Donderdag 24 augustus 2017
Een optreden van theremin fenomeen Clara Rockmore (1911-1998) zou zonder meer in een aflevering van Game of Thrones gemonteerd kunnen worden. Drakenvuur en night walkers, het mocht wat; iemand die als het ware de lucht bespeelt en klanken uit het niets tevoorschijn tovert, dat is pas ware magie. Vooral ook omdat deze muzikale alchemiste de noten even trefzeker wist te raken als de grootste klassieke virtuozen van haar tijd.In de 21e eeuw heeft vrijwel iedere burger een computer en smartphone. Hij kan er nog net niet mee vliegen, maar verder doen die apparaten zo ongeveer alles voor hem. Op technisch gebied zou niets ons dus nog moeten verbazen. Maar toch – wanneer u Clara Rockmore in actie ziet met haar theremin, dan zult u zich onwillekeurig afvragen of zoiets echt bestaat. De dame lijkt regelrecht uit Harry Potter land weggelopen. Niet alleen omdat haar handen van die geheimzinnige bewegingen maken, maar ook omdat ze eruit ziet als een ondoorgrondelijke opperheks. Wat die geheimzinnigheid betreft, dat zit hem niet zozeer in de aard van haar bewegingen – iedereen kan zien dat Rockmore een achtergrond als violiste heeft – maar veeleer in het feit dat ze geen instrument in haar handen houdt. Rockmore speelt luchtviool.
De Russische Lev Sergeyevich Termen (later verengelst tot Leon Theremin) heeft de theremin ontworpen. Lees de Engelstalige Wiki als u meer wilt weten over de werking van het apparaat. Wees er echter op voorbereid dat u er ook dan nog niets van snapt. Mocht u weinig verstand van techniek hebben, dan blijft de theremin immers een raadselachtige uitvinding.
Simpel gezegd bestaat het instrument uit een doosje met twee antennes. Ieder voor zich zijn deze aangesloten op een oscillator. De bewegingen van de handen, opgevangen door de ultragevoelige antennes, worden door de oscillatoren omgezet in geluid. De rechter antenne bestuurt de toonhoogte en met de linker antenne wordt het volume gecontroleerd. Dat is eigenlijk alles.
Dat is alles? Nou, nee. Zomaar wat wapperen met de handen resulteert niet automatisch in een nocturne van Chopin. Daarvoor is meer nodig. Iemand die met een theremin wil werken dient bij elke noot een perfect gevoel te ontwikkelen voor de juiste afstand tot de antenne, en welke bewegingen er dan gemaakt moeten worden. Stelt u zich de open ruimte voor als een soort piano met een ongebruikelijke hoeveelheid toetsen; de kans dat je er bij een ‘luchtslag’ een hele, halve , kwart- of zestiende noot naast zit is oneindig veel groter dan dat je midden in de roos schiet.
Het mag duidelijk zijn dat niet iedereen de theremin kan bespelen. Maar zoals dat met alle ogenschijnlijk onmogelijke zaken het geval is, zijn er altijd weer mensen die het kunstje leren. Iemand als Clara Rockmore beheerste het instrument als geen ander. Zozeer zelfs, dat ze Leon Theremin kon helpen zijn uitvinding te vervolmaken.
Al komt u niet verder dan wat vals gejammer op het instrument, de theremin zou toch een heel bezit zijn. Denkt u daarbij aan een Halloween feestje met de kinderen. Wellicht biedt het apparaat u een unieke kans om hen te laten geloven dat u kunt toveren.
Zondagavond hoort u Clara Rockmore in haar vertolking van Hebrew Melody, een stuk van de Russische componist Joseph Achron. Ziet u daarvoor ook de video hieronder.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 27 AUGUSTUS 2017 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Alla Turca Jazz op.5b - Silke Aichhorn - 2.47
Alla Turca is en van de bekendste melodieën van Mozart. U hoort het stuk hier in een arrangement voor harp door Silke Aichhorn
02 Rivers of Light - Eriks Esenvalds - 6.26
Gelaagde koorzang van een nieuwe ster in de Letse klassieke muziek
03 Sweet Pea - Miles Davis - 8.02
Het nummer Sweet Pea staat op water Babies, een album van Miles Davis dat de overgang markeert tussen zijn kwintet en de latere fusion periode
04 Things Behind the Sun - Nick Drake - 3.51
Nick Drake, de Britse zanger met zijn zachte, gevoelige stem, wordt door nieuwe generaties steeds weer herontdekt. Things Behind the Sun is van zijn derde studio album Pink Moon
05 Classical Qawwali in Raga Gawoti: Araj Soonli Jho - Nusrat Fateh Ali Khan - 9.11
Nusrat Fateh Ali Khan was een van de grootste Sufi zangers van Pakistan
06 Not Too Old To Rock And Roll - The Deep River Boys - 2.07
De Amerikaanse Gospel groep The Deep River Boys bleven maar liefst 50 jaar actief
07 Das Bleierne Klavier - Hans Tutschku - 9.54
Interactie tussen een piano en een computerprogramma live on stage
08 Black Country Woman - Led Zeppelin - 4.24
Physical Graffiti van Led Zeppelin behaalde in Amerika maar liefst 16x platina. Van dat album draaien we het nummer Black Country Woman
09 Hebrew Melody - Clara Rockmore - 5.28
- zie boven -
10 Wand'ring Moon - John Zorn - 5.43
Net zoals een paar weken geleden sluiten we de uitzending af met een nummer van John Zorn’s album Midsummer Moons. Aan het woord zijn de akoestische gitaristen Gyan Riley en Julian Lage
