Donderdag 29 maart 2018
Kan er binnen de Engelse klassieke muziek van de 20e eeuw een componist aangewezen worden die dezelfde statuur had als de grote continentale modernisten? Rusland had Stravinsky, Oostenrijk was de geboortegrond van Schönberg, Hongarije verrijkte de wereld met Bartok en de Fransen konden met trots Ravel naar voren schuiven. Volgens sommige hard oordelende critici had Engeland echter sinds Henry Purcell (1659 – 1695) geen bijdrage van betekenis meer geleverd aan de kunstmuziek. En dat voor een land dat door de eeuwen heen de nodige culturele revoluties hadden ontketend. Zo verschenen er eind 19e, begin 20e eeuw figuren als Gerald Manley Hopkins en James Joyce aan de horizon, schrijvers die alle conventies binnen hun discipline aan gruzelementen sloegen en als trendsetters voor het modernisme golden. Waarom bleef de klassieke muziek van het land achter bij de literaire ontwikkelingen?Een antwoord op die vraag valt niet gemakkelijk te geven. We zouden kunnen stellen dat muziek directer tot de emoties spreekt dan alle andere kunsten, maar dat dit eigenlijk niet zo goed werkt wanneer er een onbegrijpelijke dodecafonsiche kakofonie op je afgevuurd wordt. Kun je het niet zingen, dan is het geen muziek, en blijkbaar gaat dat vooral voor Britten op. Hieruit volgt dat de gemiddelde Engelsman dus een wat traditionelere muzikale smaak zou hebben dan zijn broeder op het vasteland van Europa. Een riskante generalisering! Vast staat echter dat het leeuwendeel van de eigentijdse Engelse componisten niet veel verder komt dan de late romantiek van de 19e eeuw. Uitzonderingen daargelaten natuurlijk. En over één zo’n uitzondering willen we het hebben.
Benjamin Britten (1913 – 1976) was de enige Engelse componist die zich min of meer kon meten met wegbereiders Schönberg, Stravinsky en Bartok. Niet omdat hij even baanbrekend werk had verricht als zij, zo revolutionair was zijn talent niet. Wel slaagde hij erin om met succes zijn eigen nis in de muziekgeschiedenis uit te houwen. Britten bleef niet steken in de romantiek; hij was niet classicistisch, barok of modernistisch. We zouden ook kunnen zeggen dat hij dit alles nu juist wèl was en een gave had om elke stijl naar zijn eigen hand te zetten. Sommigen beweren dat hij de levendigheid en frisheid van Purcell had, maar dan een Purcell die hij in een passend 20e eeuws jasje stak. Inderdaad, zoals Stravinsky dat deed met de muziek van Pergolesi. In zoverre mogen we veel van zijn Britten’s werk als neoclassicistisch bestempelen.
Zijn overeenkomst met Purcell komt vooral in zijn opera’s naar voren. Net zoals Engelands beste barokcomponist slaagde Britten erin om de ‘volkse’ en ‘hogere’ kunst tot een geolied geheel samen te smeden. En dat is precies waar de Engelsen sinds de dagen van grote leermeester Shakespeare het meest respect voor hebben; kunst moet volgens hen iets brengen dat iedereen aanspreekt. De adelborst en de simpele boer zaten bij wijze van spreken zij aan zij in het theater tijdens een opvoering van Shakespeare’s toneelstukken.
Het was niet alleen de kwaliteit van zijn werken die Britten tot een populair componist maakte. Ook al werd hij door vrienden gekarakteriseerd als een kind dat nooit opgegroeid was, hij beschikte wonderlijk genoeg over een uiterst volwassen zakelijk inzicht. Nog tijdens zijn leven richtte hij een paar stichtingen op die zorg droegen voor de verspreiding van zijn oeuvre. We zeiden het al eens eerder op deze pagina: marketing is een belangrijk onderdeel van commercieel succes. Britten mag naast Ravel en Stravinsky gerekend worden tot die zeldzame componisten die goed van hun kunst konden leven.
Het zou voor de hand liggen dat Oud Anders zondagavond fragmenten uit Britten’s opera’s ten gehore gaat brengen. We doen dat echter vooralsnog niet. Aan bod komen een drietal delen uit zijn ‘Nocturnal after John Dowland’ voor solo gitaar. Deze compositie onderstreept Britten’s vaardigheid om muziek uit vroeger eeuwen te moderniseren, en wel zó, dat het een werk van hemzelf lijkt te zijn.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 1 APRIL 2018 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Le Disco - Acid Arab - 4.31
Dance, techno, house, we komen het eigenlijk haast nooit tegen in Oud Anders, maar zodra er een Arabische draai aan gegeven wordt is het opeens een stuk interessanter. Het Parijse duo Acid Arab legt zich erop toe om complexe Arabische ritmes te integreren in modernere populaire muziek
02 Nocturnal after John Dowland: Musingly/Very Agitated/Uneasy - Benjamin Britten - 4.55
- zie boven -
03 Magic Chords - Sharon van Etten - 3.56
Sharon van Etten is op dit ogenblik een van Amerika’s meest gevierde singersong writers. Van haar hoort u het nummer Magic Chords van haar succesalbum Tramp uit 2012
04 Preparation to Voting - Willem Breuker - 4.12
In 1965 werd door Karel Beunis en Alexander Verberne een afgedankt draaiorgel gevonden in een Antwerpse orgelfabriek. Het instrument werd doorverkocht aan boekhandel De Bezige Bij, die een stichting in het leven riep om het te kunnen onderhouden. Het orgel kreeg de naam The Busy Drone, en naderhand werden hedendaagse componisten uitgenodigd om voor het instrument te schrijven. Een van die componisten was Willem Breuker. U gaat luisteren naar zijn Preparation for Voting
05 Baskeda - Fode Youla - 4.02
Africa Djolé is een ensemble van percussionisten dat in 1977 opgericht werd door Yacouba Camara. Ze maakten twee albums. U gaat luisteren naar Baskeda, een nummer opgenomen tijdens een live optreden van de groep in Berlijn 1978
06 For Strings - Sarah Davachi - 7.47
Vorige week lieten we u een compositie voor gemanipuleerde vrouwenstemmen horen van de Canadese elektroakoestische componiste Sarah Davachi. We zetten de kennismaking voort met een stuk van haar dat ze schreef voor strijkinstrumenten. Ook in dit nummer maakt ze gebruik van boventonen
07 Pauvre Ruteboeuf - Joan Baez - 3.37
U luistert naar de song Pauvre Ruteboeuf, oorspronkelijk een chanson van de uit Monaco afkomstige zanger Leo Ferré, maar hier vertolkt door Joan Baez
08 Breathe - Holly Herndon - 5.59
Holly Herndon is een Britse laptop popmuzikante die zeer originele muziek maakt. Het nummer Breathe is afkomstig van haar album Movement uit 2012 en experimenteert met, de titel zegt het al, ademen
09 Psalat Fidelis - Poul Höxbo - 3.27
De zwegel, oftewel de eenhandsfluit, is een voorloper van de blokfluit. Het instrument heeft slechts drie gaten en werd inderdaad met één hand bespeeld, opdat de muzikant een hand vrijhad om nog een ander – meestal percussief - instrument te bespelen
10 Schiff Ahoi - Zarah Leander - 3.08
Zarah Leander was een Zweedse zangeres met een heel bijzonder stemgeluid. Vooral in Duitsland ten tijde van de Tweede Wereldoorlog was ze heel populair. Ze heeft tot 1942 in Berlijn gewoond en werkte er voor de Duitse filimindustrie. Helaas heeft dat er voor gezorgd dat ze een nogal omstreden reputatie kreeg, waarschijnlijk ten onrechte
11 Gloriette für John Cage - Heinrich Taube - 4.14
Ook de Amerikaanse professor in de compositie theorie Heinrich Taube schreef voor het in track 04 genoemde draaiorgel The Busy Drone
12 Abendlied - Robert Schumann - 4.01
De Hongaarse, in Nederland gewoond en gewerkt hebbende cellist Tibor de Machula schreef een arrangement voor Schumanns pianostuk Abendlied. Hij wordt terzijde gestaan door de beroemde Nederlandse dirigent Willem van Otterloo en diens residentie orkest
13 Sonate in C Sharp Minor: Scherzo Vivace - Mel Bonis - 2.00
We sluiten af met een werkje voor piano van de weing bekende mel Bonis, een Franse componiste die samen met Debussy en Pierne in de banken van het Conservatoire de Paris zat. Prachtige muziek heeft ze gemaakt, maar zoals dat vaak ging met vrouwen uit haar tijd werd haar muziek ondergewaardeerd
