Donderdag 14 september 2017
Er zijn heel wat avant-garde artiesten zijn die field recordings tot hun werkterrein gemaakt hebben. Opgenomen natuurgeluiden worden dan naderhand in de studio bewerkt. Vroeger deden elektroakoestische muzikanten dat met knip- en plakwerk. Ze deelden tapes op in stukken en monteerden de partjes in een volgorde die tot een coherente compositie moest leiden. Klanken van akoestische muziekinstrumenten werden eventueel toegevoegd. Tegenwoordig kan dat knippen en plakken dankzij allerhande audio software digitaal gebeuren. Het mixen van diverse geluidsbronnen is zodoende een stuk minder arbeidsintensief geworden.Field recordings: na het optreden van de orkanen Harvey en Irma vraagt men zich onwillekeurig af of er misschien experimentele artiesten zijn die ooit het geluid van een orkaan hebben gebruikt voor hun muzikale ideeën. Opnemen die herrie, en er dan wat mee doen op de computer. Ja, waarom ook niet? Als klankbron is een orkaan interessant genoeg. Want als er één ding duidelijk wordt in gesprekken met getroffenen, dan is het wel dat het sonische geweld van een orkaan nog de meeste angst aanjaagt. Het gehuil van de wind zelf doet het hem niet alleen, het is vooral ook het niet aflatende bombardement van puin op de huizen dat mensen in shock kan doen geraken. Velen geven aan dat ze tijdens de climax van de storm uren lang verkrampt met de handen om de oren bleven zitten, opdat ze maar niets meer hoefden te horen.
De drone specialisten onder de muzikanten zouden wel raad zouden weten met zo’n pandemie. Maar kun je zoiets met goed fatsoen wel doen? Het komt er op neer dat je geld verdient met andermans verdriet.
Een paar kanttekeningen zijn dus op hun plaats. Laten we voorop stellen dat opnames van de wind wel degelijk vaak gebruikt worden in de avant-garde muziek. Het geraas van een orkaan is echter wel even iets anders. Een en ander stuit op een paar voor de hand liggende bezwaren:
- ten eerste wordt het verwezenlijken van een geslaagde recording technisch gezien een complexe zaak. Buiten een microfoontje ophangen gaat niet, want het ding kun je na een paar minuten dertig kilometer verderop zoeken. Er een beschermend omhulsel van beton omheen bouwen doet af aan de kwaliteit van de opname, en bovendien is er ook dan nog geen garantie dat de installatie blijft werken, of zelfs maar blijft staan.
- ten tweede is er een ethisch bezwaar: moet je de moorddadige kant van de natuur tot kunstobject verheffen? Er vallen tijdens zo’n storm tientallen, zo niet honderden doden. Daar valt geen muziek van te maken.
Wijsneuzen zouden kunnen refereren aan Jimi Hendrix’s optreden tijdens Woodstock in 1969. Hij ontketende toen een oorlog op zijn gitaar, compleet met straaljagers, bombardementen, instortende gebouwen, mortiergeschut en kermende slachtoffers. Was dat dan wel ethisch verantwoord? Jazeker. Hendrix bracht namelijk geen ode aan het geweld, maar klaagde diegenen aan die deze ellende op hun geweten hadden. Als zodanig werd zijn legendarische improvisatie een legitiem kunstwerk, in zijn soort even groots als Picasso’s Guernica.
Het wordt echter wat lastiger om met een opname van weersomstandigheden de natuur aan te klagen en dat voor kunst te laten doorgaan. De natuur is immers onschuldig. Een plaat waarop de natuur in een van haar gruwelijkste verschijningsvormen beluisterd kan worden riekt al gauw naar sensatiezucht. Dat is geen kunst, maar smakeloze kitsch.
En toch zijn er wel degelijk interessante muzikale experimenten die we met een orkaan zouden kunnen associëren. De Japanse componist Otomo Yoshihide bijvoorbeeld, van origine een free jazz artiest en punkrocker, slaagde er met zijn album Anode in om iets te creëren dat we een toonzetting van natuurgeweld mogen noemen, ook al zal hij dat niet zozeer voor ogen hebben gehad. Yoshihide gebruikte geen field recordings, maar gaf zijn band van gitaristen en drummers de opdracht om te spelen zonder op elkaar te letten. Geen enkel bandlid mocht een door hemzelf gegenereerde noot afronden; hij moest gewoon in hoog tempo doorrammen, opdat het totaal een beeld zou laten zien waarin vrijwel geen op zichzelf staande klank meer geïdentificeerd kon worden. Anode gaf als resultaat een onvergelijkbare furie van geluid.
Veel luisteraars zullen na een paar seconden van het eerste deel van Anode de moed opgeven. Probeert u het toch vol te houden. Na een minuutje van afgrijzen begint het stuk u wellicht te fascineren. Want hoe een Japans bandje het voor elkaar krijgt om zó te klinken....het is ongelofelijk.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 17 SEPTEMBER OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 High Water - Bob Dylan - 4.03
Velen dachten dat Time out of Mind uit 1997 Dylan’s laatste kunstje zou zijn. In 2001 kwam hij echter met het album Love and Theft. Vlak de Amerikaanse bard nooit uit, hoe oud hij ook wordt
02 Fugue in A minor S 462-1 - Franz Liszt (uitv. Khatia Buniatishvili) - 5.58
In 2012 ontving de Georgische, tot Française genaturaliseerde Khatia Buniatishvili de prijs van beste nieuwkomer op de piano van de Echo Klassik Awards. Hier speelt ze een stuk van Liszt
03 I Was Born 4000 Years Ago - Carter Family - 3.19
Woody Guthrie, Jimmy Reed, Johnny Cash, Townes van Zandt, Bob Dylan: niemand kan om de invloed van The Carter Family heen. Ze waren gedurende drie generaties gezichtsbepalend voor Amerikaanse traditionele muziek
04 Anode 1 - Otomo Yoshihide - 10.36
- zie boven -
05 Vespers, Op. 37: Christ Is Risen From The Grave - Serge Rachmaninov - 3.37
De Capella de St. Petersbourg geeft hier een vertolking van een deel uit Serge Rachmaninov’s Vespers ten beste, het koorwerk dat door vele Russen gezien wordt als het mooiste dat hun land op vocaal gebied heeft voortgebracht
06 Monarch IV Imago - Timba Harris - 3.40
Mede-oprichter Timba Harris van de teloor gegane experimentele rockband Estradasphere brengt een fusie van jazz, rock en klassiek
07 Codail A Linbh - Anuna - 2.35
Celtic music, wat dat dan ook precies mag zijn. Oprichter Michael McGlynn en de zijnen reconstrueren middeleeuwse folk op hun eigen wijze. Het klinkt in ieder geval mooi. Het ensemble is dan ook razend populair
08 Elasticity - Baudouin de Jaer - 9.41
De Belg Baudouin de Jaer geldt als een van de meest vooraanstaande spelers op de gayageum, de Koreaanse plankciter. Het instrument is familie van de Chinese guzheng en de Japanse koto
09 Still... You Turn Me On - Emerson Lake & Palmer - 2.52
In 1973 was de stem van zanger Greg Lake er een om de rillingen van te krijgen. De man kon zingen als weinig andere collega’s uit het rockcircuit. Still... You Turn Me On is van ELP’s Brain Salad Surgery, een voor die tijd gewaagd progrock album
10 Concerto for Orchestra: Finale-Pesante; Presto - Bela Bartok (uitv. Chicago Symphony Orchestra/Fritz Reiner) - 8.59
Spetterend orkestraal stuk van de Hongaarse componist Bela Bartok. Hij schreef het in Amerika in 1943
11 Little Apple - Iva Bittova - 3.10
De Tsjechische avant-garde violiste en zangeres Iva Bittova heeft muziek gemaakt waarvan eigenlijk iedereen kennis moet nemen. U hoort ter afsluiting van deze uitzending Little Apple van haar album Moravian Gems. Ze wordt hier door een aantal bekende musici bijgestaan, zoals George Mraz, en Emil Viklicky en Laco Tropp, die hun sporen in de moderne jazz verdiend hebben
