Donderdag 16 februari 2023
Probeert u het eens uit: ga naar uw keukenla en pak er een aantal messen uit. Mogelijk hebt u net zoals ik messen in alle soorten en maten. U gaat nu naar de eettafel en houdt het lemmet van een willekeurig mes stevig tussen het tafelblad en uw hand geklemd, en wel zó, dat het heft buiten de rand van de tafel uitsteekt. Vervolgens tilt u het heft op met uw vinger en laat het plotseling los. Wat gebeurt er? Juist; u hoort een trilling van het terugverende heft dat al resonerend met het hout van de tafel bepaalde klanken oplevert. Doe hetzelfde met de andere messen, en u komt tot de ontdekking dat ieder snijgereedschap op deze manier zijn eigen geluiden voortbrengt. Dit natuurlijk op voorwaarde dat de messen er verschillend uitzien. Ook lukt het niet goed met elk mes; soms hoort u slechts een dof, onopvallend geluid. Maar door de bank genomen heeft u – met enige overdrijving gezegd - in potentie een symfonieorkest in uw bestekla liggen. Overigens kunt u lemmet en heft ook omkeren. Dat maakt weer een ander geluid.Simpel, nietwaar? Inderdaad, maar de Duitse experimentele componist Stephan Froleyks kreeg een briljant idee. Hij begon messen vanuit de hele wereld te verzamelen. Vrienden van hem stuurden ze op, en Froleyks bleef net zolang aan heften trillen totdat hij met een uitgelezen reeks messen min of meer octaven kon opbouwen. Hij schroefde de lemmets vast op een plank, en voilà, hij had iets gebouwd dat we als het ware een messenpiano zouden kunnen noemen. Wat een vondst!
Froleyks, professor aan de Münster Musikhochschule, heeft nog wat meer bizarre instrumenten op zijn naam staan. Voor het belang van de uitzending Oud Anders noemen we nog de ‘Saitenwanne’. De ouderen onder ons herinneren zich nog wel dat ze bij gebrek aan een douche en echte badkuip als kind in een teil gebaad werden. Wel, onze inventieve professor keerde zo’n ouderwets geval om, monteerde er een houten brug op en spande er een paar snaren overheen. Hoe hij het precies voor elkaar gekregen heeft weet ik niet, maar waarschijnlijk heeft hij er tijden lang aan gesleuteld, totdat het klonk zoals u zondagavond rond 19.35 uur kunt horen. Of u nu vindt dat de snarenteil een mooi geluid voortbrengt of niet, u zult moeten toegeven dat ‘Two Men, Two Boats’ voor dit nieuwe instrument bepaald indrukwekkend klinkt. Het is nergens mee te vergelijken, of het zouden de twaalf meter lange longstrings van Ellen Fullman moeten zijn.
U ziet het: Oud Anders pakt op 19 februari 2023 uit met klanken die u niet alle dagen hoort. Professor Stephan Froleyks is precies het soort aparte musicus voor wie we in ons programma van ganser harte een plaatsje inruimen.
01 Som Om Tiden Ikke Finnes - Ketil Bjornstad & Eva Bjerga Haugen - 5.14
Folk/Pop/Jazz, wat is het precies? Dat allemaal, kunnen we zeggen van het duo Ketil Bjornstad (piano) en Eva Bjerga Haugen (zang) uit Noorwegen. Geniet u van dit prachtige nummer!
02 The Landscape Scrolls II. Sunset - John Lane - 5.26
Percussionist John Lane neemt een compositie van zijn Amerikaanse landgenoot Peter Garland voor zijn rekening. Hij doet dat met porseleinen kommetjes. Afgekeken van de Indiase Jalatarang spelers natuurlijk, die dat al eeuwen doen
03 Mass for Four Voices- IIIc. Et in Spiritum Sanctum - William Byrd - 1.12
William Byrd (1543? - 1623?) is een van de grootsten in de Engelse klassieke muziek. Samen met Tallis heeft hij de polyfonie op het Britse eiland tot formidabele hoogten gebracht. U hoort een deel uit zijn Mass for Four Voices, uitgevoerd door het vroege muziekensemble Stile Antico
04 Fünfzig Messer - Stephan Froleyks - 9.06
Muziek maken met vijftig messen? De Duitse muzikant Stephan Froleyks, uitvinder van bizarre instrumenten, maakt er iets ongehoords van...
05 Joulukuu - Aallotar - 4.58
Finse folk die traditioneel is, maar ook doordrenkt is van de muzikale indrukken die Finse emigranten kregen toen ze eenmaal in Amerika gesettled waren. Sara Pajunen (USA) op de viool en accordeoniste Teija Niku (Finland) maken een fraai klinkend mengsel van diverse invloeden
06 Mambo Influenciado - Chucho Valdes - 6.16
Grote jazzpianisten zijn er in overvloed, maar misschien heeft nog niet iedereen gehoord van het Cubaanse wonderkind Chucho Valdes, die al op negenjarige leeftijd naar het conservatorium in Havana ging...jeetje, wat kan die man spelen! Mambo Influenciado is van zijn album Lucumi uit 1988
07 Two Men, Two Boats - Stephan Froleyks - 14.24
- zie track 04 – geen messen dit keer, maar een ouderwetse teil die bespannen werd met snaren. Hoe Froleyks de klanken voor elkaar heeft gekregen zoals ze klinken is ons een raadsel...
08 Tribue, Domine- III. Gloria - William Byrd - 5.38
- zie track 03 – nogmaals een compositie van William Byrd, dit keer het derde deel uit zijn Tribue, Domine
09 Halley's Comet - Billie Eilish - 3.54
We zouden er haast geen commentaar meer op leveren, maar dit is dus Billie Eilish met een nummer van haar in 2021 verschenen plaat Happer Than Ever. We gaan in latere uitzendingen stuk voor stuk alles draaien van dat album
