Donderdag 22 september 2022
Bovenstaande titel, ‘Drie gitaren’ kan voor de nodige verwarring zorgen. We bedoelen er niet mee aan te geven dat we in onze uitzending van 25-09-2022 aandacht besteden aan een trio gitaristen die allemaal hetzelfde instrument bespelen. Nee, we bedoelen drie soorten gitaren; met andere woorden, drie wezenlijk van elkaar verschillende instrumenten. Ja, zegt u nu, dan had je er net zo goed ‘Tien gitaren’ van kunnen maken, want de varianten van de gitaar zijn talloos. Dat klopt, maar drie is meer dan genoeg om in één enkele uitzending te laten horen. In de volgende paragrafen zullen we ons achtereenvolgens bezighouden met Lonnie Johnson, een artiest die een grote invloed heeft gehad op de techniek van het gitaarspelen; daarna proberen we uit te leggen wat een GuitarBot is, en tenslotte zeggen we iets over de vihuela.
Lonnie Johnson (1899 – 1970)
De blues- en jazzgitarist Lonnie Johnson wordt vaak over het hoofd gezien wanneer er lijstjes opgesteld worden van beste en meest invloedrijke gitaristen aller tijden. Dat is niet terecht. Zonder hem zouden een aantal van die grootheden na hem er niet eens geweest zijn. Hij is namelijk de uitvinder van het zogeheten string-bending, dat wil zeggen het naar boven of beneden duwen van een snaar om de toonhoogte te veranderen. Van rockartiesten weten we niet beter of ze doen het allemaal, maar er is natuurlijk altijd eentje de eerste: Lonnie dus! Iedereen heeft het van hem afgekeken. Ook was Lonnie een meester op het vibrato; u weet wel, klanken die een trillertje meekrijgen. Beide technieken zijn door legioenen blues- en rockartiesten van hem overgenomen. Daaronder zelfs iemand als de legendarische Robert Johnson, en later B.B. King. Deze laatste, die door het blad Rolling Stone gehuldigd werd als nummer drie op de ranglijst van gitaargrootheden, heeft ruiterlijk erkend dat Lonnie Johnson een voorbeeld voor hem was. En ook Dylan liet zich in gelijkwaardige bewoordingen uit; de Amerikaanse bard sloeg als jong jochie geen concert over van Johnson als die toevallig eens in de buurt was.
Zowel Lonnie’s gitaarspel als zijn zang zijn kristalhelder. Dat blijkt uit alle opnames die er ooit van het nummer Falling Rain Blues gemaakt werden, ongeacht het decade waarin dat gebeurde. Zondagavond laten we u dat nummer horen.
GuitarBot
Citaat: “De GuitarBot bestaat uit vier onafhankelijk aangestuurde snaren, die elk worden ‘gefret’ door een mechanische schuif en getokkeld door een plectrum. Het kan niet rechtstreeks door mensenhanden worden gespeeld, maar alleen met behulp van een computer en MIDI (Musical Instrument Digital Interface). De computer kan worden geprogrammeerd om het automatisch af te spelen”.
Tja. Mij zegt dit alles niet zoveel, maar misschien dat de wat technischer mensen onder u wel wat kunnen met deze uitleg. Het ziet er als volgt uit: er zijn vier rechtopstaande aluminium plankjes waarover snaren gespannen zijn. Bij het afspelen van een compositie vliegen er vervolgens schuifjes overheen die tokkelen of glijden. Het spreekt vanzelf dat er trucs uitgehaald kunnen worden – vooral qua snelheid - die een menselijke gitarist onmogelijk kan nabootsen; toch zie ik het eerlijk gezegd nog niet gebeuren dat een GuitarBot een geluid à la Jimmy Hendrix zou kunnen produceren. De GuitarBot klinkt als een elektrische gitaar, maar ook weer niet, daar komt het op neer. Zondagavond draaien we een stuk voor u van de Japanse violiste en componiste Mari Kimura. Zij laat de geprogrammeerde GuitarBot spelen en improviseert erbij op haar viool. Haar compositie heet GuitarBotana.
Vihuela
De vihuela houdt het midden tussen de Arabische Oud, de Europese luit en de latere klassieke Spaanse gitaar. Het instrument ziet eruit als een kleine gitaar. De klank ervan verenigt die van de luit en de gitaar. De vihuela is niet zeer gangbaar meer als instrument, maar wordt door specialisten nog steeds bespeeld. Zondagavond hoort u de beroemde luitist Hopkinson Smith de vihuela ter hand nemen als begeleider van de al even beroemde sopraan Montserrat Figueras, de overleden vrouw van Jordi Savall.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 25 SEPTEMBER 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Brando per Quattro Pastore e Quattro Ninfe - Cesare Negri - 5.37
Een toorts voor vier herders en vier nimfen, zo luidt de vertaling van Cesare Negri’s (1535 – 1605) choreografie Brando per Quattro Pastore e Quattro Ninfe. Andrew Lawrence-King, specialist op harpen uit middeleeuwen en renaissance, voert het hier voor u uit
02 Dark Nights, Darker Days - Avishai Cohen's Triveni - 5.52
jazztrompettist Avishai Cohen, afkomstig uit Tel Aviv, maar wonend en werkend in New York, speelt het titelnummer van zijn album Dark Nights, Darker Days. Hij maakte de plaat samen met Omer Avital op de contrabas en Nasheet Waits op de drums.
03 Johnny - Sarah Jarosz - 3.59
Het zal niet lang meer duren of we hebben in ons programma alles gedraaid van de Amerikaanse folk- en countryzangeres Sarah Jarosz. Voorlopig kunnen we nog even; hier hoort u de song Johnny van haar album World on the Ground uit 2020
04 Akhnaten: Act III - Scene 2- Attack and Fall - Philip Glass - 7.43
Spectaculaire koorzang uit Akhnaten, een opera van minimal music componist Philip Glass. Het werk is ons inziens misschien wel het fraaiste dat hij ooit gemaakt heeft
05 Falling Rain Blues - Lonnie Johnson - 3.49
Zowel het gitaarspel als de zang van de Amerikaanse blues- en jazz artiest Lonnie Johnson klinken zo helder als glas, ook in deze opname uit 1947
06 GuitarBotana - Mari Kimura - 6.20
Een compositie voor viool en – nee niet de elektrische, maar elektronische – gitaar van de Japanse violiste Mari Kimura. Behalve in klank doet de zogeheten guitarbot, een zelfspelend instrument, in niets denken aan de gangbare gitaren. Heftig stuk, weest u gewaarschuwd
07 In Devotione - Carlos Patino - 5.07
Carlos Patino was een Spaanse componist, kapelmeester en organist. Hij geldt als een van de meest vooraanstaande componisten tijdens het bewind van koning Filips IV van Spanje. Het koorwerk In Devotione wordt uitgevoerd door het vroege muziek ensemble Al Ayre Espanol o.l.v. dirigent Eduardo Lopez Banzo
08 Yere Uole - Rokia Traoré - 4.15
We horen de laatste tijd niet veel meer van haar, maar toen de Malinese zangeres Rokia Traoré in 1998 uitkwam met haar debuutalbum Mouneïssa was ze wereldnieuws. Ze maakte precies het soort Afro-pop/folk dat de westerse wereld aansprak. De song Yere Uole is haar bijdrage aan de compilatie
Stars of Mali, waarop zij en een aantal van haar landgenoten samengebracht zijn
09 Dulces Exuviae - Alonso Mudarra - 5.51
Luitspeler Hopkinson Smith begeleidt hier ter gelegenheid de sopraan Montserrat Figueras op de vihuela, een Spaans instrument dat het midden houdt tussen een luit en een akoestische gitaar
10 Nocturne no. 11 - John Field - 6.18
John Field was de eerste die de naam nocturne bedacht voor rustige, dromerige pianocomposities. Chopin ging ermee aan de haal en schreef werkjes waar Field niet aan kon tippen, maar dat neemt niet weg dat de Ier heel wat nocturnes heeft geschreven die het beluisteren meer dan waard zijn. De pianist Pietro Spada neem hier Field’s Nocturne no. 11 voor zijn rekening.
