Donderdag 31 mei 2018
Op het eerste gehoor zou je zeggen dat de composities van de Canadese elektroakoestische/ elektronische muzikante Sarah Davachi tamelijk statisch zijn. We horen een reeks van langgerekte klanken, dikwijls zonder duidelijk ritme en met weinig verschillen in toonhoogte; geluiden zwellen aan, nemen weer in volume af, om vervolgens plaats te maken voor nieuwe klanken. En dat is het dan. Bovenstaande suggereert dat haar muziek eventueel wat saai zou kunnen overkomen. Maar dat is het helemaal niet. De klanken die ze creëert zijn namelijk het resultaat van een arbeidsintensieve manipulatie van de natuurlijke eigenschappen van geluid. Davachi heeft haar syntheses zó samengesteld dat er onder de oppervlakte van alles en nog wat gebeurt. Soms gebruikt ze een enkel akoestisch instrument, soms een synthesizer; het kan ook zijn dat ze beide combineert of er haar stem aan toevoegt. Ze bewerkt de signalen van een instrument zorgvuldig en is er voortdurend op uit om een soort ‘gehoorsbedrog’ op te wekken bij de luisteraar.
Hoe bedriegt ze ons dan? Om een simpel voorbeeld van te geven, ze kan eventueel sterk op elkaar lijkende, maar toch verschillende mono fragmenten uiterst links en rechts in het gehoorbereik plaatsen. Indien dat gebeurt met met minder dan 10 decibel volumeverschil tussen beide signalen en met een vertraging van minder dan 35 milliseconden ten opzichte van elkaar, dan ervaart het brein beide geluiden als één, terwijl toch de karakteristieken van beide fragmenten bewaard blijven. We horen dan een verdiept geluid met een sterk ruimtelijke werking. Dit wordt het Haas Effect genoemd, en het behoort tot het terrein van de psychoakoestische manipulaties. Onafhankelijk van elkaar hebben die geluiden deze eigenschappen van diepte en ruimte niet, maar samen hebben ze dat wel.
Verder is Davachi een virtuoos in het bewerken van de frequentie, oftewel het aantal trillingen per seconde van een geluidsgolf. Zoals u weet, bestaan er in de natuur geen zuivere geluiden. Vrijwel alles wat we horen is een samengestelde klank van lagere en hogere tonen, ook als men zingt of een muziekinstrument bespeelt. Een componisten als Stockhausen besefte dat en ging in de studio op zoek naar een geluid dat slechts één frequentie had. Hij moest het met behulp van elektronische apparatuur maken. Dat heeft hem overigens heel wat meer tijd gekost dan u zou denken; het bleek namelijk niet zo eenvoudig om een klank van alle bijkomende frequenties te ontdoen. Jammer voor Stockhausen deelden alleen akoestische ingenieurs zijn enthousiasme over het bereikte resultaat. De rest van de mensheid moest niets hebben van dit soort levenloze klanken.
Sarah Davachi gaat nu als volgt te werk: ze slaat een toets van bijvoorbeeld een piano of orgel aan, en met een speciale synthesizer die geluidsmodules (zoals frequenties) kan behandelen, benadrukt ze dan de ene frequentie en maskeert de andere. Dit proces wordt herhaald bij alle voor enige compositie te gebruiken toetsen. U begrijpt dat het instrument uiteindelijk heel anders gaat klinken dan oorspronkelijk de bedoeling was, terwijl het toch duidelijk herkenbaar blijft.
Zo past deze Canadese een hele reeks trucs toe. De meeste daarvan gaan ons verstand ruim te boven, tenzij u fysica en elektrotechniek gestudeerd hebt natuurlijk. In dit artikel wagen we ons verder niet aan beschrijvingen van allerlei natuurkundige processen en wat Davachi ermee doet. Te ingewikkeld, en voordat we het weten slaan we de plank maar al te gemakkelijk mis. We halen echter een criticus aan: “It’s safe to say that electroacoustic composer Sarah Davachi has forgotten more about synthesis (of sound, red.) than most of us would ever be able to Google”.
Dat Davachi over de nodige technische know-how beschikt is een feit. Maar hoe klinkt haar muziek nou eigenlijk? Antwoord: hypnotiserend. Zinsbegoochelend. Bedwelmend. Zij voert ons naar een ongrijpbare, wonderschone wereld die ons betovert met ongekende geluiden.
Voordat ze in Californië zou afstuderen in de elektronische muziek, behaalde deze geboren Canadese haar bachelor’s degree in de filosofie aan de Universiteit van Calgary. En inderdaad, haar composities nodigen uit tot meditatie, bezinning en zelfreflectie; stuk voor stuk activiteiten die we mogen associëren met de wijsbegeerte.
Zondagavond hoort u Davachi’s compositie ‘Banyan’. Het nummer is afkomstig van haar album ‘August Harp’
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 3 JUNI 2018 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Hinter den Sieben Bergen: Fernweh - Holger Hoffmann - 2.37
Moderne klassieke muziek voor blokfluiten van Holger Hoffmann, uitgevoerd door het Ensemble Dreiklang Berlin
02 Enter Sandman - Youn Sun Nah - 4.52
Tijdens de Olympische Winterspelen van dit jaar hebben we de Zuid-Koreaanse jazz zangeres Youn Sun Nah al eens laten horen. Bij deze zetten we de kennismaking voort
03 Banyan - Sarah Davachi - 5.20
- zie boven -
04 Kuku - Alpha & Suge Oulare - 2.48
Trommelen en trommelen is twee: je kunt er ongecompliceerd op los roffelen of een ingewikkeld vlechtwerk van ritmes creëren. Alpha & Suge Oulare uit Guinee doen dat laatste
05 Long Lost Lover Blues - T-Bone Walker - 2.56
De invloed van bluesgitarist T-Bone Walker op artiesten als Chuck Berry en ook Jimi Hendrix is enorm geweest, Zelf leerde hij spelen van een man die bij leven al een legende was, namelijk Blind Lemon Jefferson, de maker van overbekende bluesdeuntjes als See That My Grave Is Kept Clean. U gaat luisteren naar Long Lost Lover Blues van T-Bone Walker’s The Complete Capitol - Black & White Recordings
06 Madhkauns - Nathoo Khan - 7.29
De sarangi is een snaarinstrument met slechts een paar snaren die met een strijkstok bestreken worden, en soms wel meer dan 35 snaren die niet aangeraakt worden, maar meetrillen. Het wordt bespeeld in India en Pakistan en kan de menselijke stem nabootsen. Nathoo Khan uit Pakistan was een van de grootste sarangi spelers ooit en beheerste alle aspecten van dit uiterst moeilijk bespeelbare instrument. We draaien zijn compositie Madhkauns.
07 He´s Waiting For Me - Azolia - 5.05
Een interessante jazz ontdekking uit Berlijn. Azolia is een ensemble geformeerd rond de Belgische, maar in Duitsland opererende zangeres Sophie Tassignon en de Amerikaans-Duitse saxofonist/clarinetist Susanne Folk. He´s Waiting For Me staat op hun meest recente album Everybody Knows
08 Anagamin - Giacinto Scelsi - 7.28
Er zijn weinig componisten die u zo de stuipen op het lijf kunnen jagen als de geheimzinnige Italiaan Giacinto Scelsi. Hij schuwde de publiciteit en werkte in alle eenzaamheid aan een oeuvre dat, eenmaal ontdekt, de geschiedenis van de moderne klassieke muziek zou herschrijven: Scelsi was zijn collega’s ver vooruit. Anagamin doet een beroep op uw incasseringsvermogen
09 Une Jeune Fillette - John Dowland - 5.50
Een populair stuk voor twee luiten van Tudor componist John Dowland, uitgevoerd door Jose Miguel Moreno en Eligio Quinteiro
10 Red - Lisbeth Quartett - 9.08
Evenals Azolia van track 07 komt ook het Lisbeth Quartett uit Berlijn. Dit is echter een heel ander soort jazz. U komt op stoom met het nummer Red van hun album Constant Travellers
11 Star Lights Pouring Into the Summer Garden - Mikako Mizuno - 3.17
De naam van de Japanse componist Mikako Mizuno zal u hoogstwaarschijnlijk niets zeggen. Dat is jammer, want zijn prelude Star Lights Pouring Into the Summer Garden, uitgevoerd door pianist Kumi Uchimoto, mag er zijn. We sluiten de uitzending ermee af