Donderdag 10 maart 2022
De Hongaarse componist Zoltán Kodály (1882-1967) is vooral bekend geworden als de vriend en collega van Béla Bartók, met wie hij samen pionierswerk verrichtte door de volksmuziek van Hongarije en omliggende Balkanlanden vast te leggen. Ze deden dat met behulp van de door Thomas Edison ontworpen fonograaf, een apparaat dat met een scherpe punt groeven van wisselende diepte aanbracht op een ronddraaiende cilinder. Om die rol was een dunne laag bladtin gewikkeld, die later vervangen werd door was. De aldus bewerkte cilinder kon alleen door diezelfde fonograaf afgespeeld worden en bracht dan het geluid voort dat opgenomen werd. Hoe zoiets kan? Tja, om dat te weten te komen zult u de werken van Edison moeten bestuderen, en daarnaast de nodige know-how opdoen over de fysica van geluid. We houden het gemakkelijk en stellen dat de gemaakte groeven de trillingen van klanken nabootsen zodra de naald weer langs die groeven wordt geleid. Laten we dit natuurkundig uitstapje even vergeten. Van belang is dat Kodály en Bartók de allereerste muzieketnologen waren die authentiek materiaal verzamelden zoals dat bijvoorbeeld op een dorpsplein of bij iemand in de huiskamer werd uitgevoerd. Beiden hebben er hun voordeel mee gedaan. Bartók analyseerde de dieper liggende principes van de opgenomen liederen grondig en creëerde op basis daarvan een volstrekt nieuw muzikaal-ritmisch idioom dat hem tot een van de belangrijkste componisten uit de moderne muziekgeschiedenis zou maken. Kodály bleef wat dichter bij de oorsprong en verwerkte de volksmelodieën van de Balkan integraal in zijn klassieke werken. Een geliefd voorbeeld van zijn werkwijze vinden we in zijn wereldberoemde Dansen van Galanta. Kodály bleef een klassiek geschoolde volksdichter pur sang.
We vinden die volksmuziek ook terug in Kodály’s koorwerken. Die zijn weliswaar wat minder bekend, maar Oud Anders heeft er in de uitzending van 13 maart 2022 aandacht voor. We draaien dan voor u het deel 1, Assai Lento uit Kodály’s Mountain Nights, gezongen door het Györ meisjeskoor onder leiding van Miklós Szabó. Zielsverrukkende muziek! Gaat u er maar eens voor zitten; u kunt het rond 19.30 verwachten.
We noemden hierboven Bela Bartók als een geniale uitvinder van ongewone ritmes. Nou moeten we naar de jazz gaan om artiesten te zoeken die ook allerlei kunststukjes konden uithalen op het gebied van ritmische noviteiten. Die zijn er natuurlijk in overvloed. We noemen alleen maar Miles Davis en Cecil Taylor. Oud Anders heeft echter een interessante, hedendaagse artiest uit Guadeloupe gevonden die dingen doet in zijn muziek die je qua ritme steeds even op het verkeerde been zetten. Zijn naam is Arnaud Dolmen, en met zijn kwartet weet hij de ware jazzliefhebber te verblijden met onverwachte wendingen. Van hem hoort u in onze uitzending het nummer Tou Sel Me van zijn album Tonbe Lévé.
Verder hebben we zondagavond maar liefst een drietal Oekraïense nummers voor u in petto. Ja, we moeten wat als woorden tekort schieten. Er valt geen zinnig woord meer te zeggen over de toestanden aldaar.
Wat de muziek van het land betreft kunnen we natuurlijk alle kanten op. Net zoals in het westen maken ze daar van alles en nog wat in allerlei genres. We hebben echter gekozen voor klanken die refereren aan de traditionele muziek uit de Oekraïne. Zo hoort u opzwepende neo-folk van DakhaBrakha, dat doet denken aan de band Go_A tijdens het laatste Eurovisiesongfestival, maar ook stichtelijke, prachtige koormuziek van het ensemble Kalena. Een kerstliedje als A Bethleem il y a Un Evenement zingen ze daar al heel lang. Ook kunt u luisteren naar een fraai instrumentaal nummer op de cembalon van het ensemble Berehinya. Ik zou wensen dat de Russische troepen dit konden horen.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 13 MAART 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Tou Sel Me - Arnaud Dolmen Quartet - 7.06
Interessante jazz van Arnoud Dolmen uit Guadelope. Zijn ritmes zijn net even iets anders dan anders
02 Lingering Dreams - Alan Wilson - 4.38
Zanger Alan Wilson van Canned Heat maakte een dromerig solo album, getiteld ‘The Blind Owl’. Zo luidde ook zijn bijnaam, omdat hij ernstig bijziende was. We zouden deze plaat mogen beschouwen als een voorloper van de ‘rustige’ stroom in de popmuziek zoals die van start ging aan het begin van deze eeuw
03 A Bethleem il y a Un Evenement - Kalena - 3.21
Het vocale ensemble Kalena uit de Oekraïne, vernoemd naar de plaats van die naam, brengt hier een traditioneel kerstlied van het land
04 Petite Fleur - Adonis Rose & New Orleans Jazz Orchestra feat. Cyrille Aimée - 5.02
Adonis Rose en zijn New Orleans Jazz Orchestra blijven in de stijl van de allereerste jazzmuziek, maar maken van alles en nog wat: Doo-wop, R&B, pop, rock, zolang het maar een beetje de flair van New Orleans uit de jaren 1910 tot 1920 heeft. Gaat u luisteren naar Petite Fleur van de legendarische saxofonist en klarinettist Sidney Bechet in de uitvoering van dit Orchestra. Cyrille Aimée zingt
05 Vesnyanka (Spring Tune) - Ensemble Berehinya - 4.12
Een instrumentaal nummer van het Oekraïense ensemble Berehinya. Waarschijnlijk is het een cembalon die u hoort. U weet wel, het Oost-Europese hakkebord, een kistje met snaren dat met stokjes bespeeld dient te worden
06 Waterwork - Lafawndah - 4.12
Van de kosmopoliet Lafawndah willen we nog veel meer horen dan wat we de afgelopen tijd van haar gedraaid hebben. Haar pop/rock nummers zijn heel origineel. Luistert u naar Waterwork van haar album Ancestor Boy uit 2019. Art Pop op zijn best!
07 Nights In The Mountains No.1 Assai Lento - Zoltán Kodály - 5.33
Samen met vriend en collega Béla Bartók was hij een van de grootste Hongaarse componisten van de vroege 20e eeuw: Zoltán Kodály. U hoort een vocale compositie van hem
08 Sargassum - Anne-F Jacques - 10.41
Het merkwaardige sargassum, dat niet tot het gewone plantenrijk behoort en evenmin een dier of schimmel is, maakt op zich natuurlijk geen geluid. Maar als dat reusachtig grote organisme onder water gaat ‘wuiven’, dan kun je wel wat met supersonische microfoons en versterkers. Dat is wat de Canadese elektroakoestische componiste Anne-F(rancoise) Jacques gedaan heeft. Met andere woorden, u hoort iets ongewoons
09 Nad Dunaem - DakhaBrakha - 8.41
Neo-folk uit de Oekraïne. Het begint rustig en wordt dan steeds wilder. De muziek is afgeleid van traditionele volksmuziek uit het land, maar heeft zo hier en daar een elektronisch tintje gekregen.
Het lijkt ons zeer aannemelijk dat de groep Do_A, die vorig jaar vijfde werd op het Eurovisiesongfestival met het nummer Shum, door DakhaBrakha werd beïnvloed
10 Les Barricades Mystérieuses - Francois Couperin - 2.24
Sommigen zeggen dat de titel van dit oorspronkelijk voor klavecimbel geschreven werkje van de Franse componist Francois Couperin een verwijzing zou zijn naar de maagdelijkheid van vrouwen. Kan zijn, of misschien is het nonsens. Hoe dan ook, het arrangement voor piano dat de Georgische Katia Buniatishvili van dit stuk maakte op haar album Labyrinth uit 2020 is zeer fraai
