Donderdag 30 september 2021
Vorige week zondagavond dd. 26-09-'21 lieten we u in Oud Anders een pianostuk horen, getiteld ‘The Afterworld’ van de Japanse componist Satoshi Tanaka. Wij merkten toen op dat dit enigszins deed denken aan de muziek van de Amerikaan Morton Feldman. We beloofden stellig in de volgende uitzending + artikel wat meer aandacht te besteden aan deze markante componist, die geboekstaafd staat als de voorloper van de minimal muziek zonder echt tot die stroming te behoren. Feldman heeft meer gemeen met iemand als de nihilist John Cage, die nauwelijks ingedeeld kan worden in enige stijl.We hebben ons flink in de vinger gesneden; als amateur muziekliefhebber kunnen we nauwelijks iets zinnigs zeggen over de klanken van Morton Feldman. We zijn in Oud Anders ongeschoolde luisteraars en missen de nodige theoretische achtergrond om ten volle te begrijpen wat hij nou eigenlijk precies doet. Toch moeten we het een en ander over hem kwijt, dus we proberen het maar.
Wat hoort u bij een flink deel van met name Feldman’s pianowerken? Welaan simpeler, kan het niet: u zou kunnen denken dat in een stuk als Intermission 6 een pianist een willekeurige toets aanslaat terwijl zijn voet vastgebonden zit aan het rechterpedaal. Klanken worden zo lang uitgerekt totdat ze niet meer hoorbaar zijn. De speler lijkt intussen welhaast in slaap te vallen, om weer op te schrikken wanneer de reverb sterft; vervolgens wordt er weer een nieuwe toets aangeslagen. En zo gaat dat door. ‘Dat kan ik ook’, zegt u dan. Tja, dat denkt u. Feldman zette echter een aantal parameters uit die de speler ervoor behoeden om aan het improviseren te slaan, of om terug te vallen op muziek die hij kent. Dat komt in feite op hetzelfde neer, als u er goed over nadenkt. Zowel de muziekgeleerde als de improvisator heeft namelijk de neiging om gedurende een vertolking op zoek te gaan naar de hem bekende muzikale structuren, waar hij dan vervolgens een potpourri van eigen goeddunken van maakt. Feldman wilde dat niet. Zijn muziek mocht niet refereren aan Bach, Beethoven, Chopin of wie dan ook; het moest volledig op zichzelf staan.
In zekere zin zou u dit streven naar de onafhankelijke klank kunnen vergelijken met de zoektocht van de avant-garde componisten uit de jaren ’60 naar de loepzuivere toon, die geen verschillen in dynamiek en frequentie meer laten horen. Dat is dan wel de extreme vorm van ‘het mag nergens op lijken’, want ook de specifieke klanken van akoestische instrumenten werden uitgebannen. Die lijken namelijk altijd wel ergens op. Om een dergelijke klank te maken verrichtten mensen als Karlheinz Stockhausen heel wat onderzoek naar de fysica van een geluid; het bleek heel moeilijk om een toon te produceren die geen enkele ‘vervuiling’ in zich mee droeg. Totdat ze het uiteindelijk voor elkaar kregen en een klank als een streep tevoorschijn toverden. Niks aan, zoiets heeft nog het meeste weg van een akoestisch Morse signaal.
Ook kunnen we verwijzen naar de experimenten van Captain Beefheart tijdens de repetities voor zijn album Trout Mask Replica. Don Van Vliet werd woedend als hij zijn bandleden betrapte op een rifje dat in de rock of jazzmuziek thuishoorde, of om het even waar dan ook op leek; het mocht van hem in letterlijke zin nergens op lijken. Er werd dus net zolang geoefend totdat alles wat in de verste verte maar ergens aan deed denken eruit geslepen was. Dat de Captain redelijk in zijn opzet geslaagd is mag wel blijken uit het feit dat tot op de dag van vandaag de meeste mensen nog steeds geen touw kunnen vastknopen aan de Trout.
Feldman berekende zijn voorwaarden van dynamiek, tempo en ritme op geheel eigen wijze. Kunnen we zeggen dat zijn muziek, welke zoveel zaken weglaat die het luisteren naar muziek in het algemeen zozeer de moeite waard maken, ook nog mooi is? Ja, toch wel. U moet er echter voor open staan en het nodige geduld opbrengen. U hoort niet veel, het klankenmateriaal is immers beperkt. Maar wat u hoort brengt een diepe, meditatieve verstilling met zich mee die als een soort yoga oefening werkt.
Zondagavond rond 19.04 draaien we Morton Feldman’s compositie Intersection 6 voor piano. Stephane Ginsburgh voert het voor u uit.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 03 OKTOBER 2021 OP AAFFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Amapola - Paco de Lucia y Ramon de Algeciras - 2.54
Paco de Lucia en zijn broer Ramon de Algeciras spelen een flamenco duet. Het nummer Amapola vindt u op hun album Hispanoamerica uit 1987
02 Intermission 6 for Two Pianos - Morton Feldman - 7.29
- zie boven -
03 Shambho Mahadeva: Uyyala Luguma - Bombay Jayashri - 4.03
Bombay Jayashri is een van de meest gevierde Karnatische zangeressen uit het zuiden van India. Haar album Shambho Mahadeva refereert aan een oude Hindoestaanse mantra waarin de god Shiva vergiffenis gevraagd wordt voor de zonden uit het verleden. Van dat album hoort u de song Uyyala Luguma
04 Bangoon - Cannonball Adderley - 5.05
Van Cannonball Adderley’s album Somethin’ Else hoort u het nummer Bangoon
05 Verba Sapientiae: De Tempore - Petr Eben - 6.52
Een koorwerk van de Tsjechische componist Petr Eben, die eigenlijk beter bekend is vanwege zijn moderne werken voor kerkorgel.
06 Sophisticated Beggar - Roy Harper - 5.07
Er is vrijwel geen grote naam in de Britse rockmuziek te vinden of ze hebben hun landgenoot en singersong writer Roy Harper heel erg hoog. De man beheerste de akoestische gitaar zeer goed en schreef uitstekende teksten. Sophisticated Beggar is de titelsong van zijn album uit 1966
07 Valse-Caprice #1 In A, Op. 30 - Gabriel Fauré - 7.22
Gabriel Fauré was zo’n 35 jaar jonger dan Chopin en Liszt, maar ook hij behoorde tot de groten van de romantische pianomuziek in Frankrijk. Zijn klanken zijn wat ingetogener dan zijn voorgangers. U hoort Angela Hewitt de Valse-Caprice no. 1 vertolken
08 One Way Ticket - John Lee Hooker - 3.29
Velen van u zullen die donkere, zware en vèr dragende stem van John Lee Hooker herkennen. Deep Southern blues uit de delta van Mississippi, de streek waar hij geboren werd
09 Picior - Zeitkratzer - 5.00
Volksmuziek met een avant-garde tintje van het ensemble Zeitkratzer, onder meer bekend van hun eigenzinnige interpretatie van de muziek van Iannis Xenakis
10 Mother and Infant - The Wild Dolphin Project - 2.46
U hoort de geluiden van een moederdolfijn die haar afdwalend jong waarschuwt voor de gevaren van de oceaan. Een opname van het Wild Dolpin Project
11 Concerto em D - RV 93 - Largo - Antonio Vivaldi by Antonio Eustaquio - 5.39
Antonio Eustaquio, een virtuoos bespeler van de Portugese gitaar, met een arrangement van Vivaldi’s luitconcert RV 93
