Donderdag 17 oktober 2019
Sommige symfonische rockers proberen de overstap te maken naar klassieke muziek. Dat is niet onlogisch. Per slot van rekening baseren deze artiesten hun eigen producten regelmatig op klassieke composities. Ze hebben dus sowieso verstand van de ‘kunstmuziek’. Helaas pakt de overgang voor hen niet altijd even goed uit. Een rockmuzikant wordt niet zomaar een klassieke componist. Zo heeft de keyboard wizard van de supergroup Emerson, Lake and Palmer - Keith Emerson dus – fantastisch werk afgeleverd toen hij de nummers van de band doorspekte met arrangementen van min of meer bekende composities, zoals Mussorgsky’s Schilderijententoonstelling, de toccata uit Alberto Ginastera’s pianoconcert no. 1, etcetera. Ik kan me nog goed herinneren dat ik zelfs een beetje teleurgesteld was toen ik de originele klassieke stukken voor het eerst hoorde. Wat Emerson gedaan had sprak me zoveel meer aan dan het werk van de componisten zelf. Dat is natuurlijk niet zo vreemd voor een puber bij wie de hormonen door het lijf razen. Voor hem kan de muziek immers niet hard en snel genoeg gaan. En voor opwindend muzikaal vuurwerk kon je bij Emerson prima terecht. Na ELP’s meesterwerk Brain, Salad Surgery (1973) moest er vier jaar lang gewacht geworden op het volgende album van de groep. Dat werd Works Vol. 1, waarop Emerson een van zijn grootste ambities waar probeerde te maken: zijn eerste pianoconcert. Dat was in 1977, toen de muziek van bands als ELP stilaan al op haar retour begon te raken. Emerson heeft het geweten: zijn eerste officiële klassieke compositie werd toentertijd door critici over de hele wereld neergesabeld. Hij mocht zich volgens hen absoluut niet meten met de grootmeesters van de klassieke muziek, en al evenmin met de beste vertolkers van dat genre. Het is een beetje onterecht: Emerson was wel degelijk een heel goede pianist. Maar bij het in elkaar zetten van een serieuze klassieke compositie komt er nog wel wat meer kijken dan vingervlugheid alleen. In zijn pianoconcert ontbrak het aan visie, het kabbelde eigenlijk maar spanningsloos voort, dit ondanks fragmenten van fraaie melodiek. Exit Emerson; als klassiek componist werd hij nooit meer serieus genomen.
Frank Zappa is een ander verhaal. Ten eerste begon hij niet als popmuzikant, laat staan als symfonische rocker. Zappa was al vanaf zijn jeugd op de middelbare school geïnteresseerd in de muziek van elektroakoestische componisten als Edgar Varèse. Pas later is hij zich gaan toeleggen op rockmuziek. Als u goed luistert kunt u de merkwaardige ritmes en thematische wendingen van de 20e eeuwse modernisten duidelijk in zijn popnummers bespeuren. Later in zijn leven keerde Zappa terug naar die vroege invloeden, om weer ‘echte’ klassieke muziek te gaan maken. Dat werd een merkwaardige fusie die alleen hem toebehoorde: Zappa’s klassieke muziek is klassiek, maar lijkt in niets op de klanken van de bekende componisten, en zijn jazz is jazz, maar lijkt al evenmin op de experimenten van de grote jazz iconen. Zappa is eigenlijk een apart, uniek genre dat nog ontdekt moet worden. Gelukkig zijn er al verscheidene ensembles bezig om ervoor te zorgen dat Zappa’s muziek niet in de vergetelheid raakt. En terecht, want was wat hij goed.
En dan de Estse componist Erkki-Sven Tüür..! Hij begon zijn loopbaan als symfonisch rockmuzikant in de band In Spe, maar maakte op zeker moment de overstap naar klassieke muziek. En anders dan iemand als Keith Emerson deed hij dat met groot succes. Op dit moment wordt Tüür samen met landgenoot Arvo Pärt gezien als de vaandeldrager van de klassieke muziek uit Estland. In deze uitzending kunt u 19 minuten lang luisteren naar een vocaal werk van zijn hand, getiteld ‘Randaja Ohtulaul’, oftewel Het Avondlied van de Zwerver. Daarin verbeeldt hij de mijmeringen van een wandelaar die door het Noordse landschap loopt, verrukt raakt door alle natuurlijke fenomenen die hij ziet, en tegelijkertijd terug naar huis verlangt. Het werk is een wonder van stilistische verschuivingen: nu eens is het romantisch, dan weer modern ritmisch. Het is duidelijk te merken dat de componist de invloeden van zowel jazz als rock heeft ondergaan. U verveelt zich geen moment, want het verandert voortdurend.
Het Avondlied werd opgedragen aan Tonu Kaljuste, de oprichter van The Estonian Philharmonic Chamber Choir. Het wordt in de uitzending uitgevoerd door datzelfde koor onder leiding van de Nederlandse dirigent Daniel Reuss.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 20 OKTOBER 2019 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 The Sheffield Grinder - Jackie Oates - 4.04
Jackie Oates is al Jaren een van de bepalende gezichten van de zogeheten New English Folk Revival, waartoe onder anderen ook Laura Marling, The Unthanks, O'Hooley And Tidow behoren
02 Aspan - John Mclaughlin, Al Di Meola, Paco de Lucia - 4.06
Friday Night in San Francisco, het legendarische album van John Mclaughlin, Al Di Meola en Paco de Lucia met live muziek op drie akoestische gitaren, kende in 1983 een vervolg met Passion, Grace and Fire. Daarvan het nummer Aspan
03 Dizduca Usi, Usi - Auli - 4.19
Folkmuziek uit Letland met de kracht van een stevige rockplaat
04 Red - Alexi Tuomarila Trio - 6.25
In welke bands heeft contrabassist Mats Eilertsen allemaal gespeeld? We durven het niet met zekerheid te zeggen, maar het zijn er veel. Alexi Tuomarila Trio is er één van. Tuomarila is een klassiek geschoold pianist die zich uiteindelijk op jazz toelegde. Drummer Olavi Louhivuori maakt het drietal compleet
05 Randaja Ohtulaul (The Wanderer’s Evening Song) part I - Erkki-Sven Tüür - 6.48
- zie boven -
06 Wind Piece - Lea Bertucci - 4.53
Gelaagde muziek, gemaakt met een altsaxofoon en tape. Van Lea Bertucci’s album Resonant Field
07 Due Essercizi No. 2: Sonata - José Luis Turina - 3.27
Klaveciniste Silvia Marquez Culilla brengt op haar album Herbania muziek voor klavecimbel van hedendaagse Spaanse componisten. José Luis Turina is een van de grootste namen uit het Spanje van nu
08 Hawk Hill - Ellen Fullman & David Gamper - 4.05
Snaren van 12 meter lengte, een fluit, zeeschelp, klokken en een melodica: het is een ratjetoe van ongebruikelijke instrumenten in Hawk Hill van Ellen Fullman’s album Pink Sea Thrift
09 Randaja Ohtulaul (The Wanderer’s Evening Song) part II - Erkki-Sven Tüür - 12.06
- zie boven -
10 Hungarian Rhapsody No. 10 in E Major - Franz Liszt - 5.04
Liszt’s Hongaarse Rhapsodieën bezorgden hem een slechte naam bij muziekcritici; de materie zou te oppervlakkig zijn, met te veel overbodige frutsels. Men kijkt er nu anders tegenaan. Edith Farnadi geeft een spetterende vertolking van ‘de tiende’.
