Donderdag 30 januari 2020
In de beleving van vroegere volkeren speelde dat wat ze in het firmament zagen een belangrijke rol in hun mythevorming. Het bekendste voorbeeld is natuurlijk de zon, die in de religie van vrijwel alle voorhistorische civilisaties vergoddelijkt werd. We noemen de zonnegod Ra van de oude Egyptenaren; al vanaf ongeveer 2800 jaar voor Christus gold Ra voor deze oude beschaving aan de Nijl als een bovennatuurlijke entiteit die leven en dood op aarde bepaalde. En wie zijn wij om te zeggen dat men er toentertijd naast zat? Per slot van rekening doet de zon precies dat: hij/zij/het maakt dat alles groeit en bloeit, en ook verschroeit. De zon is oppermachtig, daar kunnen we ook heden ten dage niet omheen. Helaas: in onze tijd helpt de moderne mensheid de zon een handje om het meer verzengende aspect van zijn kracht de overhand te laten krijgen. De Noordpool en Groenland smelten weg, half Australië staat in brand, en delen van de Amerikaanse oostkust hebben regelmatig met overstromingen te maken. Twijfelt u nog aan klimaatverandering? Nog even en we dienen onze Nederlandse dijken te verhogen tot het formaat van de toren van Babel. En dat voorspelt niet veel goeds. Dat ding stortte namelijk in, als we de bijbel mogen geloven.Tot zover de natuurkundige en religieuze betekenis van de zon. Voor het overige hebben de meeste westerlingen wel weet van de symbolische waarden van de ons bekende planeten. Mars is de god van de oorlog, Mercurius de vliegensvlugge boodschapper, Venus de godin van de liefde, Jupiter de joviale Bourgondiër, Saturnus de strenge ingetogenheid, Uranus het wisselvallige genie en Neptunus de dromerige magiër. Deze noties, hier zeer globaal geschetst, hebben ingang gevonden in een esoterische wetenschap als de astrologie. Veel mensen hechten waarde aan deze duidingen van de hemellichamen. We hebben ze overgenomen van de Griekse mythologie.
Het wordt wat vager als we het gaan hebben over het Zevengesternte dat bekend staat als de Pleiaden. Wie waren dat, en waar staan ze voor? Volgens de oude Grieken betrof het hier een zevental meisjes, dochters van de vóór-Olympische titaan Atlas (de man die de wereldbol op zijn schouders meetorste) en de zeenimf Pleione. De jongedames behoorden tot het gevolg van Artemis. Volgens het verhaal werden ze begeerd door een een roemruchte jager uit Thebe, genaamd Orion. Die zat jarenlang achter hen aan, totdat het vader Atlas te gortig werd. Hij riep de hulp van Zeus in, en hoewel deze bepaald geen lieverdje was als het om de eer van jonge maagden ging, vond de smeekbede van de bezorgde vader toch gehoor bij de oppergod. Zeus greep dus in en veranderde de meisjes eerst in duiven, en daarna in sterren. Zodoende konden ze aan de wellust van Orion ontsnappen. Zes van die zeven sterren, te weten Maia, Electra, Alcyone, Taygete, Asterope en Celaeno zijn ’s nachts zonder telescoop duidelijk te zien.
En wat doen sterren? U kent dat optische fenomeen wel: je kijkt ernaar, maar je ziet ze niet; je kijkt erlangs, en je ziet ze wel. Op die manier lijkt het alsof ze flonkeren.
De Griekse avant-garde componist Iannis Xenakis heeft het gegeven van de flonkerende Pleiadengroep schitterend getoonzet. Hij deed dat door een stuk te schrijven dat uitgevoerd dient te worden door zes percussionisten; voor elke ster één. De drummers bespelen hoofdzakelijk marimba’s. De keuze voor de marimba ligt voor de hand, er zijn immers weinig instrumenten die geheimzinniger en betoverender klinken dan deze idiofoon. De marimba is dan ook uitstekend geschikt voor magische verhalen uit de mythologie.
In de uitzending van zondag hoort u de percussioniste Kuniko Kato het deel ‘Claviers’ uit Iannis Xenakis’ Pleiades vertolken. Verschillende partijen zijn hier over elkaar heen gelegd, zoals u in de video hieronder kunt vaststellen. U ziet daar de kleine drumster uit Japan in een collage van zes videobeelden alles in haar eentje doen. Fantastisch. Niet voor niets wordt Kato beschouwd als een van de beste slagwerkers ter wereld.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 2 FEBRUARI 2020 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Koyunbaba: Presto - Carlo Domeniconi - 4.05
Carlo Domeniconi’s Koyunbaba suite is een van de meest geliefde moderne composities voor gitaar solo. Velen hebben het uitgevoerd, onder wie de componist zelf natuurlijk. Hier hoort u Celil Rafik Kaya met het vierde deel ‘Presto’
02 Maria Hun Er En Jomfru Ren - Eilif Gundersen - 3.14
Noorse folk met Eilif Gundersen op de wilgenfluit en zangeres Gunnlaug Lien Myhr. ‘Maria is een reine maagd’, zo luidt de vertaling van het nummer
03 Nature's Dance - Avishai Cohen - 8.54
Bassist Avishai Cohen brengt een aangename fusion met invloeden uit het midden-oosten en Israël. Hij is geboren in de kibboets Kabri
04 Das Buch der Klänge Pt. 2 - Hans Otte - 7.24
Hans Otte’s ‘Das Buch der Klänge’ behoort tot de Europse Minimal Music zeggen sommige critici, maar dat klopt niet helemaal. De typische repeterende ritmes van die stijl spelen hier geen hoofdrol. Wat het dan wel is? Gaat u luisteren; het is in ieder geval overweldigend mooi. Pianiste Vanessa Wagner voert het uit
05 Sortileges - Francis Dhomont - 4.15
Een pionier van de musique concrete die nog steeds leeft; Francis Dhomont is 94 jaar oud en heeft gegrossierd in belangrijke prijzen voor zijn werk. U hoort zijn Sortileges van het album Forêt Profonde uit 1996. Het begint en eindigt met kwakende kikkers, jawel
06 The Other Woman - Devendra Banhart - 3.47
Freak Folk, Psych Folk, New Weird America, men wet eigenlijk niet goed hoe de muziek van Devendra Banhart genoemd moet worden. Houdt u het maar op een simpele melodie met merkwaardige lyrics. The Other Woman is van zijn album Smokey Rolls Down Thunder Canyon uit 2007
07 Pléïades III: Claviers (Keyboards) - Iannis Xenakis - 10.31
Claviers uit de Pléïades van Iannis Xenakis is een van de meest intrigerende werken voor marimba. De Japanse percussioniste Kuniko Kato voert het uit
08 Quid Trepidas à 6 - Lassus - 5.20
Een motet voor zes stemmen voor een van de grootste genieën van de polyfonische muziek. Aan het woord zijn het Ensemble la Fenice en het Chœur de Chambre de Namur, o.l.v. Jean Tubéry
09 Water Music: Water Games/Floating/Reflecting Waters - Carlo Domeniconi - 3.51
Een collage van drie delen uit Domnico’s Water Music voor twee gitaren. De componist zelf voert het uit, bijgestaan door Sylvia Ocougne op de tweede gitaar
10 Blue Bleezing Blind Drunk - The Unthanks - 5.13
Wat moeten we nog meer zeggen over de Engelse folkband The Unthanks? De laatste maanden hebben we vaak genoeg een nummer van hen gedraaid, en zelfs een heel artikel aan hen gewijd. Met Blue Bleezing Blind Drunk van hun album A Retrospective sluiten we de uitzending af
