Donderdag 20 februari 2014
Muziekwetenschappers die onderzoek willen doen naar de wortels van de zwarte muziek in de USA kunnen onmogelijk om de Georgia Sea Islands heen. Nergens anders bleven de authentieke Afrikaanse ritmes en harmonieën beter bewaard dan op deze groep kleine eilandjes vlak voor de kust van de staten Georgia en South Carolina. Daar is een interessante geschiedkundige verklaring voor te vinden. Het zompige, subtropische klimaat op de eilanden bleek zeer geschikt voor rijstbouw. Vanaf 1760, nadat de Engelsen het gebied op de Spanjaarden veroverd hadden, werden er via de beruchte havenstad Charleston (South Carolina) grote hoeveelheden slaven naar de eilanden getransporteerd. Zij moesten daar dwangarbeid verrichten op de rijstplantages. Datzelfde klimaat weerhield de blanke grootgrondbezitters ervan al te lang achtereen op de eilandjes te verblijven. Ze ontvluchtten de malaria en andere - vaak door de Afrikanen geïmporteerde - tropische ziekten en trokken zich terug op het vasteland van Georgia. De zwarte bevolking bleef achter, en vanuit haar midden werden opzichters aangesteld. En zo deed zich een merkwaardig verschijnsel voor in het Amerika van lang vóór de Civil War en de Abolition (afschaffing van de slavernij): er ontstond een gemeenschap in dit land van mensenhandel waar Afro-Amerikanen in betrekkelijke vrijheid konden leven. Ze regelden alles zelf en slaagden erin het hoofd boven water te houden.
Omdat de zwarte bewoners van de eilanden relatief slechts korte tijd de invloed van de blanke cultuur hadden ondergaan, handhaafden zij dus hun muzikale en andere kunstzinnige tradities in een tamelijk pure vorm. Deze tradities behoren tot de zogeheten Gullah cultuur; het woord zou eventueel verwijzen naar Angola, waar van oudsher veel Afrikanen geronseld werden als slaven.
Oud Anders laat u zondagavond horen hoe de muziek van deze eilandbewoners klonk. De naam van de legendarische muzieketnoloog Alan Lomax valt weer; natuurlijk was hij het die in 1959 de eerste opnames maakte van een groep genaamd de Georgia Sea Island Singers. Eén van de muzikanten die u hoort zingen is John Davis. Hij was ten tijde van Lomax’s bezoek de leider van de zwarte gemeenschap op de eilanden. Met een rauwe, aan erosie onderhevige stem neemt hij het voortouw in twee songs over de profeet Moses. Al gauw wordt hij van alle kanten bijgestaan door de overige zangers. Hun tweede, derde, vierde en vijfde stemmen doorsnijden en ondersteunen de zangpartij van Davis; ze lijken welhaast als striemende geweersalvo’s op hem afgevuurd te worden. En de instrumentale begeleiding? Welaan, men klopt gewoon wat op een tafel. Een student aan het conservatorium zou er echter nog een zware dobber aan hebben om zicht te krijgen op het ingewikkelde ritmische klankenpatroon dat aan dit doodgewone tafeltje ontstijgt. We luisteren hier naar een stel eersteklas drummers.
Vergeet u niet dat deze opnames uit het jaar 1959 stammen. Dat is in feite van een betrekkelijk recente datum. Desondanks doet de muziek veel meer aan de eeuwenoude Afrikaanse tradities denken dan bijvoorbeeld de vroege Amerikaanse blues uit de jaren 1920-’30. In het bovenstaande hebben we proberen uit te leggen hoe het komt dat men op de Georgia Sea Islands muziek bleef maken in de stijl van de Afrikaanse voorouders.
Ten slotte nog een laatste opmerking: Moses wordt in Afro-Amerikaanse spirituals, gospels en blues zeer vaak bezongen. Daar is een logische verklaring voor. Moses leidde de Israëlieten uit Egypte, zie het Bijbelboek Exodus. Gekerstende Afrikanen sprak het thema van een profeet die zijn volk uit de slavernij bevrijdde natuurlijk zeer aan.
Playlist OUD ANDERS, zondag 23 februari 2014 op AAFM, van 22.00 tot 23.00 uur
01. Moses, Don't Get Lost - John Davis and Group - 2.26
02. Niggle Feuigle - Cecil Taylor - 11.10
03. Maryja - Henryk Gorecki - 3.52
04. Introductory Fanfare: Peter Gunn Theme - Emerson, Lake & Palmer - 4.32
05. Little Broken Hearts - Norah Jones - 3.12
06. Monadologie for Electric Zither and Orchestra pt.7 - Bernard Lang - 4.10
07. The Driving Of The Deer - Bella Hardy - 3.19
08. A Case Of You - Joni Mitchell - 4.22
09. Moses - John Davis and Group - 4.17
