Donderdag 15 juni 2017
Oud Anders staat zondag voor een groot deel in het teken van de Indiase klassieke traditie, en dan met name van het genre dat in het zuiden van het subcontinent de boventoon voert: de Karnatische muziek. De klassieke muziek uit het noorden van India (Hindoestaanse muziek genoemd) en de Karnatische toonkunst hebben hun basis in de Samaveda, een van de vier in Vedisch Sanskriet geschreven liturgische teksten die de richtlijnen voor religie en filosofie opstelden. De Samaveda brengt deze voorschriften in muzikale vorm. Het was echter de middeleeuwse musicoloog Sarangadeva (1175–1247) die zowel de Hindoestaanse als de Karnatische muziek van een wetenschappelijke onderbouwing heeft voorzien. Hij vatte zijn theorieën samen in de Sangita Ratnakara, een tekst die in het noorden en in het zuiden van het land beschouwd wordt als de belangrijkste verhandeling over Indiase klassieke muziek.Gezien hun gemeenschappelijke achtergrond mogen we ervan uitgaan dat Hindoestaanse en Karnatische muziek veel overeenkomsten vertonen. Er zijn echter ook verschillen. Sinds de twaalfde eeuw kwam het noorden namelijk onder invloed van de Centraal-Aziatische Moguls te staan, en die brachten hun eigen – lees: Perzisch/islamitische - cultuur mee. Daardoor ontwikkelde de muziek van Noord-India zich anders dan die van het zuiden, waar de Moguls nooit zouden binnendringen.
Wat zijn nou precies de verschillen tussen beide muzikale uitingen? Globaal kunnen we stellen dat Karnatische muziek vrijwel altijd bedoeld is om te zingen. Zelfs instrumentale nummers gehoorzamen aan de regels die voorschrijven hoe hymnes en chants gezongen moeten worden. Verder kent de Karnatische muziek van het zuiden een grotere diversiteit aan ritmes dan haar zuster in het noorden. Een ander belangrijk verschil is de lengte van een compositie. Een typische Noord-Indiase raga kan zomaar een half uur of langer duren; zoiets zal men niet dikwijls in de Karnatische muziek aantreffen.
In de uitzending van zondag komen er uitsluitend gezongen nummers aan bod. We beginnen – en sluiten af - met de bijzondere samenwerking tussen Ravi Shankar en George Harrison. De eerste kent u natuurlijk van zijn virtuoze sitar concerten. Als klassiek maestro was Shankar echter heel goed op de hoogte van de gezongen gebeden van de oeroude Veda’s, die refereren aan de tijd dat er nog geen sprake was van een tweesplitsing in de Indiase muziek. Het zijn deze hymnes die hij en zijn ensemble op het album ‘Chants of India’ laten horen. Het commerciële succes van het album is mede te danken aan Harrison’s kwaliteiten als producer en multi-instrumentalist. Dat zal u niet verbazen. Als er ergens een geniale Beatle aan meedoet wordt het altijd een stuk beter.
We vervolgen de uitzending met een aantal zuiver Karnatische zangeressen. Stuk voor stuk zijn het grote namen uit het zuiden: Nithyasree Mahadevan, Sudha Ragkunathan en de zusjes Ranjani & Gayatri. Die laatste twee hebben in India zelfs de status van rockster, zo bijzonder is de flair waarmee ze vorm geven aan hun optredens. Of ze op die manier misschien wat te frivool overkomen op de liefhebbers van serieuze Zuid-Indiase zangkunst? Nee, zeker niet. De zusjes vertegenwoordigen wel degelijk de echte Karnatische muziek. Ze worden daarom gewaardeerd als artiesten die de belangstelling voor de klassieke muzikale traditie van Zuid-India doen herleven. Niet alleen in eigen land, maar ook ver daarbuiten.
Karnatische muziek is van oorsprong een heilige expressie. Dat wil nog niet zeggen dat ze zich verliest in saaie ernst. Integendeel, luistert u maar eens naar bovengenoemde zangeressen. De ongeremde levensvreugde spat ervan af. Heeft u ooit een sombere bui, zet dan eens een plaat met Karnatische muziek op. Dat werkt heilzaam.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 13 JUNI 2017 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Mahaa Mrityunjaya - Ravi Shankar & George Harrison - 4.40
De samenwerking tussen Ravi Shankar en George Harrison heeft een aantal bijzondere platen opgeleverd. Een daarvan is Chants of India, waarop Ravi en de muzikanten rondom hem Vedische gebeden zingen. Harrison heeft de plaat geproduced.
02 Last Will and Testament - Anthony Holborne - 5.00
Anthony Holborne is een componist uit de tijd van Elisabeth I van Engeland (2e helft 16e eeuw). In onze tijd is hij niet meer zo bekend, maar het feit dat zijn veel beroemdere tijdgenoot John Dowland een werk te zijner ere schreef geeft aan dat hij toch in aanzien gestaan moet hebben. U hoort de bekende luitenist Hopkinson Smith met Holborn’s compositie Last Will and Testament
03 Last Kind Words - Geechie Wiley - 3.00
Wiley leefde in de jaren ’30 op het platteland in het zuiden van de VS. Van haar zijn niet meer dan zes nummers bekend, die ze uitvoerde met een andere vrouwelijke blueartieste, Elvie Thomas. Er is vrijwel niets bekend is over deze dames, terwijl het gehalte van die paar nummers zo hoog is dat ze tot de allerbeste artiesten van hun tijd gerekend worden. De speurtocht naar de achtergrond van deze muzikanten duurt nog voort
04 Tiruppugazh - Nithyasree Mahadevan - 2.28
Nithyasree Mahadevan is een Karnatisch zangeres uit het zuiden van India. Mahadevan is heel populair in Zuid-India en heeft haar medewerking verleend aan maar liefst 500 albums. Ook heeft ze de soundtrack van vele films ingezongen
05 Waves Upon The Ether - Dando Shaft - 4.38
Dando Shaft is een band die zich in de jaren ’70 een tijdje mocht verheugen in de belangstelling van folkrock fans. Ze braken niet echt door, wellicht omdat hun muziek teveel folk was en te weinig rock. Het nummer Waves Upon The Ether mag er echter zijn
06 Homo Mortalis Firmiter: Hodie Puer Nascitur - Huelgas Ensemble - 3.32
Het Huelgas Ensemble is een vocaal en instrumentaal ensemble in België dat zich bezighoudt met oude muziek. Paul van Nevel is de dirigent. U gaat luisteren naar een Cypriotisch kerstliedje uit ca. 1390
07 Invoking Pan - Daemonia Nymphae - 6.42
Daemonia Nymphae brengt eigentijdse versies van antieke Griekse muziek. De leden gebruiken nagebouwde versies van authentieke oud-Griekse instrumenten en brengen spectaculaire theatershows op de planken, waarbij ze zich hullen in gewaden van voor onze jaartelling. Met het nummer Invoking Pan brengen ze een ode aan de mythologische god Pan, die half geit, half mens was. De panfluit is naar hem vernoemd
08 Enthra Maathramanuna - Sudha Ragkunathan - 5.04
Sudha Ragkunathan wordt beschouwd als een van India’s grootste Karnatische zangeressen. Ze is bovendien heel slim; ze studeerde af in economie
09 Quickotones - Hans Dulfer - 6.12
Hans Dulfer is een veelzijdig man. Hij heeft als bestuurslid van het Bimhuis, columnist van Muziekkrant OOR, radiopresentator en directeur van Paradiso veel betekend voor de jazz in Nederland. Het nummer Quicktones is van zijn album Dig!
10 Marugelara/Jayantasri/Adi/Tyagaraja - Ranjani & Gayatri - 3.53
Ranjani & Gayatri zijn zusjes die zowel zingen als viool spelen. Ze worden gewaardeerd vanwege de integriteit waarmee ze traditioneel Karnatisch zingen, terwijl ze tegelijkertijd zoveel flair aan de dag leggen tijdens hun optredens dat ze in India de status van rockster hebben. Danzij hen staat Karnatische muziek wereldwijd weer in de belangstelling
11 The Blues Had a Baby and They Named It Rock And Roll - Muddy Waters - 3.35
‘The Blues Had a Baby and They Named It Rock And Roll’, zegt Muddy Waters, en daarmee maakt hij nog maar eens duidelijk waar de rock vandaan komt. Deze woorden zijn de titel van een song die staat op het door Johnny Winter geproduceerde album Hard Again. De plaat kwam uit in 1977 en album won de Grammy Award for The Best Ethnic or Traditional Folk Recording van dat jaar
12 Mangalam - Ravi Shankar & George Harrison - 4.01
We keren op het einde van deze uitzending weer terug naar George Harrison en Ravi Shankar en besluiten met Mangalam, wederom van het album Chants of India
