Vrijdag 17 oktober 2014
Of er met stenen ook muziek gemaakt kan worden? Natuurlijk. Klopt u eens ritmisch op een straatklinkertje en u produceert al gauw iets fatsoenlijks. En denkt u maar eens aan de vroegere chain gangs van de staatsgevangenissen in de Mississippi Delta. Als gedetineerden buiten dwangarbeid moesten verrichten zongen ze de blues, en daarbij begeleidden ze zichzelf door in een bepaald tempo op de keien te slaan. Als de hele groep tegelijkertijd een stap voorwaarts zette, rinkelden kettingen en voetboeien prachtig op de maat mee. Katoenplantages, spoorwegen en steengroeven, de Afro-Amerikanen hebben er de arbeidsvitaminen uitgevonden. Een ander voorbeeld van geslaagde muziek uit stenen komt van de hand van componist, muziekarcheoloog en multi-instrumentalist Walter Maioli. Als leider van Synaulia, het collectief wetenschappers en muzikanten dat antieke klanken weer tot leven brengt, heeft Maioli uitgebreid onderzoek verricht naar de muziek van de oude Grieken en Romeinen. Op eigen houtje is hij echter nog veel verder teruggegaan in de tijd: voor het album “Musical Instruments From Prehistory - The Paleolithic” bezocht hij een druipsteengrot en timmerde naar hartenlust op de daar aanwezige stalagmieten en –tieten. De onderaardse geluiden - als van een gesmoorde gong - moeten onze voorouders van zo’n 35.000 jaar geleden bekend zijn geweest, want niet alle slijtage die Maioli aantrof op de formaties kon aan natuurlijke erosie toegeschreven worden. Hele volksstammen hebben in de loop van vele millennia flink wat afgeroffeld op de staande en hangende pilaren. Dat kan men immers zien, zo luidt de verklaring van Maioli. Of dit niet meer dan speculatie is? Laten we de vindingrijkheid van de mensen uit de steentijd vooral niet onderschatten. Overal ter wereld zijn er grotschilderingen van tienduizenden jaren oud gevonden; ze getuigen van een al zeer vroeg ontstaan inzicht in zoiets ingewikkelds als perspectief. Het ontdekken van de welluidende klanken van een stuk steen valt daarbij in het niet. In ons grijze verleden liepen er blijkbaar Rembrandts bij de vleet rond, dus u mag gerust aannemen dat er toen ook wel ergens een Mozart bestond die een eigentijdse symfonie bij elkaar kon meppen. Op een stuk steen, jazeker.
Oud Anders presenteert zondagavond het geluid van de wonderlijke stenen van Sanukaito. Deze steensoort is te vinden in de zuidelijk gelegen Sanuki provincie van Japan. Als men erop slaat, brengen de platte stenen klanken voort welke aan die van een carillon doen denken. U zou ook kunnen zeggen dat we hier te maken hebben met de xylofoon van de steentijd. Al eeuwen kent men in Japan de sonore kwaliteiten van deze bijzondere steen, maar of dat ook gold voor de mensen van het paleolithicum? Hoogstwaarschijnlijk wel. Het staat vast dat de Japanse Fred Flintstone de Sanukaito steen uitkoos voor het maken van een uitgebreid arsenaal aan werktuigen. Al kloppend en hakkend moet hij dan tot een plezierige verrassing gekomen zijn: muziek!
Hieronder kunt u Toshi Tsuchitori aan het werk zien op de berg Aono. Deze Japanse musicus heeft meerdere albums gewijd aan oeroude klanken en gebruikt de Sanukaito stenen veelvuldig voor zijn composities. De clip toont u een houten stellage waarin de stenen liggend en hangend gemonteerd zijn. Tsuchitori beklopt ze met een soort hamertjes. U zult opmerken dat het geluid van de lithofoon niet synchroon loopt met het vertraagde beeld; dit doet echter niets af aan de magie van de stenen. Integendeel zelfs; samen met het purperen licht wordt het er allemaal nog mooier op.
Playlist OUD ANDERS, zondag 19 oktober 2014 op AAFM, van 22.00 tot 23.00 uur
01. Midnight (Media Noche) - Peter Walker - 4.11
02. Fascinatin' Rhythm - Oscar Peterson Trio - 2.56
03. Elevation - Hildur Guðnadóttir - 5.51
04. Carolan's Lamentation for Charles MacCabe - Andrew Lawrence-King & The Harp Consort - 6.34
05. Cheek To Cheek - Oscar Peterson Trio - 3.02
06. Sanukaito Stone at Mt.Aono - Toshi Tsuchitori - 3.46
07. In A Mellow Tone - Oscar Peterson Trio - 3.08
08. I Found My Enemy's Ox - Bang on a Can - 3.54
09. A Bhean Udai Thall - Altan - 3.31
10. Neniae - Synaulis - 2.52
