Vrijdag 24 mei 2013
Sommige muziekartiesten beschikken over een zinsbegoochelende podium act. We noemen Jimi Hendrix als voorbeeld van een muzikant die, eenmaal op de planken, met de natuurwetten leek te spotten. Zo vertelde Pete Townshend van The Who ooit dat Hendrix de muziek als een volleerd illusionist “uit zijn handen liet opstijgen” op het moment dat hij zijn gitaar nauwelijks aanraakte. En dan was er Jim Morrison van The Doors, ook al zo’n overweldigende theaterpersoonlijkheid. Jim kon met zijn sjamanistische dans de toeschouwers in trance brengen. We zwijgen dan nog maar over dat roemruchte concert in Miami, toen hij het publiek deed geloven dat hij het dubieuze begrip “potloodventer” in de annalen van de rockgeschiedenis wilde laten bijschrijven. Volgens de overige bandleden was er hier sprake van een collectieve hallucinatie, want, “he never whipped it out, man”. Ook de klassieke muziek kende haar magiërs. De meesterviolist Niccolo Paganini vormde de inspiratiebron voor latere legendes rondom muzikanten die hun ziel aan de duivel verkocht zouden hebben in ruil voor buitengewone vaardigheden. Lijkbleek, broodmager, haren en ogen gitzwart, als persoon onbenaderbaar en zwijgzaam; de man had alles mee om voor een satanskind versleten te worden. De Italiaan heeft dit gerucht nooit ontkracht. Integendeel, hij begreep dat de bijgelovige angst van zijn tijdgenoten hem geen windeieren legde. Hij koesterde zijn aureool van geheimzinnigheid, er werd immers grof betaald om hem te kunnen zien optreden.
Wonderkind Franz Liszt woonde ooit een concert van Paganini bij en besloot diens sterrendom na te volgen. Een concert moest meer worden dan alleen de uitvoering van mooie muziek. Liszt wilde dat de persoonlijkheidscultus rondom een pianist gewicht in de schaal ging leggen. Technisch gezien was Liszt de gelijke van Paganini; al op vroege leeftijd beschikte hij over een virtuositeit die hem zelfs de erkenning van de oude, norse Beethoven opleverde. En die was niet bepaald scheutig met complimentjes!
Maar om een ster te worden diende er meer te gebeuren. Tot dan toe was er in de concertpraktijk slechts een participerende rol voorbehouden aan een pianist. De piano ondersteunde een orkest, of was misschien het hoofdinstrument binnen een orkestrale setting, maar een echte recital voor piano solo bestond er eigenlijk niet, behalve dan in de salons van adellijke dames. En die gelegenheden waren meestal iets te klein voor iemand met grote ambities. Ziedaar een van Liszt’s verdiensten: hij slaagde erin om de deuren van de grote concertzalen te openen voor de individuele pianist, die zich niet langer de wet liet voorschrijven door mecenassen of commissies, maar die speelde wat hij wilde. Daarbij werd het visuele aspect van een optreden een uiterst belangrijke factor. Het is bekend dat Liszt oefende terwijl hij voor een paar grote spiegels zat. Niet alleen de noten werden ingestudeerd, maar ook alle - soms overbodige – bewegingen die hij maakte. Hij wilde tot in de details weten hoe hij eruit zag tijdens zijn spel. Ook zorgde Liszt ervoor dat de piano op het podium anders werd opgesteld. Voorheen keken de toeschouwers tegen de achterkant van de piano aan; Liszt draaide het instrument zó, dat men de pianist volledig in beeld had.
Een optreden van Liszt moet indrukwekkend geweest zijn. Voor de ogen van het publiek ontwikkelde zich een verbijsterend spektakel. Armen, handen, benen en hoofd van deze rockster avant la lettre waren voortdurend in beweging. Het tempo van die bewegingen lag zó hoog, dat zijn ledematen een zelfstandig leven leken te leiden, en ooggetuigen spraken van een waarachtige vierendeling op het podium. Natuurlijk klonk het ook nog eens overdonderend; Liszt heeft het technisch repertoire van de piano uitgebreid als geen ander.
Zondag om 22.00 uur staan er vijf composities van het fenomeen Liszt op het programma. Kijkt u hieronder eens naar de videoclip van Alice Sara Ott. Over snelheid gesproken: breekt u zich er maar niet het hoofd over hoe de jongedame met dit tempo de vingers nog op de juiste toetsen krijgt. Wanneer tekende zij ook al weer haar contract met de duivel?
Playlist OUD ANDERS, zondag 26 mei 2013
01. Got My Mojo Working - Muddy Waters - 4.24
02. Gnomenreigen - Franz Liszt - 2.52
03. Tangled Up - Caro Emerald - 3.15
04. Reminiscences de 'Robert le Diable' de Meyerbeer - Valse infernale - Franz Lisz - 9.00
05. Instrumentally Irish - Bert Jansch - 2.02
06. Istanpitta - Saltarello - Henri Agnel - 3.42
07. Hungarian Rhapsodie no. 2 in C sharp minor (fragment) - Franz Liszt 5.06
08. Sleazette - Frank Zappa - 3.33
09. Divertimento - Pas De Deux: Coda- Presto - Igor Stravinsky - 2.08
10. Csardas S225-1 - Franz Liszt - 1.28
11. Nuages Gris - Franz Liszt - 2.41
