Donderdag 14 oktober 2021
Wat heeft de Schotse folkzanger Donovan ertoe bewogen om uitgerekend een meeuw te kiezen als tegenhanger voor bedrog en boosaardigheid in zijn song ‘The Ballad of A Crystal man’ (EP The Universal Soldier, 1965)? Natuurlijk, in de wereldliteratuur hebben meeuwen en meeuwachtigen doorgaans een positieve functie. Deze kunstenaars onder de zweefvliegers staan immers voor gratie en vrijheid. Ze hebben vele schrijvers geïnspireerd. Om voorbeelden te geven van brave meeuwen verwijzen we in eerste instantie naar het gedicht The Rime of the Ancient Mariner van de Schotse dichter Robert Burns. Hierin gaat het weliswaar om een albatros, een vogel die sterk lijkt op een meeuw, maar toch niet echt tot hetzelfde geslacht behoort. Hoe dan ook, het beest zou voor een overgrote meeuw door kunnen gaan.
In The Rime wordt het dier vereenzelvigd met het Leven. Clou van het verhaal: wanneer de kapitein van een schip een rondcirkelende albatros zonder reden doodschiet, wordt hij hard gestraft. De wind komt tot stilstand, zijn bemanning sterft van de dorst, en hijzelf is gedoemd om de rest van zijn leven door te blijven varen met de dode albatros om zijn nek. Hij krijgt pas gratie wanneer hij ergens tijdens zijn eindeloze zwerftochten een paar waterslangen zegent. Daarmee toont hij aan zijn respect voor de natuur herwonnen te hebben en wordt zijn ziel gered. Jawel, die albatros heeft hem een lesje geleerd.
Ten tweede voeren we de schrijver Richard Bach op. In diens populaire boekje Jonathan Livingston Seagull staat een zeemeeuw symbool voor het verlangen om een hogere, spirituele werkelijkheid te beleven. Meeuw Jonathan doet dat door de kunst van het vliegen te perfectioneren. Hij scheidt zich af van zijn minder ambitieuze soortgenoten in de hoop die betere wereld te kunnen bereiken; hij wil steeds vaardiger en mooier leren vliegen. Uiteindelijk lukt hem dat en komt hij waar hij wezen wil.
Kortom, er is heus niks mis met meeuwen. Donovan lijkt de vogel echter af te wijzen. Maar wat wilde de zanger nou eigenlijk zeggen in deze song? We citeren uit zijn Ballad For A Crystal Man:
Your thoughts they are of harlequin, your speeches of quicksilver,
I read your faces like a poem, kaleidoscope of hate words.
For seagull I don't want your wings,
I don't want your freedom in a lie.
On the quilted battlefields of soldiers dazzling made of toy tin
The big bomb like a child's hand could sweep them dead just so to win.
For seagull I don't want your wings,
I don't want your freedom in a lie.
As you fill your glasses with the wine of murdered negroes
Thinking not of beauty that spreads like morning sun-glow.
Seagull I don't want your wings,
I don't want your freedom in a lie.
I pray your dreams of vivid screams of children dying slowly
And as you polish up your guns your real self be reflecting.
For seagull I don't want your wings,
I don't want your freedom in a lie.
Vietnam, your latest game, you're playing with your blackest Queen
Damn your souls and curse your grins, I stand here with a fading dream.
For seagull I don't want your wings,
I don't want your freedom in a lie.
Achtereenvolgens krijgen hier hypocriete politici, de uitvinders van de atoombom, systemisch-racistische autoriteiten en machtsbeluste militaire leiders er van langs. Met de zeemeeuw wordt dan afgerekend omdat hij in al zijn pracht en sierlijkheid leeft in een wereld van leugens en geweld, zoals die gecreëerd werd door genoemde personen en instellingen. Zijn vrijheid zegt de zanger niets meer. Tja. Alsof het beestje er wat aan kan doen.
Arme meeuw. Hoezo, arm? Het is nou ook weer niet zo’n onschuldig dier, zoals ik ooit heb mogen vaststellen op ik-weet-niet-meer-welk busstation: twee meeuwen hadden het toen voorzien op een jonge vrouw die op haar bus zat te wachten. Wat ze ook deed, de krengen bleven rakelings langs haar hoofd scheren. Het leek wel een scene uit Hitchcock’s beroemde film The Birds (die overigens twee jaar vóór de publicatie van Donovan’s song in de bioscopen te zien was). Ze vluchtte uiteindelijk de stationshal in. Jawel, een meeuw als vaandeldrager van de vrijheid en schoonheid. Maar heeft u die houwdegens van snavels weleens van heel dichtbij gezien? Daar zullen ze je een tik mee geven, brr...!
Zondagavond beginnen we onze uitzending Oud Anders met Donovan’s fraaie song The Ballad Of A Crystal Man. Blijft u ondanks de boodschap van deze song - en vooral ondanks bovenstaande paragraaf - positief over meeuwen denken. Het zijn heel mooie vogels.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 17 OKTOBER 2021 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 The Ballad of A Crystal Man - Donovan - 3.23
Donovan of Dylan, de ouderen onder ons die de jaren ’60 en ’70 bewust hebben meegemaakt weten alles van deze controverse. Wie was de beste? Toegegeven, Donovan had misschien een iets mooiere stem. Dylan kon echter zo af en toe geniale teksten schrijven. Het maakt niet uit, beiden zijn geweldige artiesten. U hoort Ballad Of A Crystal Man uit 1965
02 Kutsung - Maimu Jogeda - 3.03
Accordeoniste Maimu Jogeda uit Estland weet van leer te trekken op het instrument van haar keuze. Kutsung is van haar album The One About...uit 2020
03 Zero Hour, Pt. III - Keiko Harada - 7.09
De hedendaagse Japanse componiste Keiko Harada maakt gedurfde keuzes met betrekking tot de instrumenten die ze gebruikt voor haar werken. Zero Hour deel 3 combineert de traditionele Japanse plankciter de koto met westerse dwarsfluiten in een verschillend bereik
04 Miserere Mei, Deus – Lambert de Sayve - 4.41
U hoort de zangers van Concerto Palatino met het Miserere Mei van de Vlaamse componist Lambert de Sayve
05 Granule - Jaap Vink - 9.30
Jaap Vink is een componist uit de hoogtijdagen van de Nederlandse elektronische muziek. Denkt u daarbij aan Dick Raaijmakers, Tom Dissevelt, Jan Boerman en Henk Badings. Wat ze precies deden met allerlei elektronische hulpmiddelen is moeilijk uit te leggen, ook al omdat het hier om verouderde apparatuur gaat
06 Loveride - Idiot Flesh - 4.55
Loveride van de alternatieve rockband Idiot Flesh begint met een eigen versie van Amerika’s beroemde anthem Amazing Grace. Daarna is het alle remmen los en krijgen we een soort punkrock te horen
07 Kale Kaleye Karsi, Safusum - Muammer Ketencoglu - 4.55
Muammer Ketencoglu is een blinde pianist en accordeonist uit het zuid-westen van Turkije, een regio die deel uitmaakte van het Anatolië uit de oudheid. Hij heeft verscheidene albums met traditionele Turkse volksmuziek en muziek uit zijn eigen regio op zijn naam staan. U hoort hem hier met het ensemble Balkan Yolculugu
08 Reappearance - Helene Vogelsinger - 6.07
Hebben we hier met een hedendaagse volgelinge van Klaus Schulze en Tangerine Dream te maken? Het lijkt er wel een beetje op; de Franse artieste Helene Vogelsinger bedient zich min of meer van dezelfde synthesizer technieken. Toch klinkt ze niet helemaal hetzelfde...
09 Samadhi - Fred Frith & Ikue Mori - 5.27
Fred Frith, al decennia lang een belangrijke experimentele muzikant, speelt onder meer gitaar, basgitaar en viool. U hoort hem hier samen met laptop en drummachine specialiste Ikue Mori. Een ongewoon nummer, zoals je dat van deze twee artiesten mag verwachten
10 The Old Laughing Lady - Neil Young - 5.54
Een song van Neil Young’s eerste solo album Neil Young, gepubliceerd in 1968. Dit was vóór het kwartet Crosby, Stills, Nash & Young en na Young’s deelname aan Buffalo Springfield
