Donderdag 9 december 2021
Kan Oud Anders het kalm houden tijdens de Advent, de aanloop naar de Kerst? Ten dele wel, want zoals altijd bevat onze uitzending een aantal stralend mooie melodieën van om het even welk genre. Zo zal vrijwel iedereen de eerste Mystery Sonata van de Oostenrijkse componist Heinrich Ignaz Franz Biber (1644-1704) een genot vinden om naar te luisteren. Dit vooral in het te draaien arrangement voor harp, als uitgevoerd door Flora Papadopoulos. De twee delen van deze sonate hoort u aan het begin en het einde van onze uitzending van 12 december ’21. Biber, vioolvirtuoos als hij was, componeerde zijn Mystery Sonatas – ook wel Rosary Sonatas genoemd - vanzelfsprekend voor het instrument van zijn keuze, de viool. U zou haast zeggen dat de transcriptie naar de harp nog een stuk beter klinkt. Geniet u er komende zondag van, want het is prachtig.Oud Anders zou echter Oud Anders niet zijn als we niet probeerden de luisteraar uit te dagen. De opzet van ons programma is om zo contrastrijk mogelijk te zijn. We kunnen dus van het een op het andere nummer overgaan van schitterende klanken naar een moeilijk te volgen kakofonie. Opdat we u maar blijven verbazen...helemaal rustig wordt het op onze zondagavonden voor kerstmis dus niet.
Rustig wordt het tijdens onze eerstvolgende uurtje zeker niet met de twee performances van de Franse pianiste Hélène Pereira. Zij heeft zich toegelegd op de avant-garde pianomuziek van de 20e en 21e eeuw. Veel van de composities gemaakt vanaf pakweg de jaren ‘40 vereisen een zekere mishandeling van dit nobele instrument, in die zin dat men de piano dient te gebruiken op een manier die de bouwers nu niet direct voor ogen hadden. Het blijft in dit soort composities niet bij doodgewoon een toetsje aanslaan; er worden allerhande objecten van leer, plastic, metaal of rubber aan de snaren bevestigd, en soms ook elektronische apparaatjes, waarna de speler met opengeslagen deksel aan de snaren plukt en erop los hamert. Hij of zij produceert dan geluiden waarvan u niet wist dat een piano die voort kon brengen. Het arme instrument wist dat waarschijnlijk zelf ook niet.
We zien een dergelijk wilde ontdekkingstocht naar nieuwe klanken vooral in de Hacker Sonate (2020) van de Italiaanse componist Luigi Esposito. Kijkt u eens naar de eerste video direct onder dit artikel: daar ziet u Pereira niet de hele tijd ontspannen op haar krukje zitten. Ze staat regelmatig op en duikt dan in de klankkast van de piano om daar allerlei obscure handelingen te verrichten. Hoe de klanken precies tot stand komen hebben we helaas niet kunnen achterhalen; in ons exemplaar van haar album Axis Mundi, waarop de Hacker Sonate te vinden is, ontbreekt het cd-boekje. We vermoeden echter dat er naast viltjes en wat dies meer zij ook een aantal elektronische snufjes op de snaren zijn aangebracht. Kijkt u maar eens goed: rechts in beeld ziet u een man met laptop. Het lijkt erop dat hij met regelmaat de geluiden in real-time processeert. Dat moet wel, want ook wanneer Hélène even pauzeert gaat de muziek gewoon door. Er zijn er dus eigenlijk twee aan het werk hier, de pianiste en de digitale geluidstechnicus.
Voordat u Esposito’s stuk gaat horen maakt u al kennis met Hélène Pereira in het beroemde Mysterious Adventure van John Cage. Deze zowel aanbeden als verguisde Amerikaanse componist ging een stap verder met het aanpassen van de pianoklank zoals die door zijn voorganger Henry Cowell met zijn ‘extended piano techniques’ bedacht werd. Cowell hield het op wat papier tussen de snaren, Cage bracht materialen van alle soorten en maten aan. Het geluid van zijn prepared piano houdt eigenlijk het midden tussen een piano en een drumstel. Dat wordt heel duidelijk in Mysterious Adventure. Het is wel degelijk een piano die u hoort, maar als u niet bekend bent met de prepared piano zou u kunnen denken dat het een exotische trommel is uit een of andere onbekende rimboe. Hoe dan ook, we verzekeren u dat het een weergaloos opwindend stuk is. Cage kon heus wel componeren, ook al zijn er legio critici die het absoluut niet eens zijn met deze constatering.
Zondagavond 12-12-’21 wordt het zo hier en daar dus woest postmodern in Oud Anders. Maar vergeet de klanken van Biber’s wondermooie Mystery Sonata niet. En we hebben nog wel wat meer prachtige nummers ingelast. Leest u daarvoor de tracklist onder dit artikel.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 12 DECEMBER 2021 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Mystery Sonata No. 1 in D Minor, The Annunciation I. Praeludium 1 - Heinrich Ignaz Franz Biber - 2.28
Een prachtig arrangement van viool en basso continuo naar harp. Biber componeerde het, harpiste Flora Dalalopoulos voert het voor u uit
02 Martin Eden, Pt. 1 - Vincent Courtois, Robin Fincker, Daniel Erdmann - 5.19
Goed in het gehoor liggende jazz van Vincent Courtois en de zijnen. Een stuwend ritme, gebaseerd op Jack London’s roman Martin Eden
03 Kié, Kié Dar Mizané - Aida & Babak - 6.00
Iraanse akoestische muziek noemen zangeres Aida en gitarist Babak het zelf; het is in feite een melange van Spaanse en Oost-Europese zigeunermuziek, overgoten met de klanken uit het midden-oosten. Schitterend nummer!
04 Mysterious Adventure (1945) – John Cage - 6.54
- zie artikel -
05 Batali - Jacob van Eyck - 4.53
Blokfluitmuziek van de bovenste plank. Jazz- en klassiek blokfluitspeler Erik Bosgraaf vertolkt van Eyks compositie Batali zoals weinig anderen het kunnen
06 Baby's Insane - Diamanda Galas & John Paul Jones - 4.38
Avant-garde artieste Diamanda Galas krijst en brult hier nu eens niet voor de verandering, maar werkt samen met Led Zeppelin bassist John Paul Jones om tot herkenbare songs te komen. Baby’s Insane is van hun gezamenlijke album The Sporting Life uit 1994
07 Martin Eden, Pt. 2 - Vincent Courtois, Robin Fincker, Daniel Erdmann - 3.47
- zie track 02: een voortzetting van het eerste deel van deze meesterlijke compositie. Echter geen geprononceerd ritme hier, maar langgerekte, bijna eerbiedige klanken
08 My Morphine - Gillian Welch - 5.53
Zangeres Gillian Welch en haar partner David Rawlings doen de oude, traditionele muziek uit de Amerikaanse Appalachen herleven. My Morphine vindt u op hun album Hell Among the Yearlings uit 1998
09 Makam Sedaraban Saz Semaisi - Münir Nurettin Beken - 5.14
Münir Nurettin Beken uit Istanbul is een grootmeester op de Arabische luit de Oud (Ud). Makam Sedaraban Saz Semaisi is van zijn album The Art of the Turkish Ud uit 1997
10 Hacker Sonate (2020) – Luigi Esposito - 6.49
- zie artikel -
11 Mystery Sonata No. 1 in D Minor, The Annunciation II. Variatio-Aria allegro-Variatio-Adagio-Finale - Heinrich Ignaz Franz Biber - 3.40
- zie track 01: het tweede deel van de Mystery Sonate no. 1
