Donderdag 26 april 2018
Is het juist om te beweren dat het Indiase subcontinent zich kan bogen op een muzikale traditie die verder teruggaat dan dan die van andere vroege culturen? Ja en nee. Om met het ‘nee’ te beginnen: we moeten ervan uitgaan dat er in vroeger tijden ook elders volop gemusiceerd werd. Er is geen reden om aan te nemen dat het Indiase volk over getalenteerdere muzikanten beschikte dan zijn broederbeschavingen in Sumerië en Egypte.
Dan komen we echter al snel op het ‘ja’ uit: de muzikale geschiedenis van India is tamelijk goed gedocumenteerd. Heel wat uitgebreider zelfs dan die van de latere Grieken en Romeinen. Zoeken we bijvoorbeeld naar bewijzen voor een bloeiende muzikale cultuur in het antieke Griekenland, dan komen we niet verder dan flarden van een rudimentair notenschrift op brokken marmer en snippers papyrus. De oudste van deze fragmenten dateren van ca. 500 jaar v. Chr.
Maar dan India! Daar hadden ze in dezelfde periode al de Samaveda, onderdeel van de oude Hindoestaanse religieuze geschriften die we kennen als de Veda’s. De Samaveda schenkt ons een grote verzameling hymnes die voorzien zijn van een volledig uitgewerkte muzieknotatie. Daarnaast worden er in het geschrift instrumenten genoemd welke ook nu nog gebruikt worden in de Indiase klassieke muziek. Zoals de veena bijvoorbeeld. En dan te bedenken dat de Veda’s in feite nog veel ouder zijn dan wat we op schrift van ze hebben teruggevonden... uiteindelijk komen ze voort uit de Rigveda, de oerbron voor alle Vedische geschriften die al vanaf ca. 1500 v. Chr. van mond op mond werd doorgegeven. Kortom, luistert u naar een klassieke Indiase hymne, realiseert u zich dan dat u zo maar eens melodieën zou kunnen horen die men duizenden jaren geleden ook al zong.
Als je als volk zulke indrukwekkende bewijzen voor je toonkunst kunt leveren, dan lijk je vanzelfsprekend al gauw een stuk muzikaler dan volkeren die zich minder bezig hielden met het optekenen van hun muziektradities. Ieder volk het zijne: zo lieten de Egyptenaren ons relatief weinig na op muzikaal gebied, maar hun piramides staan nog steeds recht overeind. Van de wiskundig knap gebouwde stadsrioleringen van de oeroude Indiase Harappa cultuur (3300-1800 v. Chr.) resten ons echter niet meer dan ruïnes. De Indiërs van nu kunnen alleen maar met jaloerse ogen terugkijken op de sanitaire prestaties van hun voorouders.
Tot zover het algemene gedeelte over de Indiase muziekcultuur. Hieronder bespreken we in het kort een van die vele bijzondere instrumenten op die het Indiase subcontinent rijk is, namelijk de sarangi.
Dit uit een enkel blok gehouwen snaarinstrument wordt met ivoor belegd en ziet er prachtig uit. Het heeft drie snaren die met een strijkstok aangeslagen worden, en daarnaast tot maar liefst 37 zogeheten sympathische snaren. Deze worden niet bestreken maar trillen mee. Zodoende modificeren ze de klanken. De speler zet het instrument op zijn schoot met de klankkast naar het publiek toegekeerd.
Etymologisch gezien betekent sarangi zoiets als ‘honderd kleuren’, en daarmee wordt het enorme klankenpalet van het instrument bedoeld. De sarangi kan alle aspecten van de menselijke stem tot in detail nabootsen.
Oorspronkelijk werd de sarangi als een begeleidende viool gebruikt voor zang- en dansfeesten van de lagere kasten. Het heeft daarom binnen de Indiase klassieke muziek nooit de positie gekregen die het op grond van zijn grote potentieel verdiende (Indiaas klassiek is immers een aangelegenheid voor de Brahmanen, de hoogste kaste). Violist Yehudi Menuhin was echter van mening dat geen enkel ander instrument de Indiase volksziel beter vertegenwoordigt dan de sarangi. Dat heeft natuurlijk met die ‘honderd kleuren’ te maken: de Indiase volksziel is even veelzijdig en bont als een caleidoscoop.
Zondagavond laat Oud Anders u een van de grootmeesters van de sarangi horen. Hij heet Ram Narayan, en zijn naam komt onvermijdelijk bovendrijven als u informatie opzoekt over dit snaarinstrument.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 29 APRIL 2018 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Sayarat 303 - Acid Arab - 5.16
Het duo Acid Arabmaakt een fascinerende mix van acid house, techno en oosterse klanken. Daarbij doen ze regelmatig een beroep op aanvullende muzikanten. We beginnen deze uitzending met het nummer Sayarat van hun album Musique de France
02 Drinking Blues - Lucille Bogan - 2.58
Samen met Ma Rainey en Bessie Smith wordt Lucille Bogan gezien als een van de grote drie van de vooroorlogse blueszangeressen. Ze was een van de eerste zwarte artiestes die op de plaat gezet werd en stond vooral bekend om haar ruige teksten, die maar al te vaak over drank en seks gingen. Dus: Drinking Blues!
03 Carousel Waltz - Joaquim Homs - 2.41
Joaquim Homs mag tot de vroege Spaanse modernisten gerekend worden. Van hem hoort u een sprankelende waltz voor piano solo, met hier en daar verrassende tonale wendingen
04 Raga Kirvani: Vilambit Tin-Tal - Ram Narayan - 6.40
- zie boven -
05 Lasso! Di Donna - Judy Collins - 4.34
Middle of the Road muziek mag best in Oud Anders, als het maar goed is. En zangeres Judy Collins is goed…!
06 Confiteor - Vladimir Hirsch - 4.54
Donker en dreigend wordt het met pianist en organist Vladimir Hirsch. Hij is er in geslaagd om een geheel eigen stijl te creëren door klassieke principes te vermengen met elektronische muziek. Noem het Dark Ambient of Industrial, het klinkt in ieder geval indrukwekkend.
07 Jecam Xele Tuzlanka Djevojke - Emir Dedic - 3.24
Een Jantje Keizer uit Bosnië-Herzegovina? Emir Dedic is in ieder geval heel goed in hartverscheurende meezingers met een Slavisch tintje
08 The Perfect Record - Armchair Traveller - 8.27
Klassiek, folk, minimal music of alles tegelijk? De groep Armchair Traveller laat ons er naar raden in een boeiende compositie getiteld The Perfect Record
09 Diferencias de Folias - Mendoza - 3.47
Mendoza heet hij, en meer weten we niet, zelfs zijn voornaam niet. Maar wel heeft hij een paar prachtige composities voor de vihuela geschreven, een gitaarsoort die vooral populair was in het Spanje van de middeleeuwen en renaissance. Christopher Wilson speelt
10 Kwadraty - Milosz Pekala - 4.00
Milosz Pekala haalt van alles en nog wat uit met zijn instrumenten. U gaat luisteren naar zijn compositie Kwadatry van zijn album Monopercussion. Maakt u zich op voor ongewone ritmes en klanken
11 Hamadan I - Byungki Hwang - 3.55
Byungki Hwang is een virtuoos op de Koreaanse plankciter de gayageum. Dit instrument stamt af van de Chinese Guzheng, de oervader van alle plankciters. Tijdens de laatste Winterspelen hadden we best wat meer van de gayageum mogen horen...
12 Akebdit Sakhelsa Uplisasa - Ensemble Basiani - 5.07
Ter afsluiting maakt het mannen ensemble Basiani het heel erg mooi voor u met een polyfonisch gezang uit Georgië
