Donderdag 9 oktober 2014
Margaret Leng Tan uit Singapore heeft een leuke hobby: ze verzamelt speelgoedpiano’s. Ze trekt er de wereld mee rond, niet om ze ten toon te stellen, maar om er concerten op te geven. Nee, Tan is geen reizend museum. Ze is een hooggeschoolde pianiste die beschouwd wordt als een van de grootste vertolkers van moderne klassieke muziek, vooral als het gaat om composities voor minder gebruikelijke instrumenten als de geprepareerde piano. Technisch gezien staat ze op zeer hoog niveau.Kunnen we een erkende virtuoze die zich uitleeft op een speelgoedpiano wel serieus nemen? En mag het simpele geluid van het instrument wel tot het pantheon van onze zo rijke klassieke muziek gerekend worden? Beethoven draait zich in zijn graf om wanneer hij verneemt wat er tegenwoordig allemaal voor muziek door moet gaan, zou u zeggen.
De zaken liggen echter toch wat anders. Haalt u zich de klank van het instrumentje maar eens voor de geest. Die is natuurkundig gezien niet zo simpel als ze lijkt. Het geluid valt goedbeschouwd eigenlijk nergens mee te vergelijken, of het zou het belletje van de flipperkast moeten zijn wanneer u punten scoort. Het begint met een percussief plofje en eindigt in allerlei boventonen, kortom, er ligt een schatkamer aan frequenties opgeslagen in dat op het eerste gehoor zo kinderlijke gerinkel. Geen wonder dat figuren als John Cage - wie anders! - gecharmeerd raakten van het instrument. Zij hebben niet zozeer de compositie als wel de aard van klanken tot onderwerp van studie gemaakt, en kwamen tot de conclusie dat alle geluiden ter wereld gebruikt mogen worden voor het creëren van muziek. En dus ook de klanken van de speelgoedpiano.
Als alle klanken gebruikt mogen worden, wat is dat dan eigenlijk, muziek? Wij voeren het volgende aan: onze westerse harmonieleer - of om het even welke andere muziektheorie op onze aardbol – is een door mensen bedachte kunstgreep die in het universum verder niet voorkomt. De sterren spreken wiskunde, en geen contrapunt. Klanken buiten onze aarde beantwoorden aan mathematische wetten gebaseerd op toeval. En dat klinkt bepaald niet als Beethoven, getuige bijvoorbeeld de werken van ingenieur en componist Iannis Xenakis. Deze liet ingewikkelde wiskundige formules de opeenvolging van klanken binnen zijn composities bepalen en beperkte zijn eigen inbreng tot het allernoodzakelijkste. Of dat een mooi resultaat oplevert? Nou…mooi is het woord niet. Maar volgens Xenakis zelf ‘klopt’ het althans.
Een ander bewijs voor de niet bijster hemelse harmonieën van het heelal werd geleverd door de Voyager ruimtesonde, die radiografische emissies van planeten opving. Na verwijdering van ruis konden wetenschappers dat vertalen naar geluid. Indrukwekkende geluiden zijn het, dat wel, maar u zult wederom vergeefs naar Beethoven speuren.
Keren we terug naar de speelgoedpiano, een instrumentje dat voor onze oren nog altijd een heel wat acceptabeler geluid voortbrengt dan de planeet Jupiter. Als gezegd reist Leng Tan er de wereld mee rond. Ze kan er zelfs moeilijk van scheiden. Zo reserveert ze de vliegtuigstoel naast haar voor het specifieke instrument dat ze voor een concert gaat gebruiken en doet het de veiligheidsgordels om.
Een excentrieke tante dus, maar wel een doorgewinterde professional die verrassend originele klanken aan het instrument weet te ontlokken; haar muziek heeft dezelfde allure als een complexe solo op een Steinway Grand Piano. U zult uw oren niet geloven als u het hoort. Is dit allemaal mogelijk op een geval van 50 euro? Ja, dat is mogelijk als je de gave hebt; maar we voegen eraan toe dat sommige pianootjes van Tan ruim een ton boven de Hema prijs liggen. Zo’n peperduur speelgoedje rammelt toch wat minder.
Playlist OUD ANDERS, zondag 12 oktober 2014 op AAFM, 22.00 tot 23.00 uur
01. Plastic People - Frank Zappa - 3.42
02. e-i-e-i-o - Margaret Leng Tan - 1.46
03. Then He Kissed Me - The Crystals - 2.40
04. Then He Kissed Me - The Flying Lizards - 2.53
05. Mighty Moe And Joe - Hank Mobley - 6.48
06. Bicycle Lee Hooker - Margaret Leng Tan - 2.20
07. 4 + 20 - Crosby, Stills, Nash & Young - 2.07
08. Summertime Blues - The Flying Lizards - 3.33
09. Steaming - Willem Breuker Kollecktief - 5.21
10. Griswold/Old MacDonald’s Yellow Submarine/On that Farm - Margaret Leng Tan - 3.28
11. Clickity Clack - Alela Diane - 3.50
12. The World at War: Reckoning & End Theme - Carl Davis - 4.25
