Vrijdag 5 juli 2013
Met een professionele zangeres als moeder en een multi-instrumentalist als vader kreeg Iva Bittova muziek al vroeg aangeleerd. Desondanks kwam de in Moravië geboren Tsjechische relatief laat bij de muziekscene; als studente gaf ze namelijk in eerste instantie de voorkeur aan een loopbaan op het witte doek. Daartoe had ze aan het conservatorium te Brno – waar ze op haar dertiende eerstejaars werd! - de nadruk gelegd op een studie drama, eerder dan op haar geliefde instrument de viool. De stemtrainingen die ze in Brno ontving zouden haar later van pas komen bij het ontwikkelen van een eigen vocaal geluid, maar in haar jonge jaren dacht ze nog niet aan een carrière als muzikante. Ze bleef in eerste instantie actrice. Niet zonder succes; ze vertolkte een aantal rollen in films die internationale prijzen behaalden. In die films moest ze dikwijls ook zingen, en al gauw werd het iedereen duidelijk dat het meisje over ongewone muzikale gaven beschikte. Ze heeft er lang mee gewacht om met haar muziek naar buiten te komen. Pas op haar dertigste zocht ze er een publiek voor, maar toen was het ook meteen raak. Het heeft haar niet meer dan een paar jaar gekost om wereldwijd een naam te vestigen onder de liefhebbers van alternatieve klanken. Ervaren experimentalisten als bijvoorbeeld Fred Frith erkenden haar kwaliteiten onmiddellijk; ze heeft inmiddels met hem samengewerkt. En met vele andere beroemde artiesten.
Als we de Bittova’s discografie bekijken valt het niet mee om tot een eenduidige definitie van haar muziek te komen. Haar eerste klanken als zangeres en violiste liet ze horen op het album Bittova & Fajt (1988). Diverse muziek databases weten niet goed raad met stijl en genre van deze plaat; het geheel wordt omschreven als een fusie van folk, rock, world, country, jazz, avant-garde en experimenteel…begint het u te dagen, of raakt u het spoor bijster? Wat ons betreft hadden er gerust nog wat meer etiketten bij gekund, al was het maar omdat er met een schot hagel altijd wel raak geschoten wordt. Bittova kan alles, dus doet ze alles. Hard rock of Bartok, ze heeft het allemaal op haar repertoire staan.
Het volgende citaat werpt een licht op de zangkunst van de Tsjechische: “ze lacht en ze huilt, kakelt als een kip, tsjilpt als een vogel, klakt met haar tong, brengt vreemde keelgeluiden voort en laat al die vocale trucs samengaan met een mime die varieert van krankzinnigheid tot kinderlijke verbazing.”
Als dat nou alles was, dan zouden we de muzikante zonder meer in de hoek van de avant-garde kunnen plaatsen. Maar de bron vergeet het belangrijkste te vermelden: tussen alle tongbrekende acrobatiek door zingt Bittova melodieën van grote schoonheid. Haar stem is zuiver en vast in alle registers, en haar dictie wordt nooit troebel. Laten we vooral niet vergeten dat de zangeres opgroeide in Moravië. De bewoners van deze regio houden eeuwenoude tradities van zangkunst in ere. Een volkslied uit Moravië streelt per definitie het oor. Niet voor niets putten in het verleden haar landgenoten Leos Janacek en Antonin Dvorak dankbaar uit de oerbron van buitengewoon fraaie volksliederen die deze streek herbergt. Bittova heeft beslist een lijntje naar die bron lopen. Daarnaast heeft ze van nature een stem die overweldigend mooi is. En dat gaat u aanstaande zondag horen. We hebben namelijk gekozen voor een selectie van haar laatste album, “Iva Bittova”, dat in mei van dit jaar op het ECM label verscheen. Op deze plaat zingt ze vrijwel onbegeleid en komt die prachtige stem het beste tot haar recht.
U hoort het in Oud Anders Onder Andere, zondag om 22.00 uur op AAFM. Meer info op www.aafm.nl/oaoa.
Playlist OUD Anders, zondag 7 juli 2013
01. György Ligeti: Musica Ricercata No. 1 Sostenuto - Floraleda Sacchi - 2.39
02. Fragment I - Iva Bittova - 2.58
03. Symphony No 9 deel 4: Allegro con fuoco - Antonin Dvorak - 11.09
04. Skinny Woman - Sonny Boy Williamson I - 3.00
05. Lullaby To All - Josephine Foster - 3.28
06. Sonate I in Fa majeur: Allegro risoluto - Francois Devienne - 4.38
07. Dai-Bosatsu - Watazumi Doso - 4.40
08. Liz's Song - Shelagh McDonald - 2.48
09. Fragment XII - Iva Bittova - 3.04
