Donderdag 23 augustus 2018
Gravin Cristina Trivulzio di Belgiojoso, die op 31 maart 1837 haar Parijse salon beschikbaar stelde voor het ‘duel van de eeuw’ tussen de virtuozen Franz Liszt en Sigismond Thalberg, velde een salomonsoordeel toen ze na afloop van de match vaststelde dat Thalberg de beste pianist ter wereld was, maar dat er maar één Liszt op de aardbodem rondliep. Met deze doordachte uitspraak hield ze wijselijk in het midden wie van de twee ze nu eigenlijk als de grotere tovenaar op de toetsen beschouwde.Controverses à la Beatles en Rolling Stones vonden blijkbaar al zo’n 180 jaar geleden plaats. En daar hoeft niemand van op te kijken, want in zekere zin leidden de toenmalige groten van de muziek een soortgelijk leven als dat van de 20e- eeuwse rockidolen. Ze reisden de Europese salons af om concert na concert te geven en dongen onophoudelijk naar de gunst van het publiek. Wie was de vaardigste muzikant? Wie kon de massa’s het meest bekoren met zijn originele composities? Het waren vragen die voor hun fans van levensbelang waren. Je aanbad de een en verwierp de ander.
Ook wat de bijkomstigheden van een succesvolle muzikale loopbaan betreft mag iemand als Liszt in één adem genoemd worden met Mick Jagger of Paul McCartney. Groupies? Ze zijn van alle tijden. Liszt had aan twee armen net genoeg om zijn capriolen op de piano tot een goed einde te brengen, maar hij kwam er tientallen te kort om al zijn vrouwelijke bewonderaars aan de borst te drukken. Het valt niet te bewijzen, maar het is niet onmogelijk dat de flamboyante Franz zijn eigen nisje gecreëerd heeft in de genetische opmaak van het gehele West-Europese volk.
Tot een eerlijke competitie kwam het niet in die dagen. Iemand als Clara Schumann-Wieck, een pianiste die nauwelijks onderdeed voor haar mannelijke tegenhangers, mocht immers niet mee doen. Rivaliteit bleef voor vrouwen beperkt tot liefdesaangelegenheden; zodra het om een positie in de buitenwereld ging was datzelfde woord taboe voor ‘het zwakke geslacht’. Clara moest dus genoegen nemen met haar rol als steun en toeverlaat van haar half krankzinnige echtgenoot Robert. Ze kreeg geen kans om op te treden als pianiste en componiste in haar eigen recht.
Wie dat door sekse bepaalde recht wel had, maar er vrijwel geen gebruik van maakte, was ene Charles-Valentin Alkan. Met hem noemen we de enige pianist voor wie de andere klavierleeuwen in hun wedijver een gegronde vrees koesterden. Liszt zelf weigerde althans om achter de piano plaats te nemen waar Alkan dat net vóór hem gedaan had.
Alkan’s technisch kunnen was minstens even groot als dat van Liszt, mogelijk zelfs groter. Ook in zijn composities kwam dat tot uiting. Het werk van deze raadselachtige virtuoos bevat namelijk talloze passages die vrijwel niemand na kan spelen, zo ingewikkeld zijn ze. Misschien is dit een van de redenen waarom iets oudere muziekencyclopedieën niet meer dan een paar regels aan Alkan wijden. Zijn stukken worden bijna niet uitgevoerd, zijn daardoor onbekend en hebben als zodanig weinig invloed uitgeoefend op de ontwikkeling van de klassieke muziek.
Een andere reden waarom Alkan geen prominente plaats inneemt in de muziekgeschiedenis is te wijten aan zijn neiging om zich aan het oog van het publiek te onttrekken. Vooral op latere leeftijd leidde de man een kluizenaarsbestaan, en niemand weet eigenlijk waarom. Zou zijn strenge joodse overtuiging hem verboden hebben om in gelijke mate deel te nemen aan het openbare leven als de christenen, of zou hij persoonlijk hinder ondervonden hebben van het in Europa altijd aanwezige antisemitisme? Nogmaals, we weten het niet. Eén ding weten we wel, en we zeiden het al in een eerder artikel: wanneer een muzikant verzuimt zichzelf in de markt te zetten, dan wordt hij genegeerd, of hij nou goed is of niet.
De laatste jaren is er weer volop belangstelling voor deze componist, die er in zijn latere jaren uitzag als Tolkien’s Gandalf de Grijze (zie tekening midden onder). Oud Anders had voor zondagavond kunnen kiezen voor een moeilijk stuk van deze duivelskunstenaar, maar besloot om het wat eenvoudiger te houden. We draaien een deel uit zijn Trois Marches Op. 40, uitgevoerd door het Britse pianoduo Anthony Goldstone and Caroline Clemmow.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 26 AUGUSTUS OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Flor Granadina - Angel Barrios - 4.20
De Spaanse componist en gitarist Angel Barrios leerde het vak van zijn vader Antonio; die was in zijn tijd namelijk een bekende flamenco speler. Misschien dat daarom zijn eigen stukken zulke duidelijke flamenco invloeden hebben. Plezierige muziek, uitgevoerd door Gabriel Estarellas
02 Oh, Jim – Lou Reed - 5.14
Reed’s nummer Oh, Jim gaat over een jongeman die zijn vriendin mishandelt omdat ze in bars optreedt. Een zwartgallig onderwerp dat typerend is voor de voormalige leadzanger van The Velvet Underground
03 Trois Marches Op. 40 No. 3 in B flat major - Charles-Valentin Alkan - 5.38
- zie boven -
04 Dark Magus: Wili pt.1 - Miles Davis - 13.00
We weten allemaal wat er bedoelt wordt met Deep Soul. Bestaat er ook zoiets als Deep Jazz? Jazeker. Miles Davis gaf het antwoord op die vraag in zijn latere rockfusion periode. Een titel als Dark Magus zegt overigens al genoeg over de stemming van de muziek: broeierig, adembenemend en enerverend. Voor het luistergemak hebben het stuk Wili in tweeën geknipt (zie track 08)
05 Como un Pájaro Libre - Christina Pluhar & L'Arpeggiata - 3.33
Christina Pluhar en haar ensemble L'Arpeggiata houden zich voornamelijk bezig met vroege klassieke muziek, maar maken af en toe een uitstapje naar het volksidioom. Hun plaat Los Pájaros Perdidos doet een beroep op de volksmuziek van Zuid-Amerikaanse landen. Como un Pájaro Libre is van de Argentijn Astor Piazolla
06 Chassidic Song - 17 Hippies - 4.38
Wanneer het Duitse collectief 17 Hippies optreedt wordt het altijd een groot feest. Deze live opname van Chassidic Song illustreert dat
07 Beatles and the Stones - Meg Baird - 3.17
Meg Baird is een gitariste, drummer en zangeres uit San Francisco. Haar muziek moeten we voornamelijk in de hoek van de psychedelische folk plaatsen. Baird’s stem wordt wel met die van Sandy Denny van Fairport Convention vergeleken. Beatles and Stones is van haar solo album Songs on Earth
08 Dark Magus: Wili pt.2 - Miles Davis - 12.01
- zie track 04 -
09 Commencerai A Faire Un Lai - Tibaut de Champagne - 5.11
Theobald IV graaf van Champagne, tevens Theobald I koning van Navarra, was een edelman die beschouwd werd als een van de grootste troubadours van zijn tijd. De Duitse blokfluitspeelster Dorothee Oberlinger interpreteert zijn song Commencerai A Faire Un Lai
