Donderdag 14 november 2019
In 1929 componeerde jazzpianist Fats Waller de song Black and Blue voor de muziekrevue Hot Chocolates. Hij deed dat met de schrijvers/songwriters Harry Brooks en Andy Razaf, een samenwerking die de wereld van de jazz naast genoemd nummer de nodige klassiekers heeft opgeleverd, zoals daar zijn: Ain’t Misbehavin’, Honeysuckle Rose en nog vele andere. Waller werd veelvuldig geprezen om de ontroerende inhoud van de lyrics van Black and Blue, die een wrang beeld schetsen van wat het betekende om in het Amerika van de Roaring Twenties ‘een tintje te zwart’ te zijn, en dan ook nog eens vrouw. Mannen – zowel als werkgever, minnaar of potentiële echtgenoot - gaven de voorkeur aan vrouwen die een lichtere huidskleur hadden. Dat werd gezien als ‘mooier’.Het was echter niet Fats die de tekst bedacht had. Hij schreef de muziek voor zijn songs, dit veelal samen met Brooks, maar de lyrics werden doorgaans geschreven door Andy Razaf. Deze had als een van de weinige Afro-Amerikanen al vroeg erkenning gekregen als een dichter van allure; hij werd in 1972 niet voor niets opgenomen in de Songwriters Hall of Fame.
Fats zelf zou het nummer overigens nooit op de plaat zetten, ook niet toen hij later in zijn leven - naast de begeleiding op de piano - tevens het vocale gedeelte van zijn songs voor zijn rekening begon te nemen.
De oorspronkelijke versie van Razaf’s tekst werd in de musical Hot Chocolates als eerste gezongen door blues- en vaudeville artieste Edith Wilson. Nog in hetzelfde jaar waarin de show aan het Broadway publiek gepresenteerd werd kreeg echter ook Louis Armstrong de kans om met zijn krakerige, maar o zo gevoelige stem inhoud te geven aan de emotionele boodschap van het lied. Hij deed dat anders dan Wilson: Armstrong schrapte bewust delen van de tekst, opdat deze niet meer zozeer met het specifieke ‘schoonheidsprobleem’ van de iets te donkere vrouw te maken had, maar veeleer vertelde over de zogeheten Black Experience. Dit is een uitdrukking die verwijst naar de gevolgen die discriminatie op grond van huidskleur had, en heeft, voor de persoonlijke ontwikkeling van alle Afro-Amerikanen. Van zwarte mensen werd verwacht dat ze zich op een bepaalde manier gedroegen: buigen als een knipmes tegenover blanken, altijd breed grijnzend; probeerden ze zich aan deze pose van de serviele untermensch te ontworstelen, dan werden ze niet geaccepteerd. Armstrong heeft dat zelf heel goed begrepen. Hij bleef zijn witte tanden blootlachen tot het bittere einde, en werd daarom geregeld door zijn rasgenoten uitgemaakt voor een Uncle Tom, die altijd maar deed wat blank Amerika van hem wilde. Zoals hij zelf later onthulde was die beroemde glimlach van hem eerder een gebeitelde grimas welke zijn gezicht als een ijzeren masker omknelde. Doe maar alsof, zo moet deze begaafde muzikant gedacht hebben. Alleen dan overleef je alle aanslagen op je persoonlijke waardigheid in dit verdomde land. Wat hij werkelijk dacht komt naar voren in zijn eigen versie van Black and Blue.
Het is lastig om op internet de juiste lyrics van Black and Blue volgens Louis Armstrong op te sporen. O, u vindt er tientallen, maar ze lijken geen van alle precies de inhoud weer te geven van de opname die hij op zijn plaat ‘Satch Plays Fats’ uit 1955 maakte. Na die versie een paar keer goed beluisterd te hebben kom ik tot de volgende tekst:
Cold empty bed springs hard as lead
Feels like ole Ned wished I was dead
What did I do to be so black and blue
Even the mouse ran from my house
They laugh at you and scorn you too
What did I do to be so black and blue
I'm white inside but, that don't help my case
‘Cause I can't hide what is in my face
Ain't got a friend
Mm…my sin is only in my skin
What did I do to be so black and blue
De woorden ‘ole Ned’ kunnen we daarbij opvatten als een referentie aan een traditionele ballade over een zwarte Amerikaan die zich zijn leven lang kromgewerkt had en uiteindelijk in armoede stierf. Ook kan het in het Amerikaanse spraakgebruik verwijzen naar een bijnaam van de duivel. In die zin moeten we de tweede regel van het lied vertalen als ‘ik voel me duivels slecht, ik wou dat ik dood was’.
En over de veelzeggende woordjes ‘black and blue’: letterlijke en figuurlijke betekenissen vloeien hier in elkaar over. De ik-figuur voelt zich bont en blauw, oftewel beurs geslagen door alles wat hem als zwarte in een blanke samenleving overkomt. En dus: hij is blue omdat hij zwart is. Moeten we u nog uitleggen wat ‘de blues hebben’ betekent? Nee, natuurlijk niet.
Imliciet beklaagt de verteller zich over het feit als zwarte ter wereld gekomen te zijn. Waar heeft hij dat nou aan verdiend? Tja. Zover kan het dus komen. Als zwarte zou je in Amerika je eigen afkomst vervloeken.
In de uitzending van zondag draait Oud Anders bovenstaande versie van Black and Blue. U kunt het vinden op Satch Plays Fats, uitgegeven door Columbia in 1955.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 17 NOVEMBER 2019 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Dog - System 7 - 5.52
Electronic Dance Music waarbij er een belangrijke rol is weggelegd voor de gitaar van Steve Hillage, die samen met zijn vrouw Miquette Giraudy in 1989 de band System 7 oprichtte
02 Divers - Joanna Newsom - 7.06
Postmodern hippie-elfje, avant-gardistische folkzangeres, zegt u het maar. Joanna Newsom kan in ieder geval mooi zingen en harp spelen – en nog wat meer instrumenten. Divers is het titelnummer van haar laatste album uit 2015
03 Aichuri, The Song Man - Jan Garbarek - 5.03
IJle klanken op tenor- en sopraansaxofoon zijn het handelsmerk van de Noorse jazzmuzikant Jan Garbarek. Van zijn album Legend of the Seven Dreams uit 1988 hoort u Aichuri, The Song Man
04 Black And Blue - Louis Armstrong - 4.27
- zie boven -
05 Og Fargane Skiftar pa° Fjorden - Benedicte Maurseth - 6.26
Benedicte Maurseth bespeelt de traditionele Noorse Hardinger viool en kan daarbij ook nog goed zingen. ‘En de kleuren veranderen op de fjord’ is van haar meest recente, naar zichzelf vernoemde album
06 Awaiting - Arne Nordheim - 3.05
Arne Nordheim vocht voor de erkenning van moderne klassieke muziek in zijn geboorteland Noorwegen, waar lange tijd eigentijdse klanken volgens de wet niet uitgevoerd mochten worden. Zelf kon hij ook nog wel iets bijzonders componeren, zoals u hoort aan zijn compositie Awaiting van zijn album Dodeka
07 Milk Cow Blues - Maddox Brothers & Rose - 3.11
Vier broers en een zus ondervonden in hun kindertijd het harde leven van de reizende landarbeider in het Amerika van de jaren ’30. Ze werden succesvol als ‘America’s Most Colorful Hillbilly Band’
08 Pastorale Scene 1 - Choeur 'Le Regne du Peche' - Marc-Antoine Charpentier - 3.14
Marc-Antoine Charpentier schreef een aantal kerstpastorales voor zijn beschermvrouwe Marie de Lorraine. We draaien een deel uit Pastorale sur la Naissance de Notre Seigneur Jesus Christ, H483, fraai uitgevoerd door Les Arts Florissants o.l.v. William Christie
09 Koovi Azhaithal - Bombay S. Jayashri - 5.09
Bombay Jayashri is een van de betere karnatische zangeressen van Zuid-India. Ze komt uit een familie die vier generaties lang professionele muzikanten heeft voortgebracht
10 Dúlamán - Anuna - 1.43
Het koor Anuna uit Ierland is een groep a capella zangers die wereldwijd woren gewaardeerd. Ook Bono van U2 heeft wat met ze, want hij heeft hen verscheidene malen bij hem thuis laten optreden. Dúlamán is van hun album Celtic Origins uit 2007
11 O Reyes Magos - Juan del Encina - 5.20
Sylvain Chaveau en het ensemble Chant 1450 durft het aan om hier en daar een elektronische klank aan het geluid van de Renaissance toe te voegen. Kan best, als je het maar goed doet. Met O Reyes van de Spaanse musicus en schrijver Juan del Encina leveren ze een geslaagd experiment af
12 Saltarello/Marche - Jules Massenet - 5.13
Twee charmante werkjes voor piano van één van Frankrijks meest succesvolle operacomponisten
