Donderdag 3 november 2022
Het flamenco gitaarspel zoals wij dat kennen had vroeger een andere functie dan tegenwoordig. Aanvankelijk kreeg de gitaar niet meer dan een bescheiden rol toebedeeld binnen het flamenco genre, bedoeld om zangers, dansers en danseressen te ondersteunen. Het felle, scherpe geluid van de flamencogitaar was daar uitstekend geschikt voor; het sloot aan op het ratelen van de schoenen van de danseressen. De gitaar was dus oorspronkelijk niet zo belangrijk binnen het flamenco gebeuren. Daar kwam verandering in toen Ramon Montoya ten tonele verscheen. Deze gitarist, in 1879 geboren in een Madrileense zigeunerfamilie, overstemde de zangers en dansers dikwijls met zijn virtuoze spel. Hij introduceerde een aantal technieken uit de klassieke muziek, zoals bijvoorbeeld de arpeggio. Hierbij worden de klanken van een akkoord niet tegelijkertijd, maar snel achter elkaar gespeeld. Het is onder andere deze techniek, toegepast op de Spaanse volksklanken, die de flamenco zijn typische, vurige karakter gaf.
Al gauw trok Ramon Montoya zozeer de aandacht met zijn manier van spelen dat het publiek eigenlijk hem kwam bezoeken in plaats van de flamencogroepen waarin hij optrad. Hij verdrong zang en dans naar de achtergrond. Het lag dus voor de hand om zijn spel te verzelfstandigen, en zodoende werd de flamencogitaar als solo-instrument geboren. In die zin was Ramon Montoya een van de invloedrijkste gitaristen van de twintigste eeuw. Na hem kwam Ramon’s neef (oomzegger) Carlos Montoya, en misschien meer nog de legendarische Sabicas; zij zouden het flamenco gitaarspel tot een volledig op zichzelf staande muziekstijl doen uitgroeien, die overal ter wereld mateloos populair werd. Vooral ook omdat deze twee hun optredens niet beperkten tot wat Spaanse cafeetjes, maar hun successen elders vierden, met name in de VS. En u weet hoe het gaat: als een muzikant groot wordt in Amerika, dan wordt hij het overal.
En waar blijft Paco nu in dit artikel, vraagt u? Die vraag is logisch; de namen Montoya en Sabicas zullen mogelijk niet iedereen wat zeggen, maar Paco de Lucia...wie heeft er nou nooit van de man uit Algeciras gehoord? De Lucia is zó beroemd geworden dat zijn naam en flamenco zo ongeveer synoniemen van elkaar zijn. U zou haast zeggen dat de man geen gitaar bespeelde, maar een gitaar wàs. Hij mag wellicht gelden als de technisch meest begaafde flamencogitarist aller tijden, ook al zullen vele kenners het wat dat betreft liever op Sabicas houden. Hoe dan ook, Paco staat geboekstaafd als de pionier genoemd van de zogeheten Flamenco Nuevo, en daarmee joeg hij het genre zo ongeveer de stratosfeer in. We vermelden hem pas laat op deze pagina omdat hij geboren is in 1947; er was al een halve eeuw ontwikkeling van flamenco gitaarmuziek aan hem voorafgegaan.
Gaan we in Oud Anders van zondag 6 november ’22 nu al deze grote namen voorbij laten komen? Nee, dat doen we niet, maar we besteden wel aandacht aan een bijzondere flamenco gitarist die we nog niet genoemd hebben. We hebben het nu over Vicente Amigo, een jochie dat op zestienjarige leeftijd optrad in een show van Sonja Barend. Deze gebeurtenis zou het startschot blijken voor het begin van een schitterende internationale carrière.
Amigo heeft met vele artiesten samengewerkt, onder wie Paco de Lucia. Hij had een grote bewondering voor de maestro uit Algeciras en wordt ook wel diens opvolger genoemd. U kunt Vicente Amigo op het eind van de uitzending horen met het nummer ‘Compare Manuel (Tangos)’ van zijn album Ciudad de las Ideas, waarvoor hij in 2001 een Grammy ontving in de categorie Beste Flamenco Album.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 06 NOVEMBER 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Mallet Quartet I - Fast - Steve Reich - 6.39
Het eerste deel van Steve Reich’s Mallet Quartet wordt hier uitgevoerd door het ensemble Third Coast Percussion, dit ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van de componist. Zelf zei Reich dat hij het nog nooit zo mooi gehoord had. Marimba’s vibrafoons en nog meer instrumenten waar je op moet slaan komen hier aan bod
02 Santa Maria Da Feira - Devendra Banhart - 4.35
Devendra Banhart is ‘n eenvoudige liedjesmaker van de New Weird America. Deze stroming keert gewoon terug naar folk, nadat het decennia lang rap, hiphop en elektronika was dat de boventoon voerde. Santa Maria Da Feira is een nummer van zijn plaat Cripple Crow uit 2005
03 Mahani Zin - Alaa Zouiten - 3.19
Vorige week heeft u kennis met hem kunnen maken, de moderne oud-speler Alaa Zouiten uit Marokko. Hij laat horen dat dit eeuwenoude instrument uitstekend geschikt is voor eigentijdse muziek
04 Nature Morte - I. Nature Morte - Galina Grigorjeva - 5.54
Over de componiste Galina Grigorjeva, geboren op de Krim, komen we via internet helaas niet veel te weten. Ze woont en werkt nu in Estland, en dat is te horen in haar Nature Morte. Typische koormuziek afkomstig uit een van de Baltische staten. Apart, en geweldig mooi!
05 You'll See Me Return to the City of Fury - Laura Cocks - 8.20
Volop avant-garde hier van dwarsfluitiste Laura Cocks, die een werk van de componiste DM R uitvoert. Wie dat is? Haar naam luidt Diana Marcela Rodriguez, ze is geboren in Bogota, Colombia, woont nu in New York, en heeft zich volledig gestort op elektroakoestische muziek. U hoort een dwarsfluit en tal van onnavolgbare elektronische effecten
06 Can't See Baby - Buddy Guy - 4.05
Buddy Guy wijdde zijn album Blues Singer (2003) aan John Lee Hooker, maar hij klinkt op die plaat toch echt als de vooroorlogse bluesartiest Skip James. Hij zet althans een vergelijkbare falsetstem op als zijn legendarische voorganger. Can’t See Baby is van die plaat
07 Nature Morte - II. The Butterfly - Galina Grigorjeva - 5.05
- zie track 04: een tweede deel uit Grigorjeva’s Nature Morte
08 New Dabke - Tarek Yamani - 6.08
Een fusie van Arabische folk en jazz, dat kan natuurlijk. Alles kan in de wereld van de muziek, vooral als het genres zijn die beide veel gebruik maken van improvisatie. Tarek Yamani speelt piano, Petros Klamanis contrabas en John Davis drums. Op hun album Lisan Al Tarab maken ze een aanstekelijk soort jazz dat doordrenkt is van traditionele Arabische folk songs
09 Suits of the Most Celebrated Lessons, Set 1 Rinaldo Lascia ch'io pianga (arr. for harp) - Georg Friedrich Händel - 5.59
Harpiste Mara Galassi heeft zich gespecialiseerd op harpen van voorbije eeuwen. Hier vertolkt ze een deel uit Händel’s opera Rinaldo op de Arpa Doppia, een model van de harp die in de late 16e eeuw ontwikkeld werd. U vindt dit nummer op haar album Microcosm Concerto Harp music by Haendel uit 2009
10 Compare Manuel (Tangos) - Vicente Amigo - 5.17
Vicente Amigo is van de generatie die na Paco de Lucia kwam. Luistert u naar Compare Manuel, afkomstig van zijn flamenco album Ciudad de las Ideas uit 2000. Een jaar later kreeg hij een Grammy voor die plaat
