Donderdag 9 januari 2014
De Bengaalse dichter, mysticus, filosoof, schilder en componist Rabindranath Tagore, winnaar van de Nobelprijs voor literatuur in 1913, heeft met zijn verzameling van ongeveer tweeduizend songs een blijvende invloed uitgeoefend op het culturele leven in Zuid-India. Hij verwerkte het volledige scala aan menselijke emoties in zijn muziek en schreef liederen die bedoeld waren voor iedereen. Daarmee doorbrak hij de beperkingen van het aloude Indiase kastenstelsel. Tagore mag dan ook in zekere zin als een revolutionair beschouwd worden.De muzikale nalatenschap van Tagore wordt de Rabindra Sangeet genoemd en is een mengvorm van Bengaalse traditionele folk, Indiase klassieke muziek en westerse invloeden zoals die zich met de komst van de Britten (ca. 1750) onmiskenbaar begonnen te manifesteren in de theaters van Bengalen. De Rabindra Sangeet werd een op zichzelf staande stijl van musiceren en kent tot op de dag van vandaag vele navolgers.
De zangeres Sharmila Roy behoort tot deze wijde kring van Tagore discipelen. Zij ontving haar academische vorming aan de Vishva Bharati Universiteit, opgericht door Tagore. Ze was als kind zelfs opgegroeid op de campus van het instituut. De muziek van Tagore kent ze dan ook door en door.
Oud Anders laat zondag een van haar bijdrages horen aan de door Peter Brook geregisseerde verfilming van de Mahabharata, het oude Indiase epos dat de strijd tussen twee koninklijke dynastieën in versvorm verhaalt. Oorlogen tussen goden, halfgoden, demonen en mensen worden in dit zeer lange gedicht beschreven (onze bijbel past er vier keer in), en tegelijkertijd bevat het de kern van de levensfilosofie zoals vastgelegd in de oude Indiase religieuze geschriften, de Veda.
Voor de verfilming van de Mahabharata zong Sharmila Roy onder andere een hymne uit de Svetasvatara Upanisad, een geschrift dat rond 500 v. Christus aan de Veda werd toegevoegd. Het lied roept de mensheid op om zich gewaar te worden van de eeuwige, alomvattende en onveranderlijke waarheid die in ieder van ons besloten ligt, maar waar we geen zicht op hebben. U zou het kunnen vergelijken met de christelijke opvatting van de Heilige Geest, of de Platonische Idee van de zuivere werkelijkheid. Deze transcendentale realiteit wordt ook wel de Brahman genoemd. Slechts meditatie en het verwerpen van menselijk streven kan de blokkade van dit hogere Zijn opheffen. Dan pas komt er een einde aan menselijk geweld en vernietiging.
Roy componeerde de melodie van haar lied in de stijl van de Rabindra Sangeet. Haar toonzetting van de Svetasvatara Upanisad sluit Peter Brook’s film af. Zoals zovele songs die volgens de richtlijnen van Tagore geschreven werden raakt de emotionele lading van het lied de luisteraar midden in het hart. Dit niet in de laatste plaats vanwege de zangkwaliteiten van Roy; er zijn niet zoveel zangeressen die over zo’n hemels stemgeluid beschikken.
De video hieronder laat u Roy’s Svetasvatara Upanisad horen. De clip bevat geen beelden. En dat moet ook niet. Deze prachtige melodie behoeft geen ondersteuning van visuele beweging. Dat zou alleen maar afleiden.
Playlist OUD ANDERS, zondag 12 januari op AAFM, van 22.00 tot 23.00 uur
01. Holding on to You - Terence Trent d'Arby - 5.58
02. Bacchanale - Alan Hovhaness - 2.47
03. Just A-Sittin' And A-Rockin - The Delta Rhythm Boys - 2.55
04. Fantasia Nr. 10 in fis-minor - Georg Philipp Telemann - 3.10
05. Il Ritorno (section 1) - Francis Dhomont - 2.27
06. Svetasvatara Upanishad - Shamila Roy - 5.44
07. Jail House Blues - Lighnin' Hopkins - 3.05
08. Double Concerto in G Minor, RV.517: Allegro - Antonio Vivaldi - 4.43
09. The Hajj - Robbie Basho - 5.18
10. Timbuktu - Theo Loevendie Consort - 4.52
