Woensdag 6 november 2019
De kat volgens van Dale: ‘viervoetig klein huisdier, afstammend van de wilde kat uit het geslacht Felix uit de familie der katachtigen van de orde der roofdieren (...).De beschrijving gaat verder met drie uitvoerige kolommen waarin we dozijnen spreekwoorden en uitdrukkingen kunnen vinden. Deze raken echter geen van alle de kern. Iedereen die ooit langdurig met een kat te maken heeft gehad, weet dat ons gedomesticeerde vriendje een eigenwijs, nukkig wezen is dat vooral wil doen wat het zelf wil. Dit zal de reden zijn dat we vaak zo gecharmeerd zijn van het diertje; ze heeft immers nogal wat trekken van een lief, maar soms ondeugend kind. Met andere woorden, ze lijkt op ons mensen. Nou betekent dat niet dat poes wolkenkrabbers gaat bouwen, wiskundige theorieën kan bewijzen of de noten van een symfonie à la Beethoven in uw leren bankstel krast. Maar wat dat laatste betreft: heeft een kat misschien enig gevoel voor muziek? Om dat uit te vissen voerde ik onlangs een experiment uit met een zwerfkatje bij mij in de buurt. Ik schotelde haar dus een aantal nummers voor en observeerde haar gedrag. Eigenlijk wist ik van tevoren de uitslag al: het maakt een kat – althans deze kat - geen snars uit wat ik voor haar draai, zolang ik het maar niet te hard doe. Katten hebben immers gevoeliger oren dan wij.
Let wel: omwille van het verhaal bezondig ik me voortdurend aan ‘hineininterpretieren’. Ik geef voor te begrijpen wat er in het kattenbrein omging bij het horen van de verschillende klanken, terwijl ik daar in feite geen flauw benul van heb. De wetenschappelijke validiteit van onderstaande is dus van nul en generlei waarde, ook al niet omdat je voor een dergelijk experiment honderden katten nodig hebt, en het ook meerdere malen moet uitvoeren. Het is allemaal wel heel aardig om te lezen, niet in de laatste plaats omdat ik probeer te beschrijven hoe poes reageerde op twee klassieke composities welke in de uitzending van zondag aan bod komen, te weten Rachmaninov’s Elegie Opus 3.1 voor piano en John Luther Adams’s Qilyuan voor basdrum.
Eerst iets over de achtergrond van deze kat: ze is niet van mij. Niemand van de buurtbewoners durft met zekerheid te zeggen bij wie ze dan wèl hoort; we zijn tot de slotsom gekomen dat deze buitenkat van niemand en van allen is. Zo denkt ze er zelf ook over, want op straat sjouwt ze achter iedereen en alles aan. Veel mensen gaan letterlijk en figuurlijk door de knieën wanneer ze haar voor het eerst tegenkomen. Poes kan namelijk miauwen op een manier dat je hart ervan smelt. Haar zoete, lieve en ietwat klagelijke geluidje zorgt ervoor dat men haar wil strelen, en meer dan eens kijkt men of er nog wat eetbaars voor haar te vinden is in jaszak of boodschappentas. Pure strategie van het kleine kreng. Ze weet hoe ze moet schooien.
Dat ze niet zo lief is als ze zich voordoet hebben sommigen hier in de buurt mettertijd ondervonden. Het begint er al mee dat omwonenden deuren of ramen open niet al te lang open kunnen laten staan. Poes glipt namelijk ongemerkt naar binnen en gaat dan meestal ergens liggen waar je haar niet wilt hebben. En zie haar maar weer eens weg te krijgen: het beestje zet zich schrap, maakt zich zwaar en vertikt het om een poot te verzetten. Afijn, het lukt uiteindelijk wel om haar buiten de deur te zetten, maar dat kost tijd.
Als een van de weinigen in mijn woonblok laat ik haar bewust binnen. Ik geef haar goed te eten en laat haar bijkomen van het harde bestaan van een buitenkat. Ze slaapt dan een een paar uurtjes. Wanneer ze wakker wordt kan er echter van alles en nog wat gebeuren. Ze onderzoekt mijn hele interieur, richt soms schade aan, en het kan op een ramp uitlopen wanneer ze bij me op schoot klimt. In principe gebeurt dat laatste uit genegenheid, maar poes heeft van niemand ooit geleerd dat ze haar tanden en klauwen thuis moet houden wanneer ze wil spelen. Die krachtige nagels tillen deze rasklimmer binnen luttele seconden huizenhoog de boom in, dus die wapens wil je niet in been, buik of gezicht hebben.
Genegenheid tonen – spelen – wilder worden – pure agressie: op een of andere manier is het voor deze kat allemaal nauw met elkaar verbonden; het één vloeit uit het ander voort. Blijkbaar heeft kat weinig controle op het verloop van dit proces. Ik ben er ’n keer serieus gewond bij geraakt en haalde toen voor de zekerheid maar een tetanusprik. Leuke kat? Nou...ze is gevaarlijker dan ik gedacht had. Tegelijkertijd ben ik geboeid door dat wilde aspect van haar. Ach ja. Een rare kat voor een rare man. We passen een beetje bij elkaar.
Als ze bij me komt zitten kan het ook heel leuk worden. Één op de twee keer slaagt ze erin om zich te ontspannen. Je hebt dan een beauty van een beest op je schoot liggen dat zich al spinnend graag laat aaien. En op zo’n zeldzaam moment heb ik mijn muzikale experiment uitgevoerd. De resultaten daarvan leest u in de drie paragrafen hieronder.
Serge Rachmaninov: Elegie Opus 3.1
Dit is beslist een van de mooiste stukken in het repertoire voor piano solo. Rachmaninov was pas negentien jaar oud toen hij het schreef. Hij stond in die tijd duidelijk onder de invloed van Chopin; de compositie heeft dezelfde majestueuze, licht melancholieke, maar met veel beheersing uitgevoerde zwier die de verfranste Pool in zijn beste tijd aan de dag kon leggen. Zondagavond beginnen we er de uitzending van Oud Anders mee.
En wat dacht kat ervan? Welaan, ze lag op mijn knieën, en het viel me op dat ze tegen haar gewoonte in haar nagels introk. Ik stel dus dat die hemelse melodie van de Elegie haar wel beviel, zelfs tijdens de meer temperamentvolle passages.
Brian Eno: Thursday Afternoon
Ambient van de uitvinder van het genre zelf, maestro Brian Eno. Wat mij betreft is het een van zijn fraaiste elektronische werken. We draaien het zondagavond niet omdat het volledige stuk meer dan ’n uur duurt, maar we beloven u dat dit nog wel ’n keer gaat gebeuren (helaas met een noodzakelijke inkorting van twee tot drie minuten). U moet ‘Donderdagmiddag’ minstens één keer in uw leven ondergaan.
Poes had het ook niet willen missen. Ik verbeeld me dat ik haar nog nooit zo relaxed heb meegemaakt. Kan ook haast niet anders, met elke ruimtelijke klank van het stuk die in zichzelf al zo mooi is, en die traag voorbij vaart als een oceaanstomer, om plaats te maken voor weer een nieuwe schitterende klank. En zo gaat dat een uur lang door.
John Luther Adams: Qilyuan voor basdrum
Om te zien of kat gevoelig is voor muziek moest ik haar natuurlijk ook iets laten horen dat haar wellicht wat minder welgevallig zou zijn. Ze was inmiddels opgestaan van mijn schoot en lag ergens anders. Ik zette toen het tromgeroffel van Qilyuan op, wel wetende dat dit in de verte lijkt op een geluid waar deze poes een bloedhekel aan heeft. Het werk klinkt namelijk een beetje als een lege afvalbak die over de stoeptegels voortgesleept wordt. U weet wel, zo’n dreigend, onderaards gerammel dat agressiever klinkt naarmate u harder loopt. Op zich een mooi, indrukwekkend geluid, maar ik heb de kat menigmaal zien vluchten wanneer ze het hoorde. Bommerdebom, wat ’n eng ding!
Poes vond Qilyuan inderdaad niet leuk. Toen ik naar haar toeging om haar over ’t kopje te kriebelen, kreeg ik een pisnijdige blik en haalde ze uit met haar rechtervoorpoot. Hoe waagde ik het om haar humeur met deze herrie te verpesten? Moet u nagaan: daarvoor lag ze ontspannen op mijn schoot en kon ik haar voortdurend strelen. Nu echter niet meer.
Tot zover mijn experiment. Ik concludeer – als gezegd, volkomen onwetenschappelijk – dat katten wel degelijk de stemming van muziek aanvoelen. Kat is Rachmaninov- en Eno bestendig, maar die drumsolo van Adams? Nee. Dat soort tromgeroffel is niet voor de poes.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 10 NOVEMBER 2019 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Morceaux de Fantaisie for Piano, Op. 3: Elegie E flat minor - Serge Rachmaninov 5.47
- zie boven -
02 Sleepers, Awake! - The Incredible String Band - 3.46
The Incredible String Band doet het hier zonder snaren: er wordt een mooi folkliedje meerstemmig gezongen
03 Valley of Kings and Queens - Soliman Gamil - 2.29
Erg veel muziek uit het Egypte van de pyramides is er niet aan ons overgeleverd. Soliman Gamil probeert echter die tijd te doen herleven. Zijn muziek is weliswaar niet muziekhistorisch verantwoord, maar het heeft wel sfeer
04 Qilyuan - John Luther Adams - 15.38
- zie boven -
05 Nesemat - Munir Bashir - 10.22
De Iraakse oudspeler (oud, of ud = de Arabische luit) Munir Bashir combineerde tonale systemen uit India, Europa en het Midden-Oosten en werd The King of Oud genoemd
06 Ritornello - Joaquín Rodrigo - 2.36
Joaquín Rodrigo’s Concierto de Aranjuez kent u natuurlijk allemaal, en mogelijk ook de versies van dit beroemde stuk van Paco de Lucia en Miles Davis. Rodrigo heeft echter nog wel meer aansprekende werken op zijn naam staan. U hoort zijn Ritornello uit de Preludio y Ritornello voor clavecimbel. Silvia Marquez Chulilla speelt het voor u
07 Moraga (for Clint Eastwood) - John Zorn - 5.52
Een degelijk stukje jazz fusion van John Zorn, gespeeld door Rob Burger (piano), Greg Cohen (bass) en Ben Perowsky (drums). U vindt het op Zorn’s album Alhambra Love Songs uit 2009
08 Vadam et Circuibo Civitatem - Jonathan Dove - 8.52
Maak eens een wandeling door de stad, zo luidt de vertaling van Vadam et Circuibo Civitatem. Een prachtig koorwerk van de Engelse componist Jonathan Dove
09 Inflammatory Writ - Joanna Newsom - 2.50
Indie-, freak- of psychedelic folk, Joanna Newsom heeft niet veel op met de etiketten die de critici op haar muziekstijl plakken. Maar als we haar muziek dan toch moeten omschrijven: ze maakt een soort folk met een vleugje avant-garde. Inflammatory Writ is van haar debuutalbum The Milk-Eyed Mender uit 2004
