Donderdag 13 december 2018
Een dwarsfluit is eigenlijk niet meer dan een buis. Weliswaar bestaat deze buis uit drie onderdelen die in elkaar geschoven dienen te worden (kopstuk, middenstuk en voet), maar van binnen blijft het in essentie gewoon een holle pijp waar je lucht doorheen moet blazen. Volgens Wiki deed een eenvoudige versie van de oorspronkelijk uit China afkomstige, uit hout vervaardigde dwarsfluit ongeveer 900 jaar geleden zijn intrede in West-Europa. Het instrument werd toentertijd daadwerkelijk ‘pijp’ genoemd.Wanneer u voor de eerste keer een blokfluit uitprobeert komt er meestal een heuse muzieknoot uit. Het indrukken van een pianotoets leidt tot eenzelfde resultaat. U verricht een simpele handeling en jawel: er klinkt een aangenaam toontje. Hoera! Zo gemakkelijk lijkt het, en u bent al op weg om een virtuoos te worden.
Gaat u als beginneling echter met een dwarsfluit aan de slag, dan gebeurt er doorgaans niets. Het ding doet niet wat u wilt. Het suist en sputtert daar in dat ondermaatse windtunneltje, dat wel. Maar een enigszins acceptabele klank dat de muzikant in spe moet motiveren om zijn weg naar een fluitsonate van Bach te vervolgen lijkt een onbereikbaar ideaal. Mocht u na dagen oefenen dan toch eindelijk een eerste echte noot uit het do-re-mi weten te produceren, dan wordt het nog een hele toer om ergens in een eindeloos spectrum van astmatische hijggeluiden de rest van de toonladder te vinden.
Misschien doet u er beter aan om uw dwarsfluit in te ruilen voor de shakuhachi, de Japanse bamboefluit. Dit traditionele blaasinstrument heeft een aantal voordelen. Ten eerste heeft de klank van de shakuhachi veel weg van onze dwarsfluit. Ten tweede hoeft u niet langdurig te zoeken naar de juiste halfgeopende lippenstand, zoals bij de dwarsluit. U omklemt het mondstuk van de shakuhachi gewoon met uw lippen, en dan moet het toch al gauw lukken om er iets fatsoenlijks uit te krijgen. Tenslotte zal het voor u een hele opluchting zijn om te weten dat op de shakuhachi het geluid van uw ademhaling toegestaan is. Sterker nog, een hoorbaar ademen is zelfs een niet onbelangrijk element in de shakuhachi muziek. Dat komt omdat dit instrument van oudsher niet alleen gezien werd als een apparaat om muziek mee te maken, maar ook als een meditatiemethode. En om goed te mediteren dient men zich te concentreren op de ademhaling. Het bespelen van de shakuhachi staat dan ook min of meer symbool voor het leren beheersen van de levensadem.
Welaan, u weet nu hoe u zich moet verdedigen wanneer uw gezinsleden zich weer eens krom lachen om uw gehijg op de dwarsfluit. U zegt gewoon dat u een Japanse yoga oefening aan het doen bent.
Bovenstaande uitweiding over de shakuhachi lijkt overbodig in dit artikel, maar is het niet. U kunt er namelijk van op aan dat moderne klassieke componisten die voor de dwarsfluit schrijven uitvoerig kennis hebben genomen van de rol van de ademhaling binnen het repertoire van de Aziatische blaasinstrumenten. Bach mag, maar ademhalen moet; waarom dan niet gelet op deze zo belangrijke lichaamsfunctie? Er zit muziek in. Hoe je alle aspecten van de ademhaling in de westerse muzieknotatie aangeeft blijft dan natuurlijk wel de vraag.
Zondagavond hoort u in Oud Anders het stuk ‘Aliento-Arrugas’ van de hedendaagse Argentijnse componist Marcelo Toledos. Het wordt uitgevoerd door Claire Chase, en die kan als weinig anderen sputteren, reutelen, gieren en kuchen op haar dwarsfluit. Let wel, ze doet dat alles heel bewust en gestructureerd. Er is bij haar geen sprake van hetzelfde gestuntel waarmee u naarstig naar een nootje à la Jean-Pierre Rampal zoekt. Ze weet precies wat ze doet.
Toen hij het fenomeen Claire Chase beschreef, zei een reviewer van The American Record Guide (het oudste magazine voor klassieke muziek in Amerika) het volgende: ‘Look out, world. Here comes a monster’. En dat mag ook wel gezegd worden van een artieste die inmiddels al zo’n 800 premières van moderne composities bij een groter publiek geïntroduceerd heeft. Chase spant zich daarnaast in om via allerlei activiteiten klassieke muziek onder de jeugd te verspreiden, is een Harvard muziekprofessor, en heeft een van Amerika’s meest vooraanstaande muziekcollectieven opgericht, te weten het International Contemporary Ensemble (ICE). Chase kan alles. Ze werkt keihard, en de dwarsfluit is haar wapen.
01 Electric Red - Miles Davis - 4.16
De trompettist Palle Mikkelborg schreef alle nummers van het album Aura (1989). Hiermee wilde hij eer betonen aan Miles Davis. Het werd pas een goed album toen Miles zelf er zijn medewerking aan verleende. En zo werd het uiteindelijk toch weer een echte Miles Davis plaat, de laatste in zijn carrière
02 Thirsty Dog Let Love in - Nick Cave & The Bad Seeds - 3.48
Post-Punk van de Australische rocker Nick Cave en zijn band The Bad Seeds. Als hij ruig wordt is Cave op zijn best
03 Change - Meredith Monk - 3.44
De visionaire muzikante Meredith Monk weet altijd te verbazen. Met haar nummer Change van het in 1971 uitgegeven album Key blijft ze als experimenteel zangeres ook nu nog actueel
04 Aliento/Arrugas - Marcelo Toledos (uitv. Claire Chase) - 4.43
- zie boven -
05 The Burden of the Day - Sister Claire Bénédicte - 4.58
Het nonnetje Claire Benedictine bespeelt de citer zoals menigeen het zelf ooit hoopte te kunnen. De citer was een populair instrument in de Nederlandse huiskamer van de jaren ‘60
06 You Can't Catch Me - John Lennon - 4.53
Joihn Lennon toont aan dat hij en The Beatles toch echt begonnen als rock ‘n’rollers. You Can't Catch Me is een nummer van Chuck Berry; Lennon weet er wel raad mee
07 Voto de Silencio - Muna Zul - 3.59
Het Mexicaanse Muna Zul bestaat uit een drietal vrouwen die een bijzondere samenzang brengen. Voto de Silencio staat op hun naar henzelf vernoemde debuutalbum Muna Zul
08 Lyric - Elliott Sharp - 4.51
De wereld zal nog wel enige tijd nodig hebben om te begrijpen wat de avant-garde muzikant Elliott Sharp nou precies allemaal doet op zijn elektrische gitaar. Het is alsof hij op zijn album Octagonal III het zoekproces van een vernieuwer vastlegde
09 Shopping For Clothes - The Coasters - 2.58
Yakety-Yak kent u natuurlijk van ze. Maar de populaire R&B band The Coasters hadden wel wat meer noten op hun zang dan alleen maar die ene tophit. Shopping for Clothes wordt niet zo vaak gedraaid, maar heeft alle klasse van een groep muzikanten die heel goed weten wat ze doen
10 Pink Sea Thrift: Ribbon Chert - Ellen Fullman, David Gamper & Stuart Dempster - 7.21
Ellen Fullman spande snaren over een traject van 20 meter en noemde ze Long Strings. Haar vingers moest ze met hars beschermen om die snaren zonder schade te kunnen bespelen
11 Ecce Nunc Benedicite Domino, BuxWV 23 - Dietrich Buxtehude - 6.18
Voor Johann Sebastian Bach was de Duitse componist Dietrich Buxtehude zijn grootste inspiratiebron. Buxtehude’s Ecce Nunc Benedicite Domino, hier uitgevoerd door het Amsterdams Barok orkest en Koor o.l.v. Ton Koopman, is een fraai voorbeeld van de Duitse barok op zijn hoogtepunt
12 Density 21.5 - Edgar Varese (uitv. Claire Chase) - 4.13
Claire Chase's vertolking van Varese's geruchtmakende stuk voor dwarsfluit solo
