Donderdag 14 juni 2018
In deze tijden is muziek helaas niet het eerste waar we aan denken wanneer het onderwerp Syrië ter sprake komt. Het kan niet anders of de nu al zeven jaar durende oorlog in dat land heeft inmiddels vrijwel alle kunstzinnige activiteiten op een laag pitje gezet, zo niet volledig uitgebannen. Men heeft er wel wat anders aan het hoofd. Raqqa, Aleppo, Homs en nu ook de streek Oost-Ghouta: musea en concertzalen zijn er niet meer, en bij dat verlies is het niet gebleven. Er staat in deze plaatsen geen steen meer op de andere. Waar Assad vergat korte metten te maken met het leven van alledag in het algemeen en de kunsten in het bijzonder, daar haastte Isis zich wel om ’s mans verzuim te corrigeren; zie bijvoorbeeld de grootscheepse cultuurvernietiging in Palmyra.Toch werd en wordt er schitterende muziek gemaakt door Syriërs. Zij die dat nog steeds doen wonen doorgaans niet meer in hun vaderland. Qanun speelster Maya Youssef vertrok in 2007 naar Dubai, om vervolgens via Oman terecht te komen in London. Het ‘project voor buitengewoon talent’ van de Engelse Arts Council stelde haar in staat om naar de UK te verhuizen. Toen de oorlog in Syrië uitbrak was het uitgesloten dat ze binnen afzienbare tijd weer voet op Syrische bodem zou zetten. Youssef woont en werkt dus voor onbepaalde tijd in Engeland.
Maya begon haar loopbaan als muzikante toen ze nog maar zeven jaar oud was. Op haar negende, studerend aan het Sulhi Al-Wadi Instituut te Damascus, moest ze een instrument kiezen. Dat werd de viool. Dat die keuze er niet een van het hart was mag blijken uit de anekdote die ze opschreef in een korte autobiografie. Daarin stelt ze dat een taxiritje naar het instituut uitliep op een openbaring. De chauffeur draaide namelijk een opname van de traditionele plankciter de qanun, en ze wist het gelijk: dit is mijn instrument. Ze bezwoer haar vervoerder dat ze ooit een groot qanun speler zou worden. Een opmerking waar hij om moest lachen, want de qanun was naar zijn zeggen een instrument voor mannen. Vergeet het maar, kind. Blijf jij nou maar bij je viool.
Een paar jaar later won Maya Youssef de prijs voor de beste musicus in de nationale muziekcompetitie voor de Syrische jeugd. Ze was toen twaalf jaar. Met welk instrument behaalde ze die onderscheiding? Met de qanun natuurlijk. Gelukkig zijn er ook in Syrië vrouwen genoeg die zich geen zier aantrekken van mannelijk advies. Mocht de chauffeur kennis genomen hebben van Maya’s vroege succes, dan zal hij nog menigmaal teruggedacht hebben aan de stellige woorden van dat kleine meisje bij hem in de taxi.
Maya’s eigen composities op de qanun stuiten bij puristen eventueel op bezwaren. Ze houdt zich namelijk niet zozeer aan de voorschriften van de traditionele Arabische muziek, maar brengt mengvormen met westers klassiek, jazz en andere genres. Niemand kan er echter omheen dat ze waarschijnlijk alle qanun maestro’s van weleer in vaardigheid overklast. Ze wordt niet voor niets de koningin van de qanun genoemd. Kijk daarvoor eens naar de video hieronder. Wat die vingers daar doen is waanzinnig. U ziet de zwarte, rechtopstaande stemknoppen die de basistonen voor de drie aan drie gelegen 78 snaren bepalen, maar daar vlak vóór zitten er nog een heleboel metalen clipjes. Daaraan wordt tijdens het spelen gedraaid om snel een toonhoogte aan te kunnen passen. Het effect is een beetje als dat van een wah-wah pedaal. U ziet Maya die clipjes in hoog tempo bedienen; ze opereert als een virtuoze rockgitarist. Niet met één wah-wah pedaal, maar met tientallen tegelijk. Ongelofelijk.
Verder geldt voor de qanun hetzelfde als voor de ud: het geluid is donkerder dan dat van hun Europese afstammelingen, respectievelijk de citer en de luit. Alle magie van het geheimzinnige Midden-oosten zit erin. De ud zou voor westerse oren misschien iets te gedempt of gesmoord overkomen, maar de qanun? Het is beslist een van de mooist klinkende instrumenten ter wereld. Wat een fantastisch geluid brengen die snaren voort.
Zondagavond gaat u kennismaken met Maya Youssef. We draaien dan de nummers ‘Bombs Turn Into Roses‘ en de gelijknamige titel van haar solo cd ‘Syrian Dreams’.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 17 JUNI 2018 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Lê Lê Kinê - Kom - 4.05
Wat een geweldige kracht spreekt er uit de samenzang van de vrouwengroep Kom. Ze behoren tot een minderheid in de Turks-Koerdische provincie Hakkari
02 Mladezhka Kopanica - Tr. Synapov & D. Paskov - 2.03
Op een oude Bulgaarse LP geven de muzikanten Synapov en Paskov, begeleid door een klein orkest, het allerbeste wat de Balkan te bieden heeft
03 Mudar De Vida: Musica De Fundo - Carlos Paredes - 4.18
De man met de duizend vingers werd hij genoemd, Carlos Paredes, de virtuoos op de traditionele Portugese gitaar. U gaat luisteren naar Mudar De Vida: Musica De Fundo
04 Piano Etudes: XV. White on White - György Ligeti - 3.51
De Hongaarse modernist György Ligeti was een van de begaafdste componisten van zijn tijd. Hij heeft zoveel verschillende muziekstukken gemaakt dat je je afvraagt hoe dat allemaal van een en dezelfde man kan afkomen. U hoort Pierre-Laurent Aimard met de piano etude White on White. Aimard mag gelden als de meest vooraanstaande vertolker van Ligeti’s pianomuziek
05 Bombs Turn Into Roses - Maya Youssef - 3.55
- zie boven -
06 Elenino Horo - Stoykov Brothers - 3.18
De gebroeders Stoykov weten ook wel raad met oude Bulgaarse volksmuziek
07 Evro Bihare - Kom - 2.56
- zie track 01: nogmaals de vrouwelijke vocale krachtpatsers uit de Turks-Koerdische provincie Hakkari
08 Uaxuctum III, IV, V - Giacinto Scelsi - 9.25
Giacinto Scelsi wist een soort muziek te maken waar je het Spaans benauwd van krijgt. Er zijn hier demonen aan het werk, of welke goddelijke entiteiten dan ook
09 Dança dos Camponeses - Carlos Paredes - 2.15
- zie track 03 -
10 Veränderungen - Stefan Thomas - 6.10
Met een blokfluit kun je nog wel meer dan alleen maar vader Jacob spelen. Het Trio Diritto laat horen dat dit instrument wonderbaarlijke mogelijkheden heeft. Het stuk dat u gaat beluisteren heet Veränderungen, en het werd geschreven door de componist Stefan Thomas
11 Syrian Dreams - Maya Youssef -3.20
- zie boven -
12 Hymn 567 from the Pyramid Texts - Hathor Ensemble - 7.10
Musicoloog Rafael Pérez Arroyo en zijn Hathor Ensemble hebben een poging ondernomen om de schaarse aanwijzingen voor de muziek ten tijde van de Egyptische farao’s om te zetten naar een authentieke sound. U gaat luisteren naar Hymne 567 van de pyramide teksten, en dan hebben we het over een in steen uitgehouwen hieroglyfische tekst uit ca. 2400 tot 2300 voor Christus
13 La Romance De Paris - Zaz - 3.31
We sluiten de uitzending af met de Franse moderne chansonniere Zaz, die we nog niet zolang geleden ontdekt hebben. Ze heeft heel wat te bieden, en dat hoort u aan haar La Romance de Paris
