Donderdag 23 januari 2014
Met de bekende Britse zelfrelativering plaatste experimenteel celliste Bela Emerson ooit een opmerking van haar vader op het profiel van een van haar social web media: "Teveel plinkety-plonk, niet genoeg cello". Als we haar album Hespera beluisteren, dan begrijpen we wat vader Emerson bedoelde. Het karakteristieke, ietwat melancholieke geluid van de cello is soms ver te zoeken in Emerson’s composities; wat niet wegneemt dat ze tijdens haar concerten als elke klassiek geschoolde virtuoze welhaast samen lijkt te smelten met haar instrument. Ze kent de mogelijkheden van de cello door en door. Maar nee, vooralsnog zal Bela geen roem vergaren als een Mstislav Rostropovich of een Yo Yo Ma, meesterlijke cellisten die met grote diepgang het werk van anderen vertolken. Als we dan toch op zoek gaan naar een vergelijking voor deze onvergelijkbare artieste, dan komen we wellicht uit op Jimi Hendrix. Net zoals de legendarische gitaarheld uit Seattle creëert Emerson geluidspanorama’s die de stratosfeer in schieten – een plek waar ook de onschuldige bezoeker van een concert terechtkomt als hij zich weet over te geven aan Bela’s complexe muzikale vlechtwerk. Herinnert u zich Hendrix’s legendarische optreden op Woodstock: in zijn versie van de Star-Spangled Banner vuurde de man mitrailleursalvo’s af, liet granaten exploderen, bommen neerdalen, straaljagers gieren, huizen instorten en vrouwen jammeren. Kortom, een totale oorlog werd uitgevochten met geen ander wapen dan een simpele gitaar. Hoho, niet zo simpel. Hendrix pionierde in revolutionaire technieken zoals versterkerfeedback, waarbij geluiden van gitaar en versterker over en weer aan elkaar doorgegeven worden. Zo kon hij dingen doen die men tot dan toe niet voor mogelijk hield.
Emerson gaat een stap verder wat betreft het gebruiken van elektronische effecten. Zoekt u eens wat clips op Youtube en ervaart u hoe het eraan toe gaat tijdens haar optredens. U ziet dan de kleine Britse op een stoel zitten, in een innige omhelzing verstrengeld met haar muziekinstrument; tot zover lijkt alles te beantwoorden aan het traditionele beeld van de klassieke celliste. Maar dan wordt u zich gewaar van een aantal kleine doosjes die in een halve cirkel rondom haar voeten staan uitgestald. Die doosjes doen het hem. Regelmatig buigt ze zich onder het spelen door over de doosjes heen. Haar vingers vinden zich een weg door een wirwar van draden; ze draait en drukt links en rechts op knoppen, om met een sierlijke beweging weer terug te veren naar de klassieke houding van de cellist en verder te spelen. De elektronische boxjes doen inmiddels hun werk. De geluiden die haar cello produceert worden opgepakt, vervormd en omgetoverd tot repeterende ritmes die op eigen houtje het luchtruim verkiezen. Geluidspatronen waaieren uit naar alle kanten; het stuitert, raast, schokt en botst, totdat er uiteindelijk een ingewikkeld geweven tapijt van ongehoorde klanken ontstaat. Intussen blijft ze de doosjes steeds nieuwe signalen voeren met haar cello, zodat er sprake is van een continu proces dat voortdurend verandert.
Plinkety-plonk. Inderdaad, maar dan plinkety-plonk verduizendvoudigd, met alle mogelijke verhaspelingen van het woord inbegrepen. Oud Anders draait deze zondagavond het nummer Phosphorus. Het staat op Emerson’s album Hespera (= schemering, avondster). Zoals u weet, is fosfor een scheikundig element dat in de 17e eeuw bij toeval ontdekt werd door een alchemist. Het goedje ontvlamt heel gemakkelijk, geeft licht in het donker en is uiterst giftig. In verbinding met calcium wordt het veel gebruikt voor Chinees vuurwerk.
Bela Emerson en alchemie? Vuurwerk? Jawel. Dat klopt als buskruit.
Playlist Oud Anders, zondag 26 januari op AAFM, 22.00 tot 23.00 uur
01. Boogie Stop Shuffle - Charles Mingus - 3.46
02. 5 Preludes for Piano op. 74 - Alexander Scriabin - 5.53
03. Rock the Joint - Jimmy Preston - 2.34
04. L’Heautontimoroumenos - Diamanda Galas - 6.49
05. Sonata no. 2 in Re Major Op.94: Scherzo - Presto - Serge Prokofiev - 4.43
06. Phosphorus - Bela Emerson - 6.31
07. The Man Who Stared At Coats - Tineke Postma - 4.49
08. Dido and Aeneas Act II: Ruin'd Ere the Set of Sun - Henry Purcell - 4.55
