Donderdag 19 september 2019
Iedereen kent Woody Guthrie. Laten we deze bewering enigszins bijstellen; u heeft misschien geen duidelijk beeld van ‘s mans levensloop, maar we hoeven de titel van zijn bekendste song maar te noemen en miljarden mensen zingen het met u mee, en miljarden hebben het gezongen nog voordat u en ik geboren waren: ’This land Is Your Land’, een anthem voor de eeuwigheid, zoals ‘Alle Menschen Wirden Brüder’, of ‘I’m Dreaming of A White Christmas’. Laten we echter vooropstellen dat deze megahit uit het folkrepertoire weinig van doen heeft met de suikerzoete kampvuurromantiek waar het doorgaans mee geassocieerd wordt. Dat blijkt vooral uit de allereerste tekst die Woody opstelde voor deze song. De troubadour vermeldt daarin de bordjes met ‘Private Property’ welke hem de vrije doorgang belemmeren, en beschrijft de rijen ondervoede werkelozen die voor een kantoor staan te wachten, hopend op een baan. De Amerikaanse schrijver John Steinbeck merkte terecht het volgende op over de rondreizende zanger: ‘There was nothing sweet about Woody’. En nee, hoe kon Guthrie ook ‘sweet’ geweest zijn; hij had hij de gevolgen van de Great Depression, als ook de ellende die de zogeheten Dust Bowl met zich meebracht, uit eerste hand kunnen observeren.
De Great Depression en de Dustbowl waren de twee economische rampen die het Amerika van de jaren ’30 troffen. Ze kleurden het lyrische oeuvre van deze geniale protestzanger. Over de Great Depression kunnen we kort zijn: waarschijnlijk had dit te maken met malversaties van grote banken, die de vooruitgang mooier voorspiegelden dan ze in werkelijkheid was. Op die manier werden investeerders overgehaald om hun geld in luchtbellen te steken. Iets dergelijks zien we terugkeren in de wereldwijde crisis van 2008, toen banken miljoenen waardeloze hypotheken onderling verhandelden. Vroeg of laat stort de hele zaak dan in. Dat is wat er gebeurde tijdens de Great Depression.
De Dust Bowl verwijst naar een verkeerde inschatting van wat nog gezond was inzake het menselijk ingrijpen in de natuur. Overheid en boeren wilden gezamenlijk de droge prairies van het Midden-Westen geschikt maken voor landbouw. Ze verwijderden miljoenen hectares graspollen, die er nu juist voor zorgden dat de grond daar nog enigszins bij elkaar gehouden werd tijdens de stormen die daar veelvuldig voorkwamen. Het gras was weg, de wind had vrij spel, en als gevolg kwam half agrarisch Amerika onder een zandlaag te liggen die het leven zo goed als onmogelijk maakte. Honderdduizenden boeren uit de regio’s in kwestie moesten noodgedwongen hun bedrijf opgeven en vluchtten onder andere naar California, waar ze niet bepaald welkom waren.
Woody zag het allemaal met eigen ogen gebeuren. En wat hij ook zag was dat schatrijke Amerikanen die niet te lijden hadden onder instortende beurzen en oprukkende stofwolken, geen hand uitstaken om de nood onder de getroffenen te lenigen. Vandaar ook de eerste, later aangepaste titel van ‘This Land Is Your Land’: ‘God Bless America for Me’. Een sarcastische leus die we als volgt moeten opvatten: God zegene Amerika, maar alleen maar voor mij...ikke ikke en de rest kan stikken, zouden we hier in Nederland zeggen.
Guthrie had een ander Amerika voor ogen; een land waarin de onvoorstelbare rijkdommen gelijkelijk verdeeld werden onder de bevolking. Hij omschreef zichzelf als een ‘commOnist; dat maakte hem nog niet tot een commUnist. Woody had weliswaar geflirt met de communistische partij in de VS, maar werd uiteindelijk niet als volwaardig lid van die beweging geaccepteerd. De zanger was teveel een vrijdenker die weinig op had met de rigide theorieën van hen die een socialistische omwenteling in Amerika wilden bewerkstelligen. Weliswaar had de FBI een dossier over hem, maar het is nooit tot een vervolging gekomen. ‘The Powers That Be’ hebben integendeel juist geprobeerd om dit icoon van de Amerikaanse folkmuziek van ‘rode’ schandvlekken te ontdoen. De man was te groot om hem zomaar kapot te maken. Guthrie werd door hen dus omgetoverd tot een hippie avant-la-lettre, een soort onschuldige dromer met onrealistische verwachtingen, economisch van weinig nut, maar met een zekere culturele inbreng. Zoals Woody’s zoon Arlo opmerkte toen zijn vader op een postzegel vereeuwigd werd: ‘Nou heeft die man zijn leven lang gestreden om niet voor acceptabel - lees: huisje-boompje-beestje, mondje dicht - versleten te worden, en nu maken ze een braaf idool van hem’. Inderdaad, Guthrie zou zich in zijn graf omdraaien. We verwijzen nog maar eens naar Steinbeck’s observatie in de eerste paragraaf van dit artikel: Woody was bepaald niet braaf.
Dat wordt vooral duidelijk in zijn ‘The Ludlow Massacre’, waarin hij er geen doekjes om wond. In deze song beschrijft hij een gebeurtenis uit 1914 die hijzelf niet bewust meegemaakt heeft (Guthrie werd geboren in 1912), maar die hem woedend maakte toen hij ervan kennis nam. Mijneigenaar John D. Rockefeller Jr. - van de beroemde rijke familie - gaf het sein om een staking van zijn werknemers met geweld de kop in te drukken. Er werden toen 21 mannen, vrouwen en kinderen doodgeschoten door de National Guard. Tja, we weten het: in Amerika hebben ze tot op de dag van vandaag de doodsbibbers voor het rooie tuig. Niemand vindt het heel erg als dat soort enge mensen het leven laten in een treffen met de machthebbers. Guthrie had hier echter het een en ander over te zeggen.
Zondagavond hoort u ‘The Ludlow Massacre’ in Oud Anders. Woody is geen geweldig gitarist, en evenmin kan hij geweldig zingen. Daarin ligt zijn waarde echter niet. Waarin dan wel ? Hierin: scherp observator als hij was, heeft de man met zijn songs een sociale demografie van de USA van zijn tijd in kaart gebracht. Hij beschreef de omstandigheden van zijn benadeelde medemensen op een manier die niemand vóór of na hem ooit gedaan heeft, in welke tijd of in welk werelddeel dan ook. Kortom, Woody Guthrie was zonder meer de grootste protestzanger ooit.
PLAYLIST ZONDAG 22 SEPTEMBER 2019, 19.00 - 20.00 UUR OP AAFM
01 Prism for Marimba - Keiko Abe - 3.22
Keiko Abe is de grootste marimba speelster aller tijden. Ze heeft veel gedaan om haar instrument serieus genomen te laten worden in de klassieke muziek. Prism for Marimba is een compositie van haarzelf; het staat op haar album Marimba Fantasy uit 1990
02 The Ludlow Massacre - Woody Guthrie - 3.35
- zie boven -
03 Stabat Mater Op.53 I. Mother Bowed With Grief Appalling - Karol Szymanowski - 6.11
Het thema ‘Stabat Mater’, waarin het lijden van Maria m.b.t. de kruisiging van haar zoon wordt beschreven, bestaat in vele vormen. Hier hoort u een deel uit de versie van de Poolse componist Szymanowski (1882 – 1937)
04 Arc of the Pendulum - Buckethead - 2.32
Slechts één woord: bas!
05 Kittiwake - Bert Jansch - 2.47
De Schotse popmuzikant Bert Jansch heeft verrassend originele nummers voor de akoestisch gitaar gemaakt. Kittiwake, dat verwijst naar een meeuwsoort, staat op zijn album Avocet uit 1979
06 Mack the Knife - Coleman Hawkins - 8.41
Coleman Hawkins was een van de grootsten op de saxofoon. U hoort hem in zijn interpretatie van de klassieker Mack The Knife
07 Liber XV - John Zorn 6.28
Op zijn album The Gates of Paradise laat de Amerikaanse veelschrijver John Zorn zich van een melodieuze kant horen. De vibrafoon speelt een belangrijke rol op die plaat; zo ook in Liber XV
08 Nos Demoramur/O Sapientia Incarnata - Huelgas Ensemble - 6.36
Het Huelgas Ensemble onder leiding van de Belg Paul van Nevel kan zich op het gebied van de Europese vroege muziek (bijna) meten met Jordi Savall. Het nummer waar u naar gaat luisteren staat op een album met koorzang uit het Cyprus van eind 14e eeuw
09 Vein - Diamanda Galás - 3.56
Op haar album Schrei X laat de Grieks/Amerikaanse stemkunstenares Diamanda Galas zich van haar meest extreme kant horen
10 Un Adieu - Giacinto Scelsi - 4.09
We weten niet veel van de geheimzinnige componist Giacinto Scelsi. Hij behoorde tot de Italiaanse adel en heeft een groot oeuvre op zijn naam staan, waarmee hij een grote invloed heeft uitgeoefend op de naoorlogse westerse klassieke muziek. Un Adieu is een langzaam, zwaarwichtig stuk voor piano, uitgevoerd door pianiste Marianne Schroeder
11 Streetfaxx - John Hassell - 3.57
Jon Hassell is een Amerikaanse musicus en jazztrompettist, die onder anderen regelmatig heeft samengewerkt met Brian Eno. Streetfaxx is van zijn album Voiceprint uit 1993
12 It Hurts Me Too - Karen Dalton - 3.07
De Texaanse folkzangeres Karen Dalton was een graag geziene verschijning in de Greenwich Village scene, waar ook Bob Dylan volwassen werd. It Hurts Me Too is van haar album It's So Hard to Tell Who's Going to Love You the Best (1969)
