Donderdag 5 mei 2022
Wie was de Parijse componist Perotinus Magnus (ca. 1160 – 1230), ook wel Perotin Le Grand genoemd? Er is niemand die het zeker weet. Geschiedkundigen hebben geen overtuigend bewijs voor zijn bestaan gevonden, behalve dan dat zijn naam en een tweetal werken van hem vermeld worden in een geschrift van ene Anonymous IV, een middeleeuwse muziektheoreticus over wiens leven al evenmin iets bekend is. Dit manuscript over de muziek van componisten die volgens hem werkten in de school van de Notre Dame is overigens in twee kopieën van het origineel tot ons gekomen. Zodoende raken we dus behoorlijk ver van de historische figuur Perotin af. Wat is waar, wat werd later toegevoegd? Het blijft gissen. Wel is het zo dat de partituren die Anonymous IV beschrijft, muziek met een coherente stijl vertonen. Er mag dan ook aangenomen worden dat die muziek toegeschreven kan worden aan een enkele persoon. Perotin dus. Het valt zelfs niet met zekerheid te achterhalen of Perotinus eigenlijk wel een Fransman was. Volgens Anonymous IV (waar het Amerikaanse vocale vrouwenkwartet Anonymous 4 zich naar vernoemd heeft) was er echter een componist van die naam werkzaam in de Notre Dame, ook al staat dat niet onomstotelijk vast.
Hoe komt het toch dat middeleeuwse kunstenaars van enige discipline vaker niet dan wel bij naam bekend waren? Dat heeft te maken met het feit dat er nauwelijks een burgerlijke stand bijgehouden werd in dat tijdvak. We kennen uit die periode – en eerdere periodes natuurlijk - eigenlijk alleen maar de namen van de hoogste adel en geestelijkheid. De rest van de burgers deden er niet toe. En nee, ook de beste kunstenaars niet. Vooral niet omdat het maken van kunst toentertijd gezien werd als een vaardigheid die in dienst stond van God en het hiernamaals; de mens als onderwerp van de kunst was niet belangrijk, en de kunstenaar zelf al evenmin. Zoiets als persoonsverheerlijking van werkelijk grote kunstenaars kwam pas van de grond met de biografie die Giorgio Vasari schreef over het leven van onder anderen Leonardo da Vinci en Michelangelo in zijn Le Vite de' Più Eccellenti Pittori, Scultori, e Architettori. Toen begon naamsbekendheid een rol te spelen in de kunst. Wat de gewone burger betreft, die moest zo ongeveer tot aan Napoleon Bonaparte wachten voordat zijn naam geregistreerd werd in een heuse burgerlijke stand. Sindsdien weten we van iedereen wie hij of zij is.
Perotin wordt beschouwd als een van de grondleggers van de Ars Antiqua, toen er voor het eerst meerdere stemmen met een verschillend ritme ingevoerd werden in de traditionele Gregoriaanse gezangen. In die zin is hij van groot belang geweest voor de ontwikkeling van de westerse klassieke muziek. Zonder hem zou de polyfonie van de vroege renaissance waarschijnlijk heel wat langer op zich hebben laten wachten. De hierboven genoemde Anonymous IV heeft het in zijn manuscript over twee composities, de vierstemmige werken Viderunt Omnes en Sederunt Principes. Inmiddels weten we van meer werken van Perotin, zoals het Alleluia Nativitas, dat de geboorte van Christus bezingt. Die kennis zal ongetwijfeld gestalte hebben gekregen door het noeste werk van moderne muziekwetenschappers; vergelijk een muziekstuk dat vermoedelijk van een bepaalde componist afkomstig is met een werk dat echt van hem is. Als de stilistische overeenkomsten groot zijn, dan kunnen we ervan uitgaan dat het ook inderdaad door de bewuste meester gecreëerd werd. Denkt u maar aan het Rembrandt onderzoek. Dat gaat precies zo. Zowel Rembrandt als Perotin worden bij voortduring onderzocht door legioenen experts.
Alleluia Nativitas is het werk dat we u zondagavond 8 mei presenteren in de uitzending van Oud Anders. Het wordt uitgevoerd door het Ensemble Mora Vocis, en is te vinden op het album Le Mystère des Voix Anciennes: Perotin le Grand. U hoort het als laatste nummer van ons uurtje, vanaf ca. 19.53. Schakel voor de zekerheid wat eerder in.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 08 MEI 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Tango-Toccata - Petri Makkonen (Alevtina Nikitina, accordeon) - 6.39
De Russische Alevtina Nikitina is een bayan (= accordeon) virtuose die het werk van componisten van naam uitvoert. Hier doet ze het geweldig met Tango-Toccata van de Finse accordeonist en componist Petri Makkonen, die voor dit stuk een prijs kreeg
02 Painted Blue - Sarah Jarosz - 4.21
De Amerikaanse folkzangeres en banjospeelster Sarah Jarosz spreekt tot de verbeelding. Haar stem en stijl van muziek staan op hoog niveau. De song Painted Blue is van haar album Blue Heron Suite uit 2021
03 Downward & Inward - Kaja Draksler - 5.03
De Sloveense pianist Kaja Draksler heeft dit jaar een album uitgebracht waarop ze weer eens solo te horen is. De plaat heet In Otherness Oneself. Haar werk kunnen we classificeren als een fusie tussen free jazz en hedendaags klassiek. En iets dat Kaja Draksler heet...
04 Since Jesus Came into My Heart - Silvertone Singers - 2.32
De Silvertone Singers, bekend geworden in de jaren ’40 en ’50, behoren tot de top van de zogeheten Jubilee Gospel uit het gouden tijdperk van dat genre.
05 Gonk Tuf Hi - Autechre - 7.52
Het elektronische duo Autechre komt uit Rochdale, dat tot Greater Manchester behoort. Hun muziek is een complexe mix van ambient en glitch
06 Undan - Arve Henriksen, Hilmar Jensson & Skuli Sverrison - 4.58
Arve Henriksen, Hilmar Jensson & Skuli Sverrison vormen een IJslands/Noors trio dat experimentele, ambient getinte jazz ten beste geeft. De heren spelen respectievelijk de trompet, de elektrische gitaar en de basgitaar. In hun composities werken ze veelvuldig met elektronika. U hoorde hun nummer Undan van hun in 2016 uitgegeven album Saumur
07 Bamboo Song - Chris Hinze - 6.43
Chris Hinze’s Bamboo Song is van zijn album Zen, The Fire Within uit 2001. De dwarsfluitist weet er een heel spektakel van te maken met medewerking van een West-Afrikaanse zanger, een Nederlandse cellist, een Japanse taiko-drummer en een Amerikaanse zangeres
08 Blue Heron - Sarah Jarosz - 4.28
- zie track 02: het titel nummer van Sarah’s album Blue Heron Suite uit 2021
09 Naufrage - Art Zoyd - 6.43
Progrock en avant-garde wordt het genoemd wat het Franse ensemble Art Zoyd maakt, maar eigenlijk is er geen duidelijke definitie voor hun muziek. Apart is het wel... Naufrage is van hun album
Les Espaces Inquiets: Phase Four uit 1982
10 Alleluia Nativitas - Perotin - 7.02
- zie artikel -
