Donderdag 13 april 2023
Om eventuele misverstanden te voorkomen: als de Italianen spreken van het Trecento, dan hebben ze het niet over de derde, maar over de veertiende eeuw na Christus. Ze beginnen te tellen waar de veertiende eeuw begint, namelijk bij 1300. Om de boel in te korten hebben ze die eerste duizend jaar er in de oorspronkelijke term maar vanaf gehaald. Trecento betekent namelijk driehonderd en moet eigenlijk Mille Trecento zijn. Zie ook de beroemde film Novecento van Bernardo Bertolucci; daar gaat het niet over de negende of negentiende eeuw, maar over de twintigste. Waarom nou zo nodig de rest van de westerse wereld op het verkeerde been gezet moet worden met deze afwijkende benoeming van de eeuwen mag Joost weten, maar in Italië doet men het zo.De componist die we zondag 19 april ’23 ten tonele voeren heet Gherardello da Firenze. Hij werd geboren in het Trecento, ook wel het tijdperk van de Italiaanse Ars Nova genoemd. Het is onbekend op welke datum hij exact ter wereld kwam, en al evenzeer tast men in het duister omtrent het jaar waarin hij de wereld weer verliet. Men schat dat hij leefde van 1320 tot 1363. Beide jaartallen staan echter niet onomstotelijk vast.
Helaas geldt deze onduidelijkheid voor meerdere Italiaanse componisten uit dit tijdvak. We weten vrijwel niets van hen, en we kennen er niet veel. Het begin van de Franse Ars Nova in dezelfde eeuw is beter gedocumenteerd. Dat geeft maar weer eens aan dat de Renaissance – althans op muzikaal vlak - net iets eerder ontstond in Frankrijk dan in Italië. Dit vooral in Parijs en in het zuid-westelijke hertogdom Acquitanië.
We noemden de Ars Nova; dit is de periode waarin er met meerstemmigheid geëxperimenteerd werd. Dat wil nog niet zeggen dat dit onmiddellijk uitliep op polyfonie, dwz. meerdere stemmen die in verschillende ritmes zingen. Vooral in Italië bleef het grotendeels bij homofonie, dat we kunnen omschrijven als meerdere stemmen die min of meer hetzelfde ritme volgen. Dan is er nog de monodie, waarbij we één stem horen, vaak met instrumentale begeleiding. Deze stijl was vooral bij de Franse troubadours in zwang, van wie er velen tijdens het Trecento massaal naar Italië vluchtten. Waarom gebeurde dat? Wel, de troubadours namen in hun liedteksten dikwijls tegendraadse standpunten in ten aanzien van zaken als politiek en religie. We zouden globaal kunnen zeggen dat deze minstrelen de leus ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’ al hoog in het vaandel hadden staan nog voordat deze gemeengoed werd ten tijde van de Franse Revolutie (1789-1799). Dat werd door de Franse clerus en adel niet getolereerd, en dus werden de troubadours opgejaagd. Volgde een exodus van muzikaal talent naar Italië, alwaar ze een grote invloed uitoefenden op de aldaar bestaande muziekcultuur.
Gherardello da Firenze heeft een aantal werken geschreven of gearrangeerd die ontleend zijn aan de Franse troubadours. Zondag hoort u Per Fuggir d’Amor Le Punte: De’ Poni Amor a Me, Madonna in Fé. U hoort meerdere mannen die in de stijl van de homofonie blijven. Als boven gezegd zijn dat dus meerdere stemmen die ongeveer hetzelfde ritme volgen. De titel is moeilijk te vertalen; er wordt een soort Italiaans gebezigd dat zo’n 700 jaar oud is. We vermoeden echter met enige zekerheid dat de tekst over de stekeligheden van de liefde gaat. Het wordt voor u uitgevoerd door het ensemble I Trobadores.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 16 APRIL 2023 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 RA - Ritual für 10 Flöten - Enjott Schneider - 5.14
Een stuk voor tien dwarsfluiten van de Duitse componist Enjott Schneider. De uitvoerenden zijn Edmund Wächter en Elisabeth Weinzierl samen met het Münchner Flötenensemble
02 Slippery People - Talking Heads - 4.01
Slippery People van Talking Heads maakt deel uit van de film Stop Making Sense uit 1984, waarin een concert van deze new wave groep werd vastgelegd. Ter gelegenheid van de 15e verjaardag van die film werd de muziek geremastered. Het is de remaster die we hier draaien
03 Mra - MinAfric Orchestra - 7.04
Het MinAfric Orchestra trekt van leer met Mra op hun album For Mandela (live in Ruvo and Münster). De groep staat garant voor de nodige opwinding
04 Petra - Faraualla - 2.32
Het polyfonische vrouwenkwartet (inmiddels quintet) Faraualla is zeer bekend in hun vaderland Italië, maar hier nog niet zozeer. We proberen daar verandering in te brengen! Petra staat op hun naar zichzelf vernoemde album Faraualla
05 Lamentatio - Duo Jalal - 8.44
Katryn Lockwood op de viola en Yousif Heronick op allerlei slaginstrumenten uit het Midden-Oosten vormen het Duo Jalal. U hoort een interessante fusie van westerse en oosterse klanken
06 Faust: Accelerando - Art Zoyd - 11.53
De Franse avant-garde groep Art Zoyd maakte een soundtrack bij Friedrich von Murnau’s verfilming van Faust, het beroemde toneelstuk van Johann Wolfgang von Goethe. Het afsluitend werk van dat album heet Accelerando, dat we mogen vertalen met ‘steeds sneller’. Vooral de eerste paar minuten lijkt het alsof er hier een orkest op hol slaat. Laat u echter niet misleiden: het zijn drums, keyboards en samplers die u hoort
07 Per Fuggir d'Amor le Punte: De’ Poni Amor a Me, Madonna in Fé - Gherardello da Firenze - 4.35
- zie artikel -
08 Nassibi - Acid Arab - 3.49
Bandcamp zegt het volgende over Acid Arab: “Dit Parijse collectief bouwt bruggen tussen de noordelijke, zuidelijke en oostelijke oevers van de Middellandse Zee. Hun samenwerking met Algerijnse, Tunesische, Turkse en Syrische artiesten, als ook hun spectaculaire shows en dj-sets hebben clubs en festivals over de hele wereld in vuur en vlam gezet”.
Nassibi vindt u op hun album Jdid uit 2019
09 Ocean of Petals - Eric Vloeimans & Holland Baroque Society - 7.43
Trompettist Eric Vloeimans beweegt zich voornamelijk in de jazz, maar kan ook pop en klassiek spelen. Hier brengt hij samen met het klassieke ensemble Holland Baroque Society een compositie van hemzelf
