Donderdag 16 mei 2019
Pianist Jelly Roll Morton was een van de centrale figuren in de ontwikkeling van de jazz. Als zodanig zal hij tot in lengte van dagen een onderwerp van studie blijven. Research naar zijn leven brengt echter nogal wat moeilijkheden met zich mee. Deze begaafde muzikant heeft namelijk in bijna alle staten van de USA gewoond en gewerkt, en het gaan en staan van zwarte of Creoolse artiesten werd niet overal even goed gedocumenteerd. Wie was dus deze man, die door velen als een arrogante opschepper omschreven werd?Alleen al de geboorte van Ferdinand LaMothe, zoals zijn eigenlijke naam luidde, roept bij onderzoekers de nodige vraagtekens op. Dit komt omdat er in New Orleans tot aan 1914 geen officieel geboorteregister bestond. Er werden volksstammen baby’s geboren van wie niemand het bestaan vermoedde. Speculaties omtrent het inwonersaantal van de stad vóór 1914 kunnen we dus naar de prullenbak verwijzen; bij elk getal dienen we een leger van onbekenden op te tellen. Hoe groot dat leger op enig moment was blijft onduidelijk. Vergelijk dat eens met Nederland: hier waren gemeentes al vanaf 1850 verplicht een bevolkingsregistratie bij te houden.
Om inzicht te verkrijgen over het tijdstip van iemands geboorte in het New Orleans van eind 19e, begin 20e eeuw doet een wetenschapper er goed aan om de doopregisters van de diverse kerken in de stad te raadplegen. Daar werden de naam en toenaam van pasgeborenen namelijk wel degelijk opgetekend, zei het misschien niet heel precies. In het geval van Morton heeft dit tot een min of meer tevreden stellend resultaat geleid. St. Joseph’s Church maakte gewag van het dopen van ene Ferdinand LeMott op 25 april 1891, vermoedelijke geboortedatum 20 oktober 1890. Let op: de spelling wijkt af van ‘Lamothe’. Mogelijk waren ouders en kerkelijke administrateur de schrijfkunst nauwelijks machtig, zodat er hier en daar maar wat gerotzooid werd met klinkers en medeklinkers.
Hoe dan ook, we mogen ervan uitgaan dat Jelly Roll Morton in 1890 geboren werd, ook al beweerde deze meester van de mystificatie zelf dat dit 1885 was. Waarom hij zijn werkelijke leeftijd verborg kan eventueel als volgt verklaard worden: de zelfbenoemde ‘uitvinder van jazz’ moest een concurrentiepositie verdedigen ten aanzien van legendarische muzikanten die aanspraak konden maken op diezelfde titel, te weten King Oliver (1885) en vooral Buddy Bolden (1877). Als zou blijken dat Morton in feite later het levenslicht zag dan die twee, dan kon er aan zijn claim van ‘de eerste in jazz’ getwijfeld worden. En over die claim moeten we met recht bedenkingen hebben; het wordt namelijk steeds duidelijker dat het kornettist Buddy Bolden was die de in zijn tijd populaire Ragtime naar een ander niveau tilde en er ‘Jass’ van maakte. De eerste echte jazz! Velen zouden Bolden’s muzikale voorbeeld navolgen. Eén van hen was Morton. Die deed dat zó goed dat de allereerste publicatie van jazzmuziek op zijn naam kwam te staan. Het betreft hier het nummer Jelly Roll Morton Blues, een compositie die in 1917 wereldkundig gemaakt werd.
LaMothe? Dat was de naam van Morton’s vader. Die liet het gezin echter in de steek toen zijn zoontje pas drie jaar oud was. Ferdinands moeder hertrouwde met ene William Mouton. ‘Jelly Roll’ verengelste de achternaam van zijn stiefvader naar Morton. Niet gek bedacht; wat moet de wereld per slot van rekening aan met een artiest die ‘schaap’ heet? Zoiets spreekt niet tot de verbeelding en leidt niet naar artistiek succes. Morton klinkt zoveel voornamer, nietwaar? Er zijn echter anderen die menen dat Jelly zijn naam veranderde om zijn verwanten niet in verlegenheid te brengen. Per slot van rekening trad hij in het begin van zijn carrière op als whorehouse professor, i.e. een pianist die in bordelen speelde. In de zichzelf respecterende Creoolse gemeenschap van New Orleans was dat een brandmerk van schande. Morton zou dat zijn familie niet aan hebben willen doen.
Of Morton nou de eerste was in jazz of niet, vast staat dat hij met zijn pianospel ongekende vernieuwingen bracht voor het nog jonge genre. Virtuoos pianist als hij was wist hij technieken van vele genres en stijlen te combineren tot een uniek geheel. Jass werd dankzij hem jazz. Duizenden artiesten van naam hebben van hem geleerd. Zijn invloed valt niet te overschatten.
Zondagavond draait Oud Anders ‘Mississippi Mildred’ van Jelly Roll Morton. Mocht u zich overigens afvragen waarom Ferdinand zichzelf ‘Jelly Roll’ noemde: zoals vele zwarte en Creoolse artiesten in blues en jazz vond hij het wel aardig om zichzelf een seksueel getinte bijnaam te geven. Jelly Roll is de Amerikaanse versie van een gerold Zwitsers broodje uit zijn tijd. Muzikanten hadden er echter een andere associatie bij, namelijk die van de vrouwelijke en/of mannelijke genitalia. Als we enige waarde mogen hechten aan de geruchten, dan kon Morton zich laten voorstaan op een kolossaal apparaat tussen zijn benen.
Tja. Grootte doet er niet toe, dames. Maar in jazz misschien wel?
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 19 MEI 2019 OP AAFM 19.00 - 20.00 UUR
01 ll Diluvio Universale - Sinfonia di tempeste - A fuggire - Michelangelo Falvetti - 1.14
De werken van de Siciliaanse barokcomponist Michelangelo Falvetti zijn nog niet zo lang geleden herontdekt. In 2015 hebben we u in ons programma al eens eerder met hem laten kennismaken, maar het kan geen kwaad om dat nogmaals te doen. De muziek is zo rijk en levendig dat we er meerdere malen aan herinnerd moeten worden
02 Bro John - Victor Wooten - 4.18
Jazz artiest Victor Wooten kan alles op de basgitaar. Bro John is van zijn album What Did He Say
03 Olenyo Ber Neno Nyar Oganda - Onyito School Choir - 1.50
Een opname van de legendarische Britse field redcording specialist Hugh Tracey. In de jaren ’50 van de vorige eeuw reisde de man heel Afrika af, op zoek naar muziek van volksstammen die nu niet eens meer bestaan. De song Olenyo Ber Neno Nyar Oganda is van Keniaanse bodem
04 Mississippi Mildred - Jelly Roll Morton - 3.22
- zie boven -
05 3 Pieces, Op 49 - No 3. Allegro con Spirito - Albert Roussel - 5.05
Iedereen kent Debussy en Ravel, maar slechts weinigen zijn op de hoogte van het werk van hun leeftijdsgenoot Albert Roussel. Het pianoduo Jean-Pierre Armengaud en Bertrand Caze brengt een deel uit zijn 3 Pieces Op. 49 voor twee piano’s
06 Eastern Intrigue - Todd Trundgren - 5.04
…van het album Initiation (1975)… De plaat lijkt in eerste instantie een merkwaardige uitglijder van de keyboard wizard, of toch niet? Eastern Intrigue is in ieder geval een prachtige song
07 Ecce Quod Natura - Anonymous 4 - 4.14
Een anonym kerstliedje uit de 15e eeuw door het vokale vrouwenkwartet Anonymous 4
08 Fixin' to Die Blues - Bukka White - 2.52
Fixin' to Die Blues gaat over een man die de dood voelt naderen. Het werd gecoverd door Bob Dylan op diens debuutalbum; hier hoort u het origineel van Bukka White
09 Planet Caravan - Black Sabbath - 4.29
Een ongewoon nummer van de heavy metal band van het eerste uur, Black Sabbath. U kunt het vinden op hun album Paranoid
10 Nuages Noirs - Edison Denissov - 9.37
‘Donkere wolken’, zo laat zich de titel van dit stuk vertalen. Gelukkig is het niet al te duister; de xylofoons en overige percussie gaan eerder de mystiek-dromerige kant op
11 Lik - Oum - 4.11
De zangeres Oum uit Marokko brengt een mix van jazz, gospel, soul, afrobeat, Sufi muziek, hiphop en R&B. De fusie van al deze stijlen kunnen we nog het beste samenvatten met ‘Marokkaanse Soul’
12 Gimme Dat Harp Boy - Captain Beefheart & his Magic Band - 5.01
Gimme Dat Harp Boy is afkomstig van Strictly Personal, het tweede album van de Captain na zijn debuut LP Safe As Milk
13 Pinasa Si Dung-Dungon - Gondang Hasapi - 1.57
Het ensemble Gondang Hasapi speelt volksmuziek uit Noord Sumatra. Het is niet alleen gamelan dat de klok slaat in dit immense eilandenrijk. Blaasinstrumenten overheersen in dit nummer
14 In l'Arca di Noe - Ecco l’Iride Paciera - Michelangelo Falvetti - 3.00
- zie track 01 -
