Donderdag 18 januari 2018
Tien tegen één dat u bij het woord ‘cherubijn’ denkt aan een kogelrond peutertje met vleugels. U weet niet beter; zo heeft u het immers geleerd. Het wezentje wordt al vanaf de Renaissance afgebeeld in talloze schilderijen en religieuze prentenboeken. Theologen schudden echter het hoofd en wijzen erop dat dit vrolijke engeltje het product is van de aanhoudende pogingen van westerse gelovigen om het christendom met heidense symboliek en mythologie te verzoenen. Zo heeft kerstmis niet zozeer te maken met de werkelijke geboortedatum van Jezus, maar veeleer met het vóór-christelijke midwinterfeest. De palmpasenstok werd afgeleid van de rituelen rond de meiboom, een viering aan het begin van het vruchtbare seizoen. En het ondermaatse engeltje dat u voor een cherubijn aanziet? Dat is de kleine boogschutter Cupido, zoon van de godin Venus. Mocht hij u met zijn pijl doorboren, dan wordt u verliefd. Anders dan in het geval van ons bekoorlijke cherubijntje staat Cupido’s onschuld niet bij voorbaat vast. Het kan namelijk zijn dat hij weliswaar ú in het hart weet te treffen, maar de man of vrouw van uw dromen al dan niet opzettelijk mist. Met alle nare gevolgen van dien.Kunstenaars noemen de vliegende hummels overigens ‘putti’, om verwarring met de eigenlijke cherubijnen te vermijden. Waarom Cupido door anderen dan toch een cherubijntje genoemd wordt is een van de vele ongerijmdheden in de religieuze mythevorming van alle tijden.
Volgens Ezechiël, Jesaja en Johannes van de Openbaring zien de echte cherubijnen er heel anders uit. Let wel, tussen de heren onderling bestaat hier geen eenduidige opvatting over. Samengevat komt het hier op neer: de cherubijnen zijn hemelse wezens die de troon van God dragen. In rang komen ze onder de Serafim, maar boven de engelen. Ze beschikken over twee tot vier vleugels en zouden nu eens twee gezichten hebben (mens en leeuw), dan weer vier (mens, leeuw, adelaar, os). Ook worden ze wel als voortjagende wolken voorgesteld, waarop onze alomtegenwoordige Heer zich razendsnel voortbeweegt. Als dat al niet aan de zonnewagen van Helios doet denken...
Er was nog een andere functie voor de cherubijnen weggelegd; ze dienden de Hof van Eden beschermen. Welaan, we weten allemaal hoe beroerd ze zich van deze taak gekweten hebben. Even niet opletten, en wie glipt er naar binnen? Satan zelf nota bene. Een zondeval en een eeuwigheid later zitten we nog steeds met de brokken.
De Cherubim vormen geen uitzondering in het hemelse rariteitenkabinet. We noemden al de serafijnen, die er volgens de overlevering uit zouden zien als slangen met zes vleugels. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan. Net zolang tot u beseft dat ook onze ogenschijnlijk zo sobere religie, veelbelovend als ze lijkt te zijn dankzij het fenomeen van de enkele God, voorziet in een waar pantheon van merkwaardige schepselen. Precies zoals de mythologieën van alle oude, heidense culturen dat deden.
In de liturgie van de oosters-orthodoxe kerken blijft de oorspronkelijke taak van de Cherubim als dragers en bewakers van de hemelse troon heel belangrijk. Tijdens de Grote Intocht – dat is de processie waarin priesters brood en wijn ergens vanuit een zijbeuk van de kerk naar het altaar brengen - wordt dan ook de hymne van de cherubijnen aangeheven. Dit gezang attendeert ons er als het ware op dat “God eraan komt”, en zijn wachters dragen hem. De kerkgangers worden op dat moment deelgenoot van zijn heerlijkheid. Het spreekt voor zich dat de toon van het lied er een van diepe eerbied moet zijn.
Vele Slavische componisten zijn erin geslaagd om die sfeer van eerbied en eenwording prachtig weer te geven. Zelfs iemand als Tchaikovsky, die toch sterk georiënteerd was op westerse muzikale structuren, kon zijn Russische achtergrond niet verloochenen toen hij zijn Cherubijnse Hymne componeerde. Voor dit lied gebruikte hij de traditionele homofonie van de orthodoxe kerk, waarbij meerdere stemmen één ritme zingen.
Zondagavond hoort u in Oud Anders Tchaikovsky’s Hymne van de Cherubim, uitgevoerd door het USSR Ministry Of Culture Chamber Choir onder leiding van dirigent Valery Polyansky. Het maakt onderdeel uit van zijn grotere werk, de Liturgie van Johannes Chrisostomus. U vindt het lied op de cd 'Sacred Treasures: Choral Masterpieces From Russia', volgens velen een van de mooiste albums met Russisch orthodoxe muziek die er zijn.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 21 JANUARI 2018 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Idea of Order at Kyson Point - Brian Eno & Tom Rogerson - 3.30
Brian Eno blijft maar doorgaan met het maken van albums, ook al gelooft hij niet meer zo in het medium cd. Op Finding Shore uit 2017 wordt hij terzijde gestaan door Tom Rogerson, pianist van de experimentele band Three Trapped Tigers
02 Sonata for Cello & Piano: Allegro scherzando - Serge Rachmaninov - 6.39
Er zijn weinig componisten die zulke fraaie muziek voor cello hebben geschreven. U gaat luisteren naar zijn sonate voor cello & piano, uitgevoerd door celliste Alisa Weilerstein en pianist Inon Barnatan
03 Little Ruby - Lera Lynn - 4.44
Een nummer van zangeres Lera Lynn van het album Resistor (2016)
04 Takume - Yoshikazu Iwamoto - 5.39
Yoshikazu Iwamoto is een meester op de shakuhachi, de traditionele bamboefluit van Japan
05 Stabat Mater: Quis Est Homo - Giovanni Battista Pergolesi - 3.15
Florilegium Musicum Amsterdam o.l.v. Pieter Jan Leusink namen in 2010 Pergolesi’s bekendste werk op. Sopraan Elin Manahan Thomas en countertenor Robin Blaze geven een prachtige vertolking van Quis Est Homo ten beste
06 March Away - Brian Eno & Tom Rogerson - 2.50
- zie track 01 -
07 Hymn of the Cherubim - Peter Tchaikovsky - 7.34
- zie boven -
08 St. Louis Blues - Ella Fitzgerald - 6.33
Elke Afro-Amerikaanse jazz zangeres heeft haar roots in de blues, zo ook Ella Fitzegerald. Ze geeft een jazzy draai aan de klassieker St. Louis Blues
09 O-Mega - Iannis Xenakis - 4.05
Ensemble Fa en percussionist Roland Auzet met een werk van avant-garde componist Iannis Xenakis
10 White Rock - Rick Wakeman - 3.15
Rick Wakeman’s album White Rock diende als soundtrack voor de documentaire over de Olympische Winterspelen in Inssbruck 1976. Het titelnummer laat horen waarom Wakeman naast Keith Emerson van ELP gold als de beste toetsenist van de rock uit de jaren ‘70
11 Bagatelles (1960) 1, 2 - Edison Denisov - 3.21
Niet iedereen zal Edison Denisov kennen. Hij was een van die moderne componisten die het aandurfde om tegen de dictatuur van het Soviet-Russiche ministerie van muziek in te gaan. Hier twee van zijn bagatelles voor piano, uitgevoerd door Jean-Pierre Armengaud
12 River - Natalie Merchant - 5.32
Singer-songwriter Natalie Merchant schreef een veelbesproken ode aan de jong gestorven acteur River Phoenix
