Donderdag 21 november 2019
Wanneer je volledige naam Brian Peter George St. John le Baptiste de la Salle Eno luidt, dan ben je wellicht een alchemist, of je hebt bloedbanden met een reeks obscure adellijke huizen, of je bent min of meer gedoemd om een kunstenaar van allure te worden. In het geval van muzikant en multimedia-artiest Brian Eno geldt dat laatste natuurlijk, ook al valt er ook wel wat te zeggen voor de eerste optie. Wat deze man allemaal uit zijn toverketel haalt is namelijk even onnavolgbaar als de duivelskunsten waarmee de middeleeuwse heksenmeesters paus, prelaat en priester de stuipen op het lijf joegen. Eno kan alles, zolang het maar iets te maken heeft met kunst, studio’s of computers. Zonder hem zouden talloze wereldberoemde acts nooit helemaal geworden zijn wat ze uiteindelijk werden. Om er een paar te noemen: Genesis, Roxy Music, Talking Heads, David Bowie, Depeche Mode, Massive Attack...de lijst gaat nog lang door. Eno wist in de studio altijd een bijzondere draai aan de sound van een artiest te geven. Niet voor niets wordt hij door de critici aangewezen als de belangrijkste Britse muziekproducer van de 20e eeuw.De rocker Eno weet op zijn eigen platen de luisteraar regelmatig te verrassen met noviteiten die anderen nog niet bedacht hadden. In die zin zal hij tot in lengte van dagen een inspiratiebron vormen voor bands die er al zijn of nog gaan komen. Voor de uitzending van zondagavond beperken we ons echter tot het soort elektronische muziek waarvan hij de uitvinder was: Ambient, een neologisme dat afgeleid is van het woord ‘ambiance’, in de zin van ‘sfeervolle omgeving; goede sfeer’. Eno kwam tot een globaal ontwerp voor deze nieuwe muziek tijdens een wekenlang verblijf in het ziekenhuis na een auto-ongeluk. Er speelde toen op zeker moment een plaat met harpmuziek in zijn kamer, maar de pick-up functioneerde niet naar behoren; de versterker deed het nauwelijks, en ook was er een van de boxen uitgevallen. Zodoende werd de ruimte gevuld met klanken die hij weliswaar hoorde, maar waar hij niet geconcentreerd naar luisterde. Met luisteren bedoelen we het in kaart brengen van melodielijn, ritme en maat, waarbij de hersenen het nodige werk dienen te verzetten. Toch merkte hij op dat de nauwelijks waarneembare klanken zijn stemming gunstig beïnvloedden.
Zo werd het genre Ambient geboren. Eno zou een groot deel van zijn muzikale leven wijden aan het creëren van platen die geen doelgerichte inspanning vereisten van oren en brein van de luisteraar, maar die op nagenoeg onbewust niveau als prettig ervaren konden worden. We zouden het met de volgende paradox kunnen samenvatten: luister niet en geniet.
Eno voerde het ‘niet luisteren en genieten’ van zijn Ambient tot een hoogtepunt op zijn plaat Thursday Afternoon (1985), die hij oorspronkelijk als soundtrack voor een van zijn video projecten bedoeld had. Hij gebruikte voor dit werk van ruim 60 minuten slechts een paar pianoklanken, die hij steeds herhaalde en in verschillende synth settings inbedde.
Thursday Afternoon heeft geen herkenbaar deuntje, er is geen ritme; de geluiden doemen uit het niets op, varen voorbij en verdwijnen weer. In termen van digitale audiosoftware zou u kunnen stellen dat er sprake is van een voortdurend in- en outfaden van klanken. Zodoende wordt de illusie opgewekt dat de muziek geen begin of einde kent en eeuwig duurt. Wat het allemaal de moeite waard maakt is dat Eno als geen ander een enkele klank kan boetseren die puur in zichzelf al zó mooi is, dat er verder geen ingewikkelde structuren als compositie, melodie of ritme bij aan te pas hoeven te komen.
Zondagavond vanaf 19.00 uur in Oud Anders: Thursday Afternoon. Muziek voor de eeuwigheid. Gaat u vooral niet luisteren, maar wel horen. En genieten.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 24 NOVEMBER OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Thursday Afternoon - ca. 56.50
- zie boven -
