Donderdag 10 februari 2022
Vorige week lieten wij u twee fraaie liederen horen van Claudio Monteverdi (1567 – 1643). De songs waren afkomstig uit zijn zevende madrigalenboek. We gaven aan dat hij de grootste componist was in de overgangsperiode van hoog-renaissance naar de barok. Inderdaad, niemand speelde een belangrijkere rol in de ontwikkeling van de opera zoals wij die nu kennen. Met barok en opera kwam in de klassieke muziek de nadruk te liggen op menselijke gevoelens. In de eeuwen voorafgaand aan de barok diende de serieuze muziek in het toenmalige Europa veeleer als verwijzing naar de hemelse heerlijkheid; de emotie van het individu deed niet ter zake. In de barok keerde men in feite terug naar het voorbeeld van de grote toneelschrijvers uit de oudheid, zoals Aeschylos, Euripides, Sophocles en Aristofanes. Zij hadden in hun werken de mens centraal gesteld.Monteverdi moet dus gezien worden als een sleutelfiguur aan het begin van de barok. Hij heeft echter niet de aanzet gegeven tot deze nieuwe stijlperiode. Er waren musici die hem min of meer de weg wezen. Deze mensen hadden zich verzameld in het centrum van de moderne kunst in het Italië van de 16e eeuw. Over welke stad hebben we het nu? Wel, daar hoeft u niet lang over na te denken: Florence natuurlijk. De schatrijke bankiersfamilie De’ Medici was verantwoordelijk voor de bloei van Florence als hoofdstad van alle kunstdisciplines. Deze dynastie heeft eeuwenlang het culturele leven van deze plaats bepaald – of beter gezegd, dat van heel Europa. De familie had geld genoeg en nam de beste kunstenaars van die tijd in dienst. Zij die tot het roemruchte geslacht De Medici behoorden hadden doorgaans veel verstand van alle mooie dingen die de mens kon maken. Daarbij stonden ze open voor allerlei noviteiten en stimuleerden de ontwikkeling ervan. Hun invloed is tot op de dag van vandaag te merken; toeristen kunnen behoorlijk schrikken wanneer ze Florence voor het eerst bezoeken. Overal worden ze geconfronteerd met kunst, kunst en nog eens kunst. Die cultuurshock is zelfs al min of meer erkend als een officieel psychiatrisch syndroom: ga onvoorbereid naar Florence, en je loopt de kans half dol te worden van al het moois dat je op elke vierkante meter van de stad aanvliegt. Met een knipoog stellen we dan ook dat de uitdrukking ‘teveel van het goede’ vermoedelijk van Florentijnse makelij is.
Wie waren nou die muzikale modernisten in Florence van wie Monteverdi zeer beslist kennis heeft genomen? Wel, zij maakten deel uit van een groep dichters, componisten en geleerden die de prilste ontwikkelingen binnen de kunst en wetenschap in kaart brachten en van de nodige brandstof voorzagen. Het collectief ging door het leven als de Camerata Fiorentina. Voor zover de leden van deze groep sowieso al niet op de loonlijst van de familie De’ Medici stonden, kwamen ze er wel op terecht toen Ferdinando hen de opdracht gaf om zijn bruiloft met Christine van Lotharingen op te luisteren met het beste en nieuwste wat de muziek te bieden had. De Camerata kweet zich gewetensvol van deze taak (lees: ze kregen geld zat om er wat van te maken) en kwam op de proppen met een toonzetting van een toneelstuk van de hand van ene Girolamo Bargagli. Het heette La Pellegrina, de vrouwelijke pelgrim. Het wordt te ingewikkeld om de inhoud van het stuk hier weer te geven. We volstaan met de mededeling dat het hier om een soort mythische vertelling gaat die zo hier en daar geïnterpreteerd zou kunnen worden als een verwijzing naar Ferdinando en Christine.
De literaire inhoud van La Pellegrina is van minder belang. Het effect van deze compositie op de muziekgeschiedenis van Europa valt echter niet te onderschatten. La Pellegrina kwam met de kracht van een kernexplosie, niet in de laatste plaats vanwege de toentertijd ontzagwekkende theatrale goocheltoeren die men ten tonele wist te brengen. Dit spektakelstuk heeft iedereen, maar dan ook iedereen die zich al dan niet professioneel met muziek bezighield beïnvloed. Enkele jaren na de eerste opvoering in 1589 kende heel Europa La Pellegrina. Deze bruiloftsmuziek werd in die tijd gedurende tientallen jaren een van de populairste muziekstukken in ons werelddeel. En terecht. Beluistert u dit volledige werk, dan zult u moeten vaststellen dat het hier gaat om een uitzonderlijke compositie. Het ‘mooi-mooier-mooist’ (bis) houdt gewoon niet op. Wat zeiden we ook alweer hierboven: een Florentijnse cultuurshock...?
Zondagavond presenteren we u vijf delen uit La Pellegrina, uitgevoerd door het Huelgas Ensemble onder leiding van dirigent Paul van Nevel. U kunt de tracklist hieronder raadplegen om te zien wie de componisten waren die behoorden tot de Camerata Fiorentina.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 13 FEBRUARI 2022 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 O Fortunato Giorno à 30 - Cristofano Malvezzi - 2.28
U gaat luisteren naar een van de delen uit La Pellegrina, een prachtig overgangsstuk van hoog-renaissance naar barok. Het werd geschreven voor de bruiloft van Ferdinando De’ Medici. De leden van deze schatrijke familie hebben de nieuwe ontwikkelingen binnen alle kunstvormen altijd ondersteund. In die zin zijn ze zeer belangrijk geweest voor de cultuur in Europa
02 About to Turn 8 - Genevieve Murphy - 3.28
Genevieve Murphy is eigenlijk een afgestudeerd klassiek componiste. Hier laat ze horen waartoe een classicus in staat is wanneer die zich gaat bemoeien met dance en elektronica
03 Et Dodim Kala - A time For Love, My Bride - Karmon Israeli Singers and Dancers - 2.54
Dit is een oude song uit de Jaren 1960. De Karmon Israeli Singers and Dancers laten u horen hoe vrolijk het er toentertijd aan toeging met de Israelische volksmuziek
04 Coppia Gentil d'Aventurosi Amanti - Cristofano Malvezzi - 4.31
Nogmaals een stuk uit La Pellegrina, gecomponeerd door Cristofano Malvezzi. Zie track 01
05 Pentes - Denis Smalley - 12.52
De Nieuw-Zeelandse componist Denis Smalley heeft een aantal elektroakoestische stukken gecomponeerd die tot de klassiekers in het genre behoren. Zet u schrap voor Pentes
06 Detour Ahead - Billie Holiday - 3.03
Over dit nummer kunnen we maar één ding zeggen: Billie Holiday. Ze wordt hier ondersteund door het Tiny Grimes Sextet
07 Qui Di Carne Si Sfama - Intermedio III - Luca Marenzio - 4.23
U gaat luisteren naar een derde stuk uit La Pellegrina. Dit werd gecomponeerd door Luca Marenzio, die goede banden had met de familie de Medici
08 Your Feeling - Genevieve Murphy - 4.18
De klassieke componiste Genevieve Murphy slaat ongewone wegen in
09 Or Che Le Due Grand' Alme à 6 - Cristofano Malvezzi - 5.05
Malvezzi heeft veel bijgedragen aan La Pellegrina, dat door diverse vooraanstaande musici geschreven werd voor de bruiloft van Ferdinando de Medici. Ook hier is het weer een schitterende melodie
10 Vedavid Yefe Eynaynim: David Was Fair To Look Upon - Karmon Israeli Singers and Dancers - 2.51
- zie track 03 – Vrolijk, opwindend en leuk!
11 O Che Nuovo Miracolo à 5 - Emilio de Cavalieri - 10.48
We sluiten de uitzending af met een laatste deel uit La Pellegrina, getiteld O Che Nuovo Miracolo. Het werd gecomponeerd door Emilio de Cavalieri
