Vrijdag 14 juni 2013
Zanger Leonard Cohen beleefde zijn doorbraak met de prachtige song ‘Suzanne’. Nederlanders kennen Herman van Veen’s cover van dit ingetogen nummer waarschijnlijk beter dan het origineel. Het verschil tussen beide versies is enorm. Waar zit hem dat precies in? Kort en krachtig: de dichter Cohen vertelt een verhaal en de zanger van Veen vertelt een melodie. Er valt weinig af te dingen op de muzikale prestatie van de cabaretier. Van Veen is per slot van rekening een geschoold zanger (Utrechts Conservatorium) en kan een melodie brengen als weinig anderen. Maar Cohen’s weemoedige, contemplatieve manier van zingen doet het verhaal achter ‘Suzanne’ meer recht dan de geëxalteerde vorm die van Veen eraan geeft. Dat is vanzelfsprekend; Cohen deelt ons immers een persoonlijke ervaring mee, terwijl van Veen zich bezig houdt met de ervaring van een ander.We willen in dit artikel stilstaan bij de tekst van ‘Suzanne’. Een hachelijke onderneming, want Cohen is in de eerste plaats dichter. En dichters hebben doorgaans de neiging om hun woorden zó te kiezen dat deze naar meerdere zaken tegelijk verwijzen. Een gedicht wordt zodoende een soort caleidoscoop; geef er een draai aan en het ziet er opeens heel anders uit. We laten veiligheidshalve de details voor wat ze zijn en beperken ons tot de algemene strekking van de song.
‘Suzanne’ gaat over een meisje dat Cohen ooit via een vriend ontmoette. In het lied beschrijft de zanger een scene waarin zij hem naar haar woning aan de rivier brengt. Wat zich daar voltrekt lijkt in nevelen gehuld: Cohen heeft het over “Just when you mean to tell her/You have no love to give her”, maar dan opeens: “She gets you on her wavelength/And she lets the river answer/That you’ve always been her lover”. Een nuchter mens vraagt zich nu af, doen ze het nou met elkaar of niet? Uit het vervolg moeten we concluderen dat dit niet het geval is. Er bestaat weliswaar een intense liefde tussen de twee jonge mensen, maar die blijft platonisch: “And you want to travel with her/And you want to travel blind/For you’ve touched her perfect body with your mind”. Wat moet dat betekenen? Iemands lichaam aanraken met je geest duidt nu niet direct op hijgerige erotiek.
Nu komt het: Cohen borduurt verder op de spirituele aard van die liefde door in het tweede couplet plompverloren met Jezus op de proppen te komen. Dit tweede verhaal loopt min of meer parallel aan het eerste en dient als toelichting op de verhouding met het meisje: ook hier is er als het ware sprake van een ontmoeting tussen gelieven – en ook hier wordt het lichaam aangeraakt door de geest.
De figuur van Jezus duikt vaker op in de teksten van Cohen. Daarover zou het misverstand kunnen ontstaan dat deze oorspronkelijk joodse muzikant misschien een born-again Christian was, zoals Dylan in de late jaren zeventig. Zo zit het echter niet. Vanuit zijn joodse achtergrond gelooft Cohen niet in de goddelijke status van de Nazarener. Maar als filosoof en dichter houdt Cohen zich per definitie bezig met het menselijke. Als we nu even aannemen dat het evangelie van Mattheus een accuraat verslag van historische gebeurtenissen weergeeft, dan komt Jezus daaruit naar voren als een buitengewoon mens. Jezus deed altijd het goede. Hij bracht zijn leerstellingen in praktijk en week er nooit van af. Deze consequente handelwijze maakte hem bijna onmenselijk; de spirituele kracht die eruit spreekt moet Cohen geboeid hebben. Vandaar dat hij de man regelmatig laat optreden in zijn teksten.
Keren we terug naar Suzanne. Om het even of nu het meisje of de dichter zelf vergeleken wordt met Jezus, de aanwezigheid van deze bijzondere mensenzoon in dit gedicht staat symbool voor de liefdesverhouding waarover Cohen spreekt. Die verhouding blijkt een intens spirituele band geweest te zijn tussen Cohen en de werkelijk bestaande Suzanne Verdal uit Montreal. De zanger beschrijft een mystieke eenwording van twee zielen die slechts weinigen gegeven is.
En daar zingt Cohen over. Met weemoed. Want het kwam nooit meer terug. U hoort het zondag in Oud Anders Onder Andere om 22.00 uur op AAFM.
Playlist OUD ANDERS, zondag 16 juni
01. Piti Ahuru Ma Toru & Piti Ahuru Ma Maha - Polynesische drummers - 2.11
02. All Mouth - Nancy Elizabeth - 2.49
03. Le Train Bleu III & IV: Entree de Perlouse/Rentre de Beau Gosse - Darius Milhaud - 3.00
04. Daughters Of The Industrial Revolution - Annie Gosfield - 4.15
05. Psaume XXXVIII - Las ! En Ta Fureur Aigue - Loys Bourgeois - 2.27
06. Sei Quartetti Brevi II & IV - Salvatore Sciarrino - 4.29
07. A Evaristo Carriego - Osvaldo Pugliese - 3.49
08. Lied van de Hebzucht (muziek anoniem, tekst Gerrit Komrij) - Camerata Trajectina - 2.33
09. Suzanne - Leonard Cohen - 4.12
10. Ahuru Ma Toru - Polynesische drummers - 1.50
11. Little Bird - Laura Marling - 5.00
