Donderdag 6 februari 2020
Zoals u weet, wemelt het in de bijbel van de controversiële figuren. Dat begint al met Eva die een appeltje plukte van een boom waar van af had moeten blijven. Niet lang daarna vermoordde Kaïn zijn broer Abel, en zo gaat het alsmaar door. Het boek der boeken staat vol met verhalen van zondaars die door de vertoornde god op vreselijke wijze gestraft worden. Eva en haar man werden uit het Paradijs verbannen, en Kayn moest de rest van zijn leven als thuisloze zwerver doorbrengen. Boontje komt om zijn loontje? Niet altijd. Het ging niet op voor koning Salomon. Lezen we over het leven van Salomon, dan valt ons op dat hij de een na de andere misstap beging zonder dat God hem met de builenpest sloeg. Zo mocht deze heerser over Israël blijkbaar hordes mensen uitroeien die volgens hem zijn koningschap in de weg stonden - om na zijn troonsbestijging te trouwen met de dochter van ... de Egyptische farao?! Egypte was nota bene van oudsher de aartsvijand van de Israëlieten. God zelf had er in het verleden alles aan gedaan om dit land van slavendrijvers een toontje lager te laten zingen (denkt u maar aan de tien plagen voorafgaand aan de uittocht van de joden uit Egypte). Salomons partnerkeuze zag Hij echter als een geoorloofde politieke zet, ook al zal Hij toch met enige argwaan gekeken hebben naar een zonaanbidster als koningin van Israël.
Salomon, de onverzadigbare sater onder de heersers van Israël, hield het dan ook nog niet eens bij één vrouw. Hij had er maar liefst duizend. Zijn bijslaapjes kwamen uit alle windstreken van de toen bekende wereld en waren zeer verschillende religieuze overtuigingen toegedaan. God zag dat het niet goed was en waarschuwde Salomon zich niet van Hem af te keren. Tevergeefs, want dat gebeurde natuurlijk toch: de koning wordt door sommige bijbelkenners aangewezen als de hoofdverantwoordelijke voor het ontstaan van de Astarte verering in Israël. Astarte, in de bijbel Astoreth genoemd, was onder andere de godin van de seksualiteit. Een knieval maken voor een exotische liefdesgodinnetje moet de priapische potentaat wel wat geleken hebben.
Als gezegd kreeg Salomon niet op zijn falie van onze anders zo wraakzuchtige oudtestamentische God. Hij kwam weg met vrijwel alles waaraan hij zich bezondigde. Dit waarschijnlijk omdat hij zijn belofte aan God trouw gestand deed; hij bouwde tijdens zijn leven een aantal belangrijke tempels ter meerdere eer en glorie van Jahwe, zoals deze van hem verlangd had. Salomons latere afgoderij leidde wel tot een afstraffing, maar die zou hij zelf nauwelijks meer meemaken: God bezwoer de afvallige dienaar weliswaar dat zijn rijk ten onder zou gaan, maar dit vond pas plaats na zijn dood. Voor het overige moeten we vaststellen dat Jahwe het goed voor heeft gehad met deze koning. Hij werd tijdens zijn leven door God overladen met roem en rijkdom, en bovenal wijsheid. U kent allemaal het verhaal van het kind en de twee moeders.
Tot zover de geschiedenis van Salomon. Joodse en christelijke schriftgeleerden bleven zitten met het Hooglied, een verzameling liefdeszangen die aan hem toegeschreven werden. Dat kan niet kloppen. Salomon leefde immers in de tiende eeuw voor Christus, terwijl wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat dit geschrift waarschijnlijk in de tweede of derde eeuw voor Christus gecompileerd werd. Maar omdat het Lied nu eenmaal bol staat van bloemrijke seksuele verwijzingen en ook nog eens de naam van Salomon noemt, heeft men blijkbaar gemeend dat de grootste geilaard in de Hebreeuwse geschiedenis het werk wel geschreven zou hebben. En het laat weinig aan de verbeelding over:
De ronding van je heupen is als een halssnoer (...)
Je navel is een ronde kom (...)
Je schoot is als een tarwehoop, door lelies omgeven (...)
Je beide borsten zijn twee welpen (...)
Zowel joodse als christelijke schriftgeleerden hebben zich door de eeuwen heen gehaast om deze expliciete beeldspraak als een allegorie op te vatten. Volgens hen zou het hier gaan om de relatie van God tot de mens of van God tot zijn kerk, waarin beschreven wordt hoe Hij zijn aardse volgelingen probeert te overtuigen van zijn hemelse heerlijkheid. Dit zijn geforceerde interpretaties die het geschrevene alleen maar dubieuzer doen lijken. We hebben dan immers te maken met een God die de mensheid verleidt zoals een man dat doet met een vrouw, of een vrouw een man. Hoe dat te rijmen met de volmaakte zuiverheid van God, zoals christenen en joden zich die graag willen voorstellen?
Iets dergelijks treedt ook op in het fragment uit het Hooglied dat benoemd werd als de ‘Hortus Conclusus’, de omsloten tuin. Bedoeld wordt hier de vrouw, omschreven als een persoon die vele schatten te vergeven heeft. Met het woord ‘conclusus’ wordt impliciet aangegeven dat je als het ware door de natuurlijke bescherming van de vrouw heen moet breken om van haar te kunnen genieten. Het is een erotische toespeling die door christelijke exegeten omgezet werd naar de aanbidding van de heilige maagd Maria; zij wil ons deelgenoot maken van haar zuivere liefde en daagt ons uit om haar te ontdekken. Dit is althans één van de interpretaties; er zijn andere.
De ORA Singers hebben zich met hun album ‘A Song of Songs Collection: Desires’ toegelegd op een vertolking van een aantal werken die gebaseerd zijn op het Hooglied. Daaronder het Hortus Conclusus van de Spaanse componist en priester Rodrigo de Ceballos (ca. 1525-1581). U gaat dit stuk horen rond 19.08 uur in Oud Anders. Het is een polyfonisch werk, zoals we mogen verwachten van muzikanten die zich in die tijd bezig hielden met de kunstmuziek.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 9 FEBRUARI 2020 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Swing Low Chariot - Golden Gate Quartet - 2.58
Het Golden Gate Quartet brengt een adaptatie van de bekende spiritual in de zogeheten Jubilee style
02 Famaden – Mamadou & Daouda Diabate - 4.50
Twee virtuozen bespelen de balafoon, het nationale instrument van Burkina Faso. De balafoon is een marimba waaronder kalebassen gemonteerd zijn; die functioneren als klankholtes
03 Hortus Conclusus - Rodrigo de Ceballos - 5.09
- zie boven -
04 Mass - Splashgirl - 6.12
Het Noorse jazz trio Splashgirl fuseert hedendaagse akoestische jazz met kamermuziek; ook zijn er rock invloeden aan te wijzen. De groep bestaat uit Andreas Stensland Løwe, Jo Berger Myhre en Andreas Knudsrød. Alledrie zijn het multi-instrumentalisten. U luistert naar het nummer Mass van het album Field Day Rituals
05 Pe Rue Cakui - Choeur de La Roche - 4.28
De Kanak zijn de oorspronkelijke bewoners van het eiland Nieuw-Caledonië, dat ergens ten noordoosten van Australië ligt. Ze maken nog steeds deel uit van de Franse overzeese gebiedsdelen. Hun traditionele koormuziek, vermengd met Franse invloeden, laten een ontroerend mooi geluid horen
06 Variations on An Anatolian Folk Song Op. 15 - Carlo Domeniconi - 8.18
De Italiaan Carlo Domeniconi is een van de populairste gitaarcomponisten van onze tijd. Celil Rafik Kaya voert hier zijn Variations on An Anatolian Folk Song uit
07 Hangin' 'Round (Acoustic Demo) - Lou Reed - 3.56
Een minder bekend nummer van Lou Reed’s solo album Transformer uit 1972 in een akoestische versie, zoals verschenen op een remaster uit 2002
08 First Drops - Avishai Cohen - 8.31
Avishai Cohen: de bassist of de trompettist? De vergissing is snel gemaakt, maar we hebben hier te maken met de trompettist met het nummer First Drops van zijn album Flood
09 Mr. Moonlight - The Beatles - 2.44
De Beatles konden close harmony zingen als weinig andere groepen. In Mr. Moonlight leveren ze hiervoor het bewijs, ook al zijn er velen die dit een van hun mindere nummers vinden. Oud Anders is een andere mening toegedaan
10 Sirconvolution - Vromb - 5.15
Muziek van Mario Girard, een artiest die groot is geworden in de elektronische Underground van Montreal
11 Wiegenlied - Franz Liszt - 3.32
Een delicaat nummer uit de late periode van Franz Liszt, uitgevoerd door pianist Cédric Tiberghien
