Donderdag 13 juni 2019
Wie is er bang voor de heks? In eerste instantie zouden we zeggen: niemand meer, want tegenwoordig menen we zeker te weten dat wrattige oude vrouwtjes des nachts niet op bezemstelen rondvliegen of zichzelf in zwarte katten veranderen. Weliswaar mag de wicca natuurreligie zich in een toenemende belangstelling verheugen, maar dat lijkt niet meer dan een tendens te zijn onder feministen die een overdreven waarde hechten aan biologisch verantwoorde voeding, of op school slechte cijfers behaalden voor de exacte wetenschappen. Weg met 1+1=2, de moedergodin stelt dat 1+1=3 - of elke andere uitkomst - veel meer heil voor de mensheid oplevert.Resten van een geloof in bovennatuurlijke zaken zijn er echter nog wel. Zo herinner ik me dat uitgerekend op het hoogtepunt van de laatste zonsverduistering in Nederland (11-08-1999) iemand van de gemeentelijke groenvoorziening het plantsoen naast mijn huis ging maaien, en wel met een machine zo groot als een vrachtwagen. Aldus werd de geheimzinnige purperen stilte ernstig verstoord. Wellicht vertoonde de man een primitieve reactie ten aanzien van dit natuurfenomeen? In vele Afrikaanse landen maken ze nog steeds een hels kabaal wanneer er een zonsverduistering optreedt, zo bang is men daar dat er barre tijden zullen aanbreken. De herrie moet dan de ongewenste duisternis verjagen en het onheil afwenden.
Tegelijkertijd zag ik ergens in de buurt een vrouw geknield in haar tuin zitten. Ze was iets aan het plukken – ja, wat? Kruiden misschien? Volgens sommige wiccans verenigt een zonsverduistering de energie van de vier seizoenen in zich. Geneeskrachtige kruiden, verzameld tijdens een zonne-eclips, zouden dan extra krachtig zijn.
We kunnen het niet laten en bewandelen nu even een zijspoor: wat te denken van de voetbalmatch VS – Thailand? Een uitslag van 13-0 doet eerder aan zwarte kunst denken dan aan sport. Vooral die tweebenige sterspeelster van team USA lanceerde de ene toverbal na de andere. De naam van deze vrouw? Morgan..! Dat is dan weliswaar haar achternaam, maar toch – volgens de Arthurlegende liep er in vroeg-middeleeuws Engeland ene Morgan le Fay rond. Ze was een machtige tovenares, en halfzuster van koning Arthur. Het zou me niet verbazen als Alex Morgan haar illustere naamgenote uit een ver verleden eer aandoet door in het verloop van het toernooi steeds onwaarschijnlijker trucs te laten zien. Met een welgemikte zweepslag van haar paardenstaart de bal het doel in ranselen, bijvoorbeeld? Messi en Ronaldo zouden er angstig een kruisje bij slaan. Met een heks op het voetbalveld kun je je immers niet meten.
Bovenstaande bijgelovige associatie laten we nu maar even achter ons. Feit is echter dat Morgan’s superieure vaardigheden haar in de 17e eeuw mogelijk even rap de gang naar de galg zouden hebben doen vinden als in onze moderne tijd de weg naar de goal. Vrouwen die over uitzonderlijke gaven beschikten waren in het Amerika van de Puriteinen namelijk uiterst verdacht.
De Engelse Puriteinen, oorspronkelijk gelovigen die zich van de Anglicaanse kerk afgesplitst hadden (de zogeheten dissenters), voelden dat hen steeds meer rechten ontnomen werden. Ze staken dus massaal de Atlantische oceaan over om in de nieuwe wereld vrijelijk hun geloof te kunnen belijden. Dat geloof zag er zwartsomber uit; het kwam erop neer dat de vroege Amerikaanse kolonisten het leven als een vreselijke beproeving ervoeren. In de belevenis van de Puriteinen werden de klappen gelijkelijk door God en de duivel uitgedeeld: de Allerhoogste strafte de mensen voor hun zonden en Lucifer ging zich te buiten aan willekeurige wreedheid. Om kastijdingen vanuit hemel en hel te vermijden probeerde men dus een zo braaf en onopvallend mogelijk bestaan te leiden. En daar ging het geregeld mis...zoals in Salem.
De heksenprocessen van Salem (1692) zijn de beruchtste manifestaties van ontspoord bijgeloof in het Amerika ten tijde van het vroege kolonialisme. Een aantal vrouwen – en mannen! - werden schuldig bevonden aan hekserij en ter dood veroordeeld. Overigens werden de slachtoffers niet verbrand, zoals dat in Europa te doen gebruikelijk was, maar opgehangen.
Het begon allemaal heel onschuldig. Een zwarte slavin vertelde twee kleine meisjes sprookjes bij het naar bed gaan, net zoals elke moeder dat zou doen. Deze vrouw kruidde haar verhaaltjes in woord en daad met exotische Afrikaanse magie. Leuk natuurlijk; kinderen van alle tijden houden ervan om te griezelen. Maar in dit geval botste de inbreng van het donkere kindermeisje met de strenge puriteinse achtergrond van de kleintjes. De meisjes gingen gebukt onder schuldgevoelens over hun geheime pleziertjes met de Afrikaanse nanny. En zoals u weet, kunnen schuldgevoelens rare dingen doen met ontvankelijke geesten. De meisjes begonnen dan ook vreemd gedrag te vertonen. Zo vreemd zelfs, dat de gemeenschap uiteindelijk geloofde dat er sprake was van beheksing.
Daarna kwam de bal aan het rollen. De eerste beschuldigingen inzake hekserij kwamen uit de mond van de meisjes. Daarna trad er een domino effect op; iedereen die op een of andere manier uit de toon viel liep de kans vervolgd te worden. Een opvallend getalenteerde vrouw als Alex Morgan zou de pijlen van justitie ook niet hebben kunnen ontwijken, maar voetbal bestond toen nog niet. Uiteindelijk vonden 24 vrouwen en mannen de dood aan de galg.
Zondagavond laat Oud Anders horen wat muzikant John Zorn op zijn album ‘Salem 1692’ doet met deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis van de USA. Mocht u sobere Gregoriaanse gezangen verwachten, dan komt u bedrogen uit. Dissonante hardrock met een fikse dosis heavy metal vieren hier hoogtij. Het gaat er snoeihard, wreed en gemeen aan toe. En dat is een adequate weerspiegeling van de gebeurtenissen te Salem, Massachusetts, in het jaar des Heren 1692.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 16 JUNI 2019 OP AAFM, 19.00 - 20.00 UUR
01 Haq Maujood - Amanat Ali & Sanam Marvi - 7.15
Waar halen ze daar in Pakistan toch al die fantastisch mooie stemmen vandaan, vraagt u zich af wanneer u zanger Amanat Ali en zangeres Sanam Marvi hoort. Sufi muziek met een modern tintje
02 Anchor Che Col Partire - Riccardo Rognoni - 4.17
Paolo Pandolfo vertolkt Rognoni’s Anchor Che Col Partire, een stuk geschreven in de zogeheten viola bastarda stijl, i.e. polyfone muziek bedoeld voor een enkele viool. Dat een speler heel hard moet oefenen voordat hij die stijl machtig is spreekt voor zich
03 The Perfect Man (master take) - Sun Ra & His Arkestra - 5.02
Jazz artiest Sun Ra was een ongewoon mens met een ongewone vernieuwingsdrang. In The Perfect Man experimenteert hij met een synthesizer
04 The Lonely One - Paper Wings - 4.44
Traditionele muziek uit de Appalachen van vandaag de dag door het duo Wilhelmina Frankzerda and Emily Mann
05 El Vol de Xuang Tzu - Jesus Rodriguez Picó - 5.36
Een stuk voor vier blokfluiten van Jesus Rodriguez Pico, gespeeld door het Fu Mon blokfluitkwartet
06 Galitzyamer Tantz - Klezmokum - 4.08
Klezmer uit Mokum. Uit Amsterdam dus; de muzikanten komen uit alle werelddelen, maar wonen en werken allemaal in onze hoofdstad
07 I Will Not Write In Your Book Though You Do Kill Me! - John Zorn - 4.55
- zie boven -
08 Ne Po Pogrebu – Die Tsaziken - 3.10
Een Russisch volksliedje, gearrangeerd door de Duitse folkband Die Tsaziken. De groep bestaat uit acht zangeressen en een paar instrumentalisten
09 - Poor Boy, Minor Key - M. Ward - 3.28
De Amerikaanse singer-songwriter M. Ward zweert bij vooroorlogse opname technieken, net zoals zijn voorbeeld John Fahey. Het zorgt ervoor dat zijn songs authentiek bluesy klinken
10 Langages Imaginaires - Guy Reibel - 4.33
De Franse avant-garde componist Guy Reibel schreef een aantal vocale werken die het ontstaan van taal tot onderwerp hebben. In Langages Imaginaires wordt er dan ook volop geëxperimenteerd met de menselijke stem
11 I'm Waiting For The Man - The Velvet Underground & Nico - 4.39
Punk avant la letter van de legendarische band The Velvet Underground, samen met de Duitse zangeres Nico
12 Armenian Folk Dances: Round Dances - Nikoghayos Tigranian - 4.03
De Armeense componist Nikoghayos Tigranian, blind vanaf zijn negende, leefde van 1856 tot 1951. Hij verzamelde centraal-aziatische muziek en arrangeerde of hercomponeerde het voor piano. De pianist Mikael Ayrapetyan voert hier zijn Round Dances uit
