Donderdag 29 september 2022
Luigi Nono (1924 – 1990) was een Italiaanse componist die samen met de Duitser Karlheinz Stockhausen gezien mag worden als de origineelste klanktovenaar van de naoorlogse generatie. Zondagavond 2 oktober 2022 presenteren wij u het eerste deel uit zijn sleutelwerk ‘A Floresta è Jovem de Cheja de Vida’, dat we vertalen met ‘Het woud is jong en vol van leven’. Het stuk, dat nooit een vaste score kende en door Nono voortdurend herzien werd, gaf het startschot voor zijn latere manier van werken: het is een collage van voorgelezen teksten, solo instrumenten (in dit geval een klarinet), zangstemmen en met tape gerealiseerde effecten.Nu zou u denken dat er achter zo’n vriendelijke titel een compositie schuilgaat die bruist van de fraaie geluiden die u tijdens een boswandeling kunt horen, zoals het jubelend gekwinkeleer van duizenden vogels dat echoënd ten hemel rijst, en en een zoel briesje dat het lover doet ritselen; er zijn manieren genoeg om dat instrumentaal en vocaal te verbeelden. In een modern werk kan er zelfs gebruik gemaakt worden van opgenomen omgevingsgeluiden, mocht de componist van oordeel zijn dat traditionele orkestratie niet volstaat. U komt echter bedrogen uit; we horen niets van dat alles.
Nee, Nono’s woud is geen lofzang op alles wat groeit en bloeit, maar een duister bos zoals dat in griezelverhaal voorkomt. De geluiden die tot ons komen strelen het oor niet, maar belagen ons als het ware; ‘iets’ lijkt erop uit te zijn om ons doodsbang en/of stapelgek te maken. We horen flarden van teksten die hol klinken alsof ze door een buis worden uitgesproken; ijlende sopranen die langgerekte tonen zonder melodie uitstoten en soms vervallen tot geschreeuw; en daarnaast een keur aan onheilspellende effecten welke Nono met behulp van magnetische tape in elkaar geknutseld had. Wat is de bedoeling van dit alles?
Het internet geeft er verscheidene verklaringen voor. Enerzijds zou Nono geprobeerd hebben om uitdrukking te geven aan de politieke verwarring die er nu eenmaal altijd en overal in de wereld heerst. Anderzijds kan het werk opgevat worden als een protest tegen de oorlog in Vietnam. In de jungle van dat land gebeurden toentertijd immers gruwelijke dingen; zo ook in Nono’s A Floresta. De suggestie van geweld is daar immers duidelijk genoeg. Tegelijkertijd doet de titel van dit experimentele oratorium dan weer vermoeden dat de componist de jeugd oproept om de wereld te veranderen, ook al omdat er teksten van bijvoorbeeld Fidel Castro geciteerd worden, die in de jaren ’60 in hoog aanzien stond bij de linkse intellectuelen van Europa. In die zin is het stuk weer hoopgevend.
Welke van de hierboven beschreven interpretaties van A Floresta is de juiste? We houden het in het midden en stellen dat ze allemaal een kern van waarheid bevatten. Dat is typisch voor veel moderne kunst; u kunt er om het even welke uitleg aan geven, het klopt allemaal of het klopt helemaal niet. De schepper van het werk in kwestie zal niets toegeven of ontkennen.
Er valt wel één constante in de composities van Nono aan te wijzen: de man klinkt nooit bijster vrolijk. Zijn muziek kunnen we nog het beste omschrijven met het Duitse woord ‘unheimisch’. Dit heeft waarschijnlijk alles te maken met het fascisme van Mussolini dat hij in zijn vroegste jeugd heeft meegemaakt, als ook WWII. Nono heeft de donkerste kant van de mensheid geproefd. Het heeft diepe indruk op hem gemaakt en zijn artistieke verbeelding gevormd.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 02 OKTOBER 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Ameriikan Laulu - Aallotar - 3.20
Sara Pajunen en Teija Niku, de een geboren in Amerika en de ander in Finland, maar allebei met een Finse achtergrond, vormen het duo Aallotar (waternimf). Respectievelijk bespelen de dames viool en accordeon; ze zingen ook. Die Finse achtergrond is daarbij van het grootste belang
02 Idylle Op. 25 - Anatoli Liadov - 6.10
Als docent aan het conservatorium van Petersburg heeft Anatoli Liadov lesgegeven aan niemand minder dan Serge Prokofiev, die hem als pianist en componist al snel zou overtreffen. Desalniettemin zijn de eigen composities van Liadov het beluisteren meer dan waard. Ydylle Op. 25 voor piano solo is een van zijn aardigste werkjes. Het wordt hier uitgevoerd door de pianist Marco Rapetti
03 Suntone Beams/Love to the Destroyer/The Time and the Sorrow/Me and the Tears - Tore Elgaroy - 2.40
Dit is nou echt wat je noemt, ‘Space Guitar’...De Noorse elektrische gitarist laat ons alle hoeken en gaten van het universum zien. En vooral horen...!
04 Keep Loving Me Baby - Magic Sam - 3.53
Bluesgitarist Magic Sam heeft niet meer dan vijf albums gemaakt, maar bij de critici staan zijn platen te boek als Chicago Blues klassiekers. Keep Loving Me baby is van zijn album Black Magic uit 1968
05 O Maria Virginei - Anonymous 4 - 4.17
Het beroemde vocale vrouwenkwartet Anonymous 4 brengt hier een lied ten gehore van een anonieme Franse componist uit de 13e eeuw. O Maria Virginei maakt deel uit van La Bele Marie, uitgebracht in 2002
06 Rapsódia de Folclore - Alcino Frazao - 6.49
26 jaar werd hij slechts, Alcino Frazao, de virtuoos op de Portugese gitaar. Dat ene album van hem, getiteld Guitarra Portuguesa, heeft echter genoeg stof doen opwaaien
07 A Floresta è Jovem e Cheja de Vida I - Luigi Nono - 10.21
- zie artikel -
08 Tick-Tock - Luzia von Wyl Ensemble - 7.05
De Zwitserse pianiste Luzia von Wyl schrijft een sympathiek soort jazz, waarbij ze ook oosterse klanken op de dwarsfluit niet schuwt. Tick-Tock is van haar album Frost uit 2014
09 Kudos & Kuortane - Aallotar - 8.10
- zie track 01 -
10 Prodigal Son - Rolling Stones - 2.56
Prodigal Son werd niet door de Rolling Stones geschreven. Het is van dominee en bluesartiest Robert Wilkins. De Stones gaven er echter een brilliante, lijzige vertolking van
