Donderdag 4 november 2021
Al eerder hebben we het op deze pagina gehad over musici die opereerden in de schaduw van eenster die hoog boven hen uit torende, en daardoor nooit heel beroemd zijn geworden. Laten we echter bedenken dat die relatieve onbekendheid vaak als zodanig uitgelegd wordt door de geschiedschrijving, en niet noodzakelijkerwijs zo gezien werd in de tijd van de bewuste musici zelf.
Begaafde componisten in de omgeving van Bach zullen heus wel kans gezien hebben om een enigszins fatsoenlijke boterham te verdienen, ook al moest dat gebeuren terwijl hun grote voorbeeld het leeuwendeel van de aandacht in Europa voor zich opeiste. Wacht even - eiste Bach die aandacht ook inderdaad op? Tja, zo denken we er nu over, maar het idee van een Bach die iedereen en alles in zijn omgeving verzengde met zijn superieure muzikale inzicht is toch echt iets dat pas na Mendelssohn’s herwaardering van de Matthäus-Passion tot stand kwam. Dat was een eeuw nadat Bach het werk schreef. Onze vader van de westerse klassieke muziek was in de tussentijd al vergeten, ondanks al die parochianen die tijdens zijn leven elke zondag vergast werden op zijn nieuwste briljante orgelcantates. Zij konden hem de eeuwige roem niet schenken.
Bach werd door de muziekhistorici als het ware met terugwerkende kracht geniaal verklaard. Wat hij ook was, natuurlijk. Maar dat wil nog niet zeggen dat hij zijn collega’s, die naast hem hun werkjes schreven, het brood uit de mond stootte. En wat heet, moeten we Bach zien als een man die rijk geworden is dankzij zijn muzikale gaven? Nee. Bach zwom bepaald niet in het geld en kon maar ternauwernood de eindjes aan elkaar knopen. Dat hij het niet breed had zal wel te maken hebben gehad met het feit dat hij twintig kinderen kreeg. Onderhoud zo’n stoet maar eens in de 18e eeuw...de helft van die kroost is overleden. Toentertijd kon je beter schilder worden en de adel portretteren. De ijdelheid van je werkgever verzekerde je dan van een beter inkomen.
Carl Friedrich Abel was een leerling van J.S. Bach. Hij kwam uit een familie van uitstekende musici, die hun kunsten vooral vertoonden op de viola da gamba, een strijkinstrument dat afgeleid was van de vihuela en de gitaar. Het instrument diende rechtopstaand bespeeld te worden. Vandaar de naam ‘da gamba’ – tussen de benen geklemd. Bach zal zijn leerling niet veel wijs hebben hoeven te maken waar het de techniek van het bespelen van dit instrument betrof, maar zal hem ongetwijfeld les hebben gegeven in compositie. Want dat kon Bach natuurlijk als geen ander; hij was de absolute maestro van muzikale structuren.
Bach’s lessen wierpen hun vruchten af. Abel werd in London, waar hij dikwijls samenspeelde met Johann Christian Bach (de elfde zoon van J.S.), een zeer populair musicus. Wellicht heeft hij meer geld verdiend in zijn leven dan zijn leermeester. Desondanks raakte hij toch in vergetelheid, en dat is jammer. De man heeft een aantal zeer verdienstelijke werken gecomponeerd. Daarvan laten we u er zondagavond in Oud Anders eentje horen: het vijfde deel uit de vijf stukken in D minor voor de viola da gamba en de basviool (dezelfde da gamba familie, iets lager gestemd). Het wordt uitgevoerd door Wieland Kuyken.
Nu we het in bovenstaande toch al over de Grote Bach hebben gehad: we verblijden u in onze uitzending met diens onsterfelijke Chaconne Partita no. 2, dat door velen geroemd wordt als het beste stuk dat ooit werd gecomponeerd voor viool solo. U hoort het in een arrangement voor de akoestische gitaar, uitgevoerd door Manuel Barreco. Een ander instrument dan waar het werk oorspronkelijk voor bedoeld was, maar dat wil niet zeggen dat het er minder van wordt. Dat werkt zo bij Bach. Alles wat hij ooit schreef kan overgezet worden naar een andere setting. We vermoeden dat hij dat heel goed wist.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 07 NOVEMBER 2021 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 O River, My Good River - Lege Artis Chamber Choir - 3.06
Russische volkszang geïnterpreteerd door het Lege Artis Chamber Choir uit St. Petersburg onder leiding van Boris Abalian
02 Morning Sun - Popol Vuh - 3.21
De band Popol Vuh, een van de eerste zogeheten Krautrockgroepen uit Duitsland, begon met elektronische muziek, maar integreerde allengs meer akoestische instrumenten in zijn composities. Morning Sun behoort tot de soundtrack van Werner Herzog’s Nosferatu, met Klaus Kinski als een zeer overtuigende graaf Dracula. Het nummer is een fraaie exercitie op akoestische gitaren
03 Rast Pesrev - Anonymous - 4.09
Het Bezmara Ensemble voert voor u een stuk uit dat behoort tot de traditionele Osmaanse muziek uit Turkije, toen dat land nog een serieuze bedreiging vormde voor West-Europa. U hoort het nummer Rast Pesrev, dat ergens in de late 16e eeuw geschreven werd door een anonieme componist
04 Good Times - Love - 3.33
De Californische band Love maakte met Forever Changes een legendarisch album. Four Sail, dat twee jaar later verscheen (1969) is dan misschien wat minder, maar herbergt nog altijd een paar aardige songs. Good Times is daar één van
05 Chaconne, from Partita No. 2 in D Minor, BWV 1004 - Johann Sebastian Bach - 14.42
De beroemde Chaconne van J.S. Bach werd o.a. door Yehudi Menuhin gezien als het nec plus ultra van de muziek voor solo viool. Het leuke van Bach is dat je vrijwel alles wat de man geschreven heeft gemakkelijk kunt arrangeren voor een andere setting of instrument. Hier hoort u de akoestische gitarist Manuel Barreco
06 Tattoo - Svjetlana Buckvich & Kamala Sankaram - 4.28
Een merkwaardig samengesteld nummer geschreven door Svjetlana Buckvich, waarin Kamala Sankaram een melodie eerst ‘gewoon’ zingt, en naderhand als de klassiek geschoolde sopraan die ze is. Vreemd, maar wel mooi
07 The Saw - Masahiko Satoh, Otomo Yoshihide, Roger Turner - 7.42
Pianist Masahiko Satoh behoort tot de Japanse (free) jazz school. Samen met gitarist Otomo Yoshihide en drummer Roger Turner brengen ze het geïmproviseerde nummer The Saw van hun plaat Sea uit 2019
08 Plaisir-Nao Mbatro - D'Gary - 3.57
Een gitaarvirtuoos uit Madagascar doet u duizelen met zijn nummer Plaisir Nao Mbatro van zijn album Akato Meso uit 2001
09 5 pieces in D minor 5 - Carl Friedrich Abel - 6.20
- zie artikel -
10 Rock Wit U - Alicia Keys - 5.36
Over Alicia Keys hoeven we niet veel te zeggen. Iedereen weet wie dat is. Rock Wit U is van haar debuut Songs in A Minor. Ze brak ermee door in uit 2002
