Donderdag 12 oktober 2017
De herfst blijft boeien. Vorige week had ik het op deze pagina over mijn worsteling met een eigenwijze kruisspin. Haar weefsels bleven me dag na dag de weg naar buiten versperren, totdat ze er bij mijn laatste ingreep het leven bij liet. Dat was een treurige dag. Voor een ander herfstig fenomeen hoefde ik de afgelopen weken paden noch lanen op, want het wemelde ervan in mijn tuin: paddenstoelen, de een nog mooier dan de andere. Volgens biologen geeft dat aan dat het met de bodemgesteldheid van mijn grondgebied wel goed zit. De aanwezigheid van een kolossale berk helpt ook; vooral vliegenzwammen houden zich op in de buurt van deze boom. En inderdaad, de vrolijke rood-met-witte stippen schoten voornamelijk op rond de stam van mijn berk, die zich op de grens met de straat bevindt. Deze locatie zorgt er overigens voor dat de hondenbezitters in mijn buurt elke herfst met een grote boog om mijn tuin heenlopen. Honden zijn weliswaar niet achterlijk en weten heus wel dat ze van deze amaniet af moeten blijven, maar toch is het oppassen geblazen. Eén onverhoedse hap en het kan met ze gebeurd zijn.
Dat geldt niet voor mensen. Anders dan je zou afleiden uit de boze verhalen die ieder kind van zijn vader en moeder te horen krijgt, is de vliegenzwam niet zo heel schadelijk voor onze soort. Akkoord, je kunt er bij consumptie geagiteerd van raken. Mogelijk zie je ook nog wat elfjes in het rond vliegen, maar je gaat er niet dood aan. Zelfs kinderen niet. Wat niet wegneemt dat iedere ouder er beter aan doet om de kleintjes te waarschuwen voor die snoeperig uitziende hoedjes. Kinderen zullen er namelijk altijd zieker van worden dan een volwassene.
Zo hoorde ik op zekere dag door het raam van mijn werkkamer heen een vader zijn piepjonge dochter belerend toespreken. Te oordelen naar de manier waarop hij met haar babbelde moet ze zo’n drie of vier jaar oud geweest zijn. “Zie je dat”, zei hij, terwijl hij op de zwammenhaag wees, “die mag je nóóit plukken. Nóóit!” Hij bleef er op hameren. Nee, helemaal nooit. Zelfs niet aanraken.
Het weerwoord van het meisje zette hem even op het verkeerde been. “Maar de kaboutertjes dan”, vroeg ze. Na een korte aarzeling herpakte hij zich: “ja, die kunnen er wel tegen, hè. Die kunnen er wel tegen. Maar jij mag ze nooit aanraken. Nóóit!”
Ja, nu wist ik het wel. Nóóit! Of het ook tot haar was doorgedrongen? Ongetwijfeld. Op het raadsel van de gifbestendige kabouters had ze echter geen bevredigend antwoord gekregen.
Dit zo herkenbare verhaal vormt helaas geen inleiding tot een muziekuurtje rond het thema paddenstoelen. Mijn catalogus kwam niet verder dan een drietal songs, waaronder ‘Op een grote paddenstoel’. Welaan, dan houden we het maar wat algemener en zoeken ons heil bij De Vier Seizoenen van Antonio Vivaldi.
Geschreven in 1721 en in 1725 in Amsterdam gepubliceerd, behoren deze vioolconcerten tot de vroegste vormen van programmamuziek. De term klinkt wat negatief, maar er wordt niet meer mee bedoeld dan dat de muziek een thema verbeeldt dat buiten haar gebied ligt. Muziek kan de natuur beschrijven, een gedicht toonzetten of naar een historische gebeurtenis verwijzen; dat alles heet programmamuziek.
Le Quattro Stagioni maken onderdeel uit van het grotere werk ‘Il cimento dell'armonia e dell'inventione (de wedstrijd tussen harmonie en verbeelding). Wat velen niet weten is dat er sonnetten horen bij De Vier Seizoenen. Men gaat ervan uit dat deze van Vivaldi’s eigen hand zijn. Of hij eerst de gedichten schreef en er daarna de muziek bij maakte of omgekeerd, is vooralsnog niet duidelijk. Hieronder volgt de vertaling van ‘L’autunno’:
Met zang en dans viert de boer
het geluk van de overvloedige oogst.
Het vocht van Bacchus vloeit rijkelijk
en velen eindigen in een diepe slaap.
De milde lucht geeft plezier en
doet hen de zorgen vergeten, zang en dans staken:
het jaargetijde nodigt iedereen uit
tot het genieten van een zoete slaap.
Met de nieuwe dageraad komen de jagers.
Ze gaan op jacht met honden, hoorns en geweren.
Het wild vlucht en ze volgen het spoor.
Geschrokken en doodsbang door al het lawaai
van musketten en geweren, dreigt het gewonde dier te ontsnappen,
maar het sterft uitgeput tijdens de achtervolging.
Als gewoonlijk treedt er bij een sonnet met de ingang van de terzines (de 2x3 laatste regels) een wending op. In dit geval verandert het toneel van de feestvreugde in een jachttafereel met dodelijke afloop. Wellicht doet deze wetenschap dierenliefhebbers in het vervolg met andere oren naar Vivaldi’s Herfst luisteren. De muziek treft echter geen blaam.
We kozen voor de uitvoering van I Musici uit 1959, heruitgebracht en geremastered op het Philips Classics label in 1993.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 15 OKTOBER 2017 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Le Quattro Stagioni 'L'Autunno' I. Allegro, Ballo e canto de villanelli - Vivaldi - 6.00
Het eerste deel uit De Herfst van Vivaldi’s Vier Seizoenen (Le Quattro Stagioni). Gekozen werd voor de uitvoering van I Musici, het beroemde ensemble dat zonder dirigent werkt
02 Hurdy Gurdy Man - Steve Hillage - 6.33
Gitarist Steve Hillage kiest het luchtruim met Hurdy Gurdy Man van zijn bekendste album ‘L’
03 Gratulemur - Adam de Saint Victor - 5.03
We weten vrijwel niets van hem, behalve dat hij zo goed in Latijn was dat zijn hymnes en chants erbij wonnen. Adam maakte uitstekend gebruik van de klanken van de taal van de Romeinen. Gratulemur wordt uitgevoerd door het ensemble Diabolus in Musica
04 Djon Don - Terry Bozzio - 9.07
Hogeschool drummen met Terry Bozzio, oud- medewerker van Frank Zappa
05 Le Quattro Stagioni 'L'Autunno' II. Adagio molto, Ubriachi Dormienti - 2.44
Het tweede deel van Vivaldi’s De Herfst
06 Apaduruku/Kamas/Adi/Javali/Pattabhi Ramaiah - Dr. Chitti Babu - 3.11
Veena Chitti Babu noemden ze hem, deze virtuoos op het oeroude Indiase snaarinstrument de veena
07 Trade Winds: Migration - Natasha Barrett - 6.15
Natasha Barrett geldt als een van de toonaangevende elektroakoestische componisten van het moment. Composities binnen dit genre kunnen soms als lastig ervaren worden, maar Barrett beschikt over een helder klankpalet. Emoties genoeg dus.
08 China My China - Brian Eno - 4.44
Eno kennen we als de uitvinder van de ambient muziek. Ook in de rock was hij echter een belangrijk vernieuwer. China My China is van zijn album Taking Tiger Mountain
09 Agonía - Osvaldo Golijov - 7.52
Golijov’s joodse ouders emigreerden vanuit Roemenië naar Argentinië. Zelf werd deze klassieke componist in Argentinië geboren. In zijn werken horen we dan ook een originele versmelting van jiddische en Zuid-Amerikaanse invloeden. Agonia is van zijn passiemuziek, La Pasion segun San Marcos, geschreven ter ere van het Bachjaar 2000
10 Le Quattro Stagioni 'L'Autunno' III. Adagio, La Caccia - 3.47
Nogmaals I Musici met het afsluitende deel van De Herfst van Antonio Vivaldi
