de uitbundige chaos van het Willem Breuker Collectief; geconcludeerd mag worden dat onze eigen voorman van de free jazz heel goed naar Sun Ra geluisterd moet hebben. Breuker en Sun Ra zijn eigenlijk muzikale zielsverwanten.
Komende zondag draait Oud Anders dat opwindende, vrolijke nummer 'Lightnin’'. Het duurt niet al te lang, maar in de toekomst zullen we beslist uitgebreidere composities van het fenomeen Sun Ra laten horen. Een engel van Saturnus doen we per slot van rekening ernstig te kort met slechts tweeënhalve minuut speeltijd.
The Sun Ra Arkestra live in Montreux 1976
Playlist OUD ANDERS, zondag 14 december op AAFM van 22.00 tot 23.00 uur
01. Lightnin' - Sun Ra Arkestra - 2.37
02. Vagharshapat Dance - Arno Harutyuni Babadjanian - 1.47
03. Black Spirit Boogie - Taj Mahal - 7.08
04. Gesang der Geister über den Wassern 'Des Menschen Seele' D.714 - Franz Schubert - 11.01
05. The Serpent's Tooth (Take1) - Miles Davis - 6.58
06. Mobilis In Mobili - Natasha Barrett - 9.01
07. Papa Don't Take No Mess - James Brown - 4.20
08. Etude-Tableau in B minor, Op.39, No.4 - Serge Rachmaninov - 3.42
