Donderdag 21 september 2017
Actrice Ellen Burstyn zou het tijdens een interview treffend verwoorden: “er was een of ander horror magazine dat lezers vroeg naar de 40 meest angstaanjagende films die er gemaakt zijn. Op de eerste 39 plaatsen stond The Exorcist”. Deze uitspraak moeten we misschien met een korreltje zout nemen, maar het zegt wel iets over de impact die het verhaal van het bezeten tienermeisje Regan (Linda Blair) op het wereldwijd toestormende publiek had. The Exorcist kwam uit in 1973 en blijft in de herinnering als een meesterwerk. De rolprent doet namelijk precies wat een griezelfilm moet doen: bioscoopgangers de schrik van hun leven bezorgen. Ter controle kunt u op Youtube eens gaan zoeken naar reacties van het publiek bij het verlaten van de filmtheaters. U ziet oprecht ontdane gezichten, mensen die met toegeknepen keel vertellen hoe ze de film ervaarden, en hier en daar worden er zelfs flauwgevallen bezoekers afgevoerd.
Wanneer je een dergelijke impact op je publiek weet te maken, dan heb je het als acteur en film director goed gedaan. Wat deze laatste betreft: William Friedkin was een geniale schurk die alles op alles zette om de set van The Exorcist even zenuwslopend te maken als de inhoud van de film zelf. Zo vuurde hij eens een losse flodder af bij het oor van een acteur, om daarna de hevig geschrokken man aan een scene te laten beginnen. Action!
Friedkin ging echter nog verder. William O’Malley, die in de film Father Dyer speelt, kreeg door de regisseur een klap in zijn gezicht toegediend opdat hij de vereiste emotionaliteit voor een bepaalde scene aan zou wenden. O’Malley – in het echte leven overigens een heuse priester – was na die mep verbijsterd genoeg om de betreffende scene met overtuiging te kunnen brengen. Een priester slaan? Je moet als director maar durven. Voor hetzelfde geld had de katholieke kerk hem aangeklaagd.
Nog bonter maakte Friedkin het met de vechtpartij tussen Regan en haar moeder Chris (Ellen Burstyn). Om het geweld te benadrukken kregen beide actrices een tuig met touwen om hun middel gebonden. Assistenten op de set sloegen vervolgens ijverig aan het hamerslingeren en sleurden de actrices links en rechts door de kamer. Het ging er iets te wild aan toe: Burstyn kwam hard op de grond terecht en bezeerde haar rug. De kreten van pijn die ze tijdens de bewuste scene liet horen waren echt. Friedkin deinsde er echter niet voor terug om dit ongeluk gewoon te gebruiken voor de film.
Iets dergelijks overkwam ook Linda Blair. Toen dezelfde assistenten haar in een scene steeds een meter boven haar bed tilden en weer lieten vallen, gingen ze zo woest te werk dat Blair het uitgilde van angst. Ook dat was echt, en ook zij bezeerde zich. Friedkin had wederom geen scrupules; de scene werd in de film gemonteerd.
O ja, en hoe zat het met die ademwolkjes? Ook die waren echt. De slaapkamer van Regan was omgebouwd tot een koelhuis. Bepaald lastig werken voor Blair, die gedurende het grootste deel van de film slechts gekleed ging in een dun nachtponnetje.
Ziedaar een beknopt overzicht van de stressfactoren die bijdroegen aan het realisme van The Exorcist. De film zou in onze tijd overigens niet door de filmkeuring heen komen.
Voor de soundtrack van de film koos Friedkin voor de muziekwerken van gerenommeerde componisten en popartiesten. Mike Oldfield heeft het succes van zijn album Tubular Bells, waarvan Friedkin het openingsthema gebruikte, voor een niet onaanzienlijk deel aan The Exorcist te danken. En ook de vermaarde Poolse componist Krzysztof Penderecki werd bereid gevonden om zijn stuk Polymorphia te lenen voor deze huiveringwekkende kaskraker.
Zondagavond gaat u in Oud Anders Polymorphia beluisteren. De muziek is eng genoeg, maar niet TE eng, want de klanken mochten de beelden niet overschreeuwen. Ook al kun je je afvragen of er in die tijd sowieso muziek bestond die deze visuele aanslag op de gemoederen in de weg had kunnen zitten.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 24 SEPTEMBER 2017 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Cathedral - Crosby, Stills & Nash - 5.19
Ze begonnen als Crosby, Stills & Nash, en werden soms gesteund door Neil Young. Die samenstelling van nu eens drie, dan weer vier man viel meer dan eens uit elkaar omdat de bandleden ruzie hadden of zich te buiten gingen aan drank en drugs. Toch kwamen ze ook heel vaak weer bij elkaar. In 1980 brachten Crosby, Stills & Nash de LP Replay uit, waarop ze bewezen ondanks alle persoonljke tegenstellingen nog steeds geweldig harmonieus konden zingen. Van dat album hoorde u het nummer Cathedral
02 Lieutenant Kijé, Symphonic Suite, op. 60 (1) Kijé's Birth - Serge Prokofiev - 4.07
De Lieutenant Kijé Suite is een van de charmantste klassieke composities ooit geschreven. U hoort Kijé’s Birth in de uitvoering van de Berliner Philharmoniker o.l.v. de Japanse dirigent Seiji Ozawa
03 Kispaszabon Fúj A Szél - Parno Graszt - 4.24
Vuurwerk van de Hongaarse zigeunerband Parno Graszt
04 T'andernaken: Laet ons mit Hartzen/Hoboekentanz - Piffaro - 5.30
Waanzinnig populair zijn ze, dit vroege muziek ensemble uit Philadelphia. Ze geven hun eigen draai aan muziek uit de middeleeuwen en Renaissance, met een overdaad aan blazers en percussie
05 Wings – Tori Amos - 4.09
Tori Amos bewhoeft geen introductie. Haar laatste plaat Native Invader deed de critici jubelen als vanouds. Van die plaat hoort u het nummer Wings
06 Polymorphia - Krzysztof Penderecki - 10.48
- zie boven -
07 No Use Of Worryin' - Roosevelt Antrim - 3.27
No Use Of Worryin' is een van de vier overgeleverde nummers van de vooroorlogse blues artiest Roosevelt Antrim uit Carolina
08 Ye Sacred Muses, Race of Jove - Michael Nyman - 3.30
Een fusie van minimal music en Renaissance klanken is het handelsmerk van de Britse componist Michael Nyman, die vooral bekend werd door zijn samenwerking met film director Peter Greenaway
09 Zig Zag - Ornette Coleman - 5.57
Ornette Coleman’s stijl van free jazz, die vroeger als ongehoord en chaotisch werd beschouwd, ligt voor de luisteraar van nu wat gemakkelijker in het gehoor. We zijn inmiddels wel wat uitzinniger vormen van jazz gewend. U hoort Zig Zag van zijn album The Empty Foxhole
10 Lust For Life - Iggy Pop - 5.11
Iggy Pop heeft nog steeds een stem als een stentor en kan als man op leeftijd het publiek nog behoorlijk opzwepen. U hoorde zijn hit Lust For Life, opgevoerd in de Royal Albert Hall tijdens de Post Pop Depression Tour van 2016. Hij werd o.a. terzijde gestaan door Josh Homme, frontzanger en gitarist van de rockband Queens of the Stone Age
11 Recueil de Mazurkas: Molto vivace, molto meno mosso/Lento - Alexandre Tansman - 3.49
Ter afsluiting twee korte piano werkjes van de Pools-Franse, naar Amerika geëmigreerde en na de tweede wereldoorlog weer naar Frankrijk teruggekeerde componist Alexandre Tansman. Uit het Recueil de mazurkas hoort u het molto vivace en het lento, uitgevoerd door de pianist Margaret Fingerhut
