Donderdag 23 juni 2022
Hedendaagse geschiedkundigen zouden het moeilijk kunnen hebben met de persoon van de Franse componist Guillaume de Machaut (of de Machault) uit de 14e eeuw. Zonder meer is hij een van de belangrijkste musici van het Europa van zijn tijd geweest; hij stond aan de wieg van de Ars Nova, een stroming die de meerstemmige vocalen introduceerde in de liturgische muziek. Zijn invloed op de ontwikkeling van onze klassieke muziek valt dan ook niet te onderschatten. Zo heeft de Machaut nogal wat muzikale nieuwigheden uitgevonden die de polyfonie op weg hielpen, een stijl die honderden jaren lang dominant zou worden in de serieuze muziek. Daarnaast was hij dichter en schrijver. Daar zit hem nu juist de kneep: in zijn versroman Le Jugement du Roy de Navarre hing hij de toentertijd ‘populaire’ overtuiging aan dat de joden verantwoordelijk zouden zijn voor de middeleeuwse pestepidemieën. Zij zouden de waterputten in de omgeving waar de zwarte dood heerste besmet hebben. Met andere woorden, De Machaut kan op grond van een idioot bijgeloof in zekere zin tot antisemiet bestempeld worden. Hoe moeten we dit kwalijke vooroordeel in zijn geval opvatten?We proberen het in onderstaande paragrafen enigszins te verklaren. U dient er helaas vanuit te gaan dat er altijd antisemitisme in Europa is geweest. Dat is er ook nu nog. De adel, vooraanstaande burgers, kunstenaars of het gewone volk – iedereen ging mee met die Nieuw-Testamentische notie dat de joden zelf Jezus hadden omgebracht. In de ogen van de gechristianiseerde samenleving in Europa was het volk van Israël dus schuldig. Dat is punt één.
Bovendien bekleedden de joden dikwijls beroepen die verafschuwd werden. Wij citeren van de website antisemitisme.nu:
Vanaf de twaalfde eeuw werden de Joden extra zichtbaar door hun betrokkenheid bij de handel in geld, als geldschieter, wisselaar of pandjesbaas. Ze functioneerden als financiers van koningen, edellieden, geestelijken en de steden en leenden geld uit aan de lagere klassen.
Wat houdt dit in? Wel, het Europese volk van de middeleeuwen was doorgaans straatarm. Nu kunnen we dat zonder meer wijten aan het feodale systeem dat overal in Europa de simpele zielen uitzoog; de joden werden echter gezien als mensen die misbruik maakten van de gebruikelijke misère onder de armen door tegen hoge rentes leningen te verstrekken. De jood was rijk, Jan met de pet leed honger, zo geloofden velen. Men kreeg dus een hekel aan die mensen die sowieso Jezus al vermoord hadden. Dat is punt twee.
Wil dit alles nu zeggen dat Europa door de eeuwen heen het nazisme toegejuicht zou hebben? Was het antisemitisme van toen hetzelfde als waar we het na WWII mee associëren? Toegegeven, in de Europese geschiedenis vóór de 20e eeuw zijn er volop joden gedeporteerd en vermoord. Het rijk van Isabella I van Castilië is er berucht om. De Russische pogroms uit de 19e eeuw eveneens. Maar de schaal en de manier waarop deze wantoestanden plaatsvonden is niet te vergelijken met de methodes van de nazi’s. Persoonlijk twijfel ik eraan dat een antisemitische componist als Richard Wagner, wiens muziek door geen enkele jood gedraaid zal worden, zoiets als concentratiekampen voorzien had of voorgestaan zou hebben. De zogenaamde macht van de joden terugdringen was misschien één ding voor hem, maar deze bevolkingsgroep uitroeien - nee. Dat is heel wat anders.
We moeten iemand als Guillaume de Machaut dan ook zien als een persoon die – hoezeer verwerpelijk ook – de negatieve opvattingen in zijn tijd over de joden deelde. Genocide op deze etnische groep zoals die bijna 600 jaar later plaatsvond zou hij beslist afgekeurd zou hebben. Met andere woorden, wij vinden dat we hem mogen laten horen in ons programma. En dat doen we dan ook.
Zondagavond hoort u Machaut’s ‘Veni Creator Spiritus: Christe Qui Lux Est’, uitgevoerd door het Franse ensemble Mora Vocis. Het is prachtige muziek. Stompzinnig antisemitisme volgen hoeft niet automatisch te betekenen dat je geen goede kunst kunt maken. Was het maar zo eenvoudig.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 26 JUNI 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Ogre - Richard Dawson - 6.56
Folkzanger Richard Dawson uit Newcastle hebben we u vorige week gepresenteerd. We lieten u twee nummers van zijn album Peasant horen, dat gaat over bewoners, mythische figuren en beroepsgroepen uit het Oud-Keltische rijk Bryneich in Noord-Oost Engeland (400-600 AD). Fantasierijke muziek genoeg op deze plaat, waarvan we u nu een derde song laten horen
02 Tema e variazioni - Mauro Giuliani - 9.18
Het duo Claudio Maccari en Paolo Pugliese vertolkt een duet voor twee gitaren van Mauro Giuliani (1781 – 1829)
03 Flute.. Raga Desh - Tala Jhampa - Hariprasad Chaurasia - 11.30
Maestro Hariprasad Chaurasia is een werelberoemde bansuri speler, de Indiase dwarsfluit. Klassieke muziek uit het Aziatische subcontinent
04 Bagatelle #200 - Ikue Mori & John Zorn - 4.19
De Bagatelles van John Zorn zijn in 2021 uitgebracht op vier cd’s. Als gewoonlijk laat hij zijn composities uitvoeren door artiesten die met hem samenwerken op zijn eigen label Tzadik. In Bagatelle #200 is de Japanse drumster en laptopmuzikante Ikue Mori aan het woord
05 Potato Theatre - Andy Cutting - 4.17
Andy Cutting is een Engelse folkmuzikant en componist. Hij speelt melodeon (van de accordeon familie) en is vooral bekend vanwege het uitvoeren van traditionele Engelse folk en zijn eigen originele composities die Engelse en Franse tradities combineren met bredere invloeden
06 Biesy - Hania Rani - 4.15
De fraaie pianomuziek van de Poolse Hania Rani is u inmiddels al bekend als u de laatste tijd hebt ingeschakeld op Oud Anders. We bieden u bij deze nogmaals een nummer van haar aan: Biesy. U vindt het op het album Esja
07 Fantasy on Ukrainian Folk Tunes - Ensemble Berehynya - 4.00
De titel spreekt voor zich: het Ensemble Berehynya brengt een variatie op volksdeuntjes uit de Oekraïne. U hoort de sopilka, een traditionele fluit uit dat land, en een soort cembalon
08 Be Fair With Me Baby - Billie Holiday - 2.36
Billie Holiday had een uiterst karakteristiek stemgeluid, maar dat hoeven we u niet te zeggen...
09 Veni Creator Spiritus: Christe Qui Lux Est - Guillaume de Machaut - 4.07
- zie artikel -
10 Alarum - Tea Party - 4.58
Alarum is een archaïsche spelling van het woord alarm. De hardrockgroep The Tea Party uit Canada weet daar wel inhoud aan te geven. Houdt u vast, dit is een stevige uitzwaaier van ons uurtje Oud Anders
