Donderdag 28 januari 2021
De trouwe luisteraar van Oud Anders zal het opgevallen zijn dat onze uitzending vorige week zondag (dd. 24-01-2021) niet doorging. Dat zit zo: eens per jaar wil Xymfonia, het programma dat na ons komt, een uitzending van drie in plaats van twee uur verzorgen. Dit ter viering van het nieuwe jaar. Aan ons wordt dan gevraagd of we ergens in de laatste twee weken van januari het uurtje Oud Anders af willen staan. Dat doen we natuurlijk. Collegialiteit is ons niet vreemd. We hebben dan een weekje vakantie, en derhalve extra tijd om ons eens te verdiepen in muziek die we zelf nog niet eerder gehoord hadden. De titel van dit artikel luidt ‘Het Geluid van Vijf Vrouwen’. Daarmee bedoelen we niet hoe vijf vrouwen samen klinken, maar een vijftal vrouwelijke componisten/zangeressen die ieder voor zich hun eigen klanken ontwikkelden. Zoals daar zijn: Anita O’Day, Catherine Braslavsky, Bessie Jones, Du Yun en Kristín Þóra Haraldsdóttir. Twee daarvan - Braslavsky en Haraldsdóttir - hebben we nog nooit gedraaid; we hebben ze namelijk ze pas kort geleden ontdekt. De drie anderen hebben we in eerdere uitzendingen regelmatig aan bod laten komen.
Anita O’Day
We beginnen de uitzending met Anita O’Day, ‘The Jezebel of Jazz’, zoals haar bijnaam luidde. Ze is een oude bekende in ons programma. Wat ons betreft was ze een van de beste jazz zangeressen ooit, op één lijn met grootheden als Billie Holiday, Sarah Vaughan en Ella Fitzgerald. Dat is veel eer, maar niemand kan eromheen dat de dame over een mooie, soepele stem beschikte die moeiteloos alle ritmische hordes in haar songs nam.
Verder was Anita ‘cool’ en hip tegelijk. Ze trok zich niets aan van alle stereotypen die golden ten aanzien van vrouwelijke zangeressen. Zo kleedde ze zich vrijwel nooit in een lange avondjurk, zoals in haar tijd te doen gebruikelijk was, maar in een rok, en met een colbertje dat uitbundig versierd was. Zouden Michael Jackson en Prince dat jasje van haar afgekeken hebben? Je weet maar nooit. U hoort van haar het nummer ‘I Didn’t Know What Time It Was’. Dat gaat natuurlijk over een al dan niet goed verlopende liefde, maar de titel als zodanig voeren we hier op als een knipoog naar de Nederlandse avondklok van het moment: sorry, meneer agent. Ik wist niet dat het al na negenen was...
Catherine Braslavsky
Catherine Braslavsky is gloednieuw voor Oud Anders. Deze vrouw is veelzijdig begaafd: ze studeerde af in wiskunde en biologie, om zich vervolgens geheel en al aan de muziek te wijden. Daarbij liet ze zich inspireren door het Gregoriaans, Joods-Spaanse songs uit de middeleeuwen, diverse troubadours, Hildegard von Bingen etc. Het aardige van deze muzikante is dat ze zich die stijlen van weleer zodanig eigen heeft gemaakt dat ze er zelfs in kan componeren. Zodoende wordt ze als het ware een anachronisme. Maar niet helemaal; een hedendaagse muzikant kan en wil immers niet voorbij gaan aan eeuwen van moderne muziekontwikkeling. Wat u hoort in Braslavsky’s ‘Basileia’, zondagavond te draaien in Oud Anders, is dan ook een soort Gregoriaans plainchant (meerdere zangers, eenstemmig) dat tegelijkertijd oud en nieuw klinkt. Een wonderlijk stuk dat betoverend werkt.
Bessie Jones
Bessie Jones is geen onbekende meer voor hen die Oud Anders volgen. Deze zangeres bracht samen met haar groep The Georgia Sea Island Singers een soort blues die in de loop der tijd hoegenaamd niet veranderd is. Dat had te maken met het feit dat het klimaat op de Georgia Sea Islands als te ongezond ervaren werd door de blanke overheersers; zij trokken zich terug op het vasteland en lieten de zwarte dwangarbeiders op de eilanden min of meer aan hun lot over. Deze mensen ontwikkelden een muzikale en literaire cultuur die dicht bij haar Afrikaanse wortels lag en nauwelijks beïnvloed werd door de blanken. Jones en de haren zingen voor u 'See Aunt Dinah'.
Du Yun
De Chinese componiste Du Yun, wonend en werkend in Amerika, kent u inmiddels al enige tijd. We hebben de laatste maanden ongeveer drie of vier nummers van haar album Shark In You gedraaid. Die plaat behoort tot het domein van de pop en rock. Van oorsprong is Du Yun echter klassiek georiënteerd; in dat genre heeft ze ook diverse prijzen in de wacht gesleept. Het wordt dus tijd om eens iets te laten horen van Du Yun, de serieuze klassieke componiste. Dat doen we met het stuk ‘Vicissitudes Alone’, dat ze samen met de avant-garde gitarist Daniel Lippel gemaakt heeft. Zware kost, maar wel enerverend.
Kristín Þóra Haraldsdóttir
Kristín Þóra Haraldsdóttir’s kameropera Blóðhófnir is gebaseerd op een gedicht van haar landgenote Gerður Kristný, die een verhaal uit de IJslandse Edda hervertelt. Het gaat hier om de reuzin Gerður, die begeerd wordt door Freyr, de god van de mannelijke seksualiteit. Dit meedogenloze wezen stuurt zijn dienaar Skirnir op het meisje af, en deze weet haar met allerlei dreigementen en bezweringen te dwingen gehoor te geven aan de wens van Freyr. Zodoende wordt deze vertelling, die gebracht wordt vanuit het perspectief van het slachtoffer Gerður, een modern #MeToo verhaal van chantage en misbruik. Vrouwenstemmen en strijkers maken er een typisch zwartsomber Scandinavisch geheel van. Blóðhófnir – Bloedhoef! - is de naam van het paard waarop de verraderlijke Skirnir rijdt.
Vijf vrouwen, vijf verschillende geluidswerelden: zondag 31 januari wordt het vrouwenavond in Oud Anders.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 31 JANUARI 2021 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 I Didn't Know What Time It Was - Anita O'Day - 3.43
Oud Anders vindt dat Anita O’Day een van de beste jazz zangeressen aller tijden was. Geniet u van haar fraaie, soepele stem die u met veel raffinement weet in te palmen
02 O' monaciello - Anoniem - 3.47
Het Ensemble Oni Wytars bracht in 2018 een plaat uit waarop een verzameling songs staat die gebaseerd zijn op de Pentamerone, een bundel volksvertellingen van Renaissance schrijver Giovan Battista Basile. Door de eeuwen heen heeft de Pentamerone componisten geïnspireerd
03 Extract From Seasons For Percussion And Tape - Bernard & Francois Baschet - 6.46
Bernard & Francois Baschet waren twee uitvinders die de wereld verrasten met een aantal ongewone muziekinstrumenten, zoals onder andere de opblaasbare gitaar en de aluminium piano. Deze instrumenten klonken niet alleen heel goed, maar waren als heuse kunstwerken ook nog eens mooi om te zien
04 Basileia (het koninkrijk) - Catherine Braslavsky - 5.01
Catherine Braslavsky keert op haar plaat Le Royaume als het ware terug naar de middeleeuwen en componeert alsof ze tot deze periode in de geschiedenis van de mensheid behoort. Maar vergist u zich niet, ze doet wel degelijk haar eigen ding. Haar muziek is tegelijkertijd oeroud en gloednieuw
05 Keliwali - Ustad Mohmmad Omar - 6.56
Ustad Mohmmad Omar is een virtuoos op de rubab, het nationale snaarinstrument van Afghanistan. Deze robuuste luitsoort wordt in dit land ook wel ‘de leeuw der instrumenten’ genoemd
06 See Aunt Dinah - Bessie Jones - 3.05
Bessie Jones was de frontzangeres van de Georgia Sea Island Singers. De songs die op deze groep eilanden vlak voor de kust van de staat Georgia ontstonden hadden grotendeels hun Afrikaanse authenticiteit behouden. Dit kwam omdat de blanke slavenhouders de eilanden ontvluchtten vanwege het ziekmakende klimaat aldaar. De Afro-Amerikanen leefden er dus betrekkelijk autonoom, met als gevolg dat hun cultuur niet al te veel afweek van haar traditionele Afrikaanse wortels
07 Vicissitudes Alone - Du Yun & Daniel Lippel - 6.27
Componiste en rockartieste Du Yun is inmiddels geen onbekende meer in Oud Anders; we hebben al diverse nummers van haar album SharkIn You gedraaid. Met Vicissitudes Alone komt haar klassieke kant aan bod. Ze heeft het nummer gemaakt met de avant-garde gitarist Daniel Lippel
08 Sverðið Söng Yfir Höfði Mér (het zwaard zong boven mijn hoofd) - Kristín Þóra Haraldsdóttir - 3.48
De IJslandse actrice en multimedia artieste Kristín Þóra Haraldsdóttir heeft ook muziek gecomponeerd, ook al heeft het internet daar niet veel over te melden. Jammer, want haar opera Blóðhófnir is zeer de moeite waard. Daaruit het deel Sverðið Söng Yfir Höfði Mér (het zwaard zong boven mijn hoofd) voor vrouwenstemmen en strijkers
09 Incipit Lamentatio Jeremiae Prophetae à 8 - Fray Jose de Vaquedano - 12.18
Van de Spaanse priester en componist Fray Jose de Vaquedano heeft u waarschijnlijk nog nooit gehoord. Wij van Oud Anders ook niet. Eén ding over hem is zeker: hij is een tijdje kapelmeester van de beroemde kathedraal Santiago de Compostela geweest. Zo’n positie krijg je natuurlijk niet cadeau, dan moet je wel wat kunnen. Paul van Nevel en zijn Huelgas ensemble tonen met zijn Lamentatio Jeremiae Prophetae aan dat hij zijn post heus wel verdiend had. U hoort polyfonie van het hoogste niveau
10 Steel And Glass - John Lennon - 4.39
Een echte protest song van John Lennon, zoals hij er zoveel gemaakt heeft. Steel and Glass vindt u op zijn album Walls and Bridges (1974), als ook op de remasters van de Signature Box (2010)
