Donderdag 28 november 2019
Het lijkt onwaarschijnlijk dat er onder de gezamenlijke inheemse volkeren van Zuid-Amerika nooit iemand op het idee is gekomen een touwtje over een plank of kistje te spannen, om al plukkend uit te vinden hoe dat nou eigenlijk klinkt. Maar toch is het een gegeven: de Indiaanse stammen die het continent bewoonden kenden geen snaarinstrumenten. En dat terwijl ze van oudsher wel degelijk op de hoogte waren van het gebruik van pijl en boog; met enige verbeeldingskracht zouden we kunnen zeggen dat je met dit wapen de weg naar het ontwerp van een lier of harp al half hebt afgelegd. Maar nee, het zingen van de boogpees werd door de oorspronkelijke Zuid- Amerikanen geassocieerd met het doorboren van de vijand, en niet met de edele toonkunst.Daarmee willen we niet beweren dat de Spaanse conquistadores aan de andere kant van de oceaan een zootje amuzikale barbaren aantroffen. Integendeel, er zijn bewijzen genoeg te vinden dat er volop gemusiceerd werd op het continent. Zo waren de Paraguyaanse Guaraní (een van de eerste volkeren waarmee de Europese ontdekkingsreizigers in contact kwamen) door heel Zuid-Amerika bekend vanwege hun meesterschap op de instrumenten die de indianen dan wèl tot hun beschikking hadden, zoals de fluit, de hoorn, rammelaar en trommel. Ook werd er in Paraguay op hoog niveau gezongen, zo weten we, zij het dat er maar heel weinig authentieke songs uit het Pre-Columbiaanse tijdperk aan ons zijn overgeleverd. Het gaat in deze om niet meer dan enkele fragmenten die een bedding vonden in de Spaanse volksmuziek welke het land stormerhand veroverde.
De snelheid waarmee de Guaraní de door de Spanjaarden meegebrachte gitaren en vihuela’s adopteerden zegt het een en ander over de muzikaliteit van het volk, als ook het feit dat na de komst van de overheersers overal in Paraguay muziekscholen als paddenstoelen uit de grond schoten. Deze instituten werden door de indianen druk bezocht. De katholieke paters wisten met hun muziekonderricht dan ook meer inheemsen te bekeren dan met hun godsdienstlessen, zo wordt wel beweerd.
De verspreiding van de Europese muziekcultuur werd door de Indios (de foutieve naam die de Spanjaarden aan de bewoners van Zuid-Amerika gaven) verder zelf ter hand genomen. Historische bronnen vermelden dat de oude Paraguayanen zeer handige knutselaars waren die een nieuw instrument als de gitaar maar hoefden te zien om het getrouw na te kunnen bouwen. U ziet het, muziek zat de Guaraní blijkbaar in de genen. Het mag dan ook geen wonder heten dat een van de grootste gitaarvirtuozen die de wereld ooit gekend heeft deels van Guaraní afkomst was.
Zijn naam? Agustín Barrios. Een gitarist uit de jungle.
Agustín Barrios, en dan noemen we er een. Stoffige bibliotheken in Paraguay mogen dan vol liggen met manuscripten van barokcomposities die mede tot stand kwamen dankzij de inbreng van de inheemse bevolking - maar er is in de muziekgeschiedenis van het land nooit iemand geweest die als zelfstandig componist meer tot de verbeelding sprak dan Barrios. De man wordt tot op de dag van vandaag aanbeden als een van de grootste musici ooit, niet alleen in zijn geboorteland, maar in heel Zuid-Amerika. Als we de historische verslagen mogen geloven, dan was het bijwonen van een live concert van Barrios een even indrukwekkende ervaring als een optreden van Paganini of Liszt. Barrios wist zijn publiek te boeien, en overtuigde het van de poëtische kwaliteit van zijn werken. Hij maakte furore waar hij ook kwam, en wordt dan ook gezien als de enige gitarist die zich kon meten met Segovia. En misschien wel beter was; niet alleen deed hij technisch gezien niet onder voor de Spaanse maestro, hij had ook een streepje voor op hem omdat hij als componist meer voorstelde dan Segovia.
Zondagavond begint Oud Anders de uitzending met Agustín Barrios’ beroemdste werk ‘La Catedral’. Met uitvoerder Notis Mavroudis willen we niet beweren de allerbeste uitvoering van dit werk gevonden te hebben, maar het is op zijn minst een bemerkenswaardige. In de video hieronder vindt u een vertolking van Ana Vidovic. Die kan evenzeer onze goedkeuring wegdragen.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 1 DECEMBER 2019 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 La Catedral Andante Religioso/Allegro Solemne - Agustín Barrios - 5.06
- zie boven -
02 Substancia - Lafawndah - 3.26
Ritmes uit het midden-oosten, het Caribisch gebied tezamen met electronic dance uit het club circuit van New York. De Egyptisch/Iraanse artieste Lafwandah wordt wel een polymath van de pop genoemd
03 Mamm Gozh - No Tongues - 8.08
No tongues maakt een fusie van free jazz, psychedelica, drones en folklore
04 The Dancing Girl - Bela Fleck, V.M. Bhatt, Jie-Bing Chen - 10.08
Nog meer fusie met Bela Fleck op de banjo, Jie-Bing Chen op de tweesnarige Chinese viol de ehru en Vishwa Mohan Bhatt op de Indiase slide gitaar de mohan veena
05 Red Arc, Blue Veil - John Luther Adams - 11.04
Een compositie van Adams voor piano, vibrafoon en crotales. Dat laatse is een reeks metalen schijfjes die in verschillende toonaarden zijn gestemd en klinken als een soort carillon, maar dan fijner
06 Sapokanikan - Joanna Newsom - 5.10
Of de Amerikaanse folkzangeres Joanna Newsom veel geleerd heeft van Kate Bush? Oordeelt u zelf. Sapokanikan is van haar laatste album Divers uit 2015
07 Cyclone - Rand Steiger - 8.21
Als er zoiets bizars optreedt als een tornado midden in New York, dan moet je wel haast een compositie aan wijden. Computerdeskundige Rand Steiger, die zich bezighoudt met signal processing in real time, deed dat. Klarinettist Joshua Rubins geeft de voorzet voor dit elektronische kunstwerkje
08 Greek Dance No.3 - Dimitris Fampas - 3.59
De Griekse gitarist Notis Mauroudis sluit de uitzending af met een compositie van zijn landgenoot Dimitris Fampas
