Donderdag 11 mei 2017
Wanneer u voor het eerst Brian Asawa de liederen van de Britse Tudor componist John Dowland hoort vertolken en u weet niet wie hij is (of helaas, was), dan zou u in eerste instantie kunnen denken dat deze Japans-Amerikaanse musicus een klassiek geschoolde zangeres begeleidt op de luit. Dat is immers wat we horen: een fraaie alt met een ongekend rijke sound, en daarnaast de fijnzinnige klanken van het aloude snaarinstrument. U heeft het echter mis. Asawa is de zanger, niet de luitspeler. Zijn stem behoort tot het zangregister ‘countertenor’, waarbij de man slechts de randen van zijn stembanden gebruikt en zodoende hoge tonen kan bereiken. Het geluid resoneert dan niet in de borst, maar lijkt uitsluitend voort te komen uit het hoofd. Men spreekt daarom ook wel van een kopstem. Strikt anatomisch gezien is dit niet juist, want klanken ontstaan natuurlijk niet in het hoofd, maar in de keel.In de 17e en 18e eeuw verwijderde men de teelballen van jongens die nog niet geslachtsrijp waren, opdat ze als volwassene die zuivere, hoge jongensstem zouden behouden. Die bloedige praktijk werd gelukkig verboden, maar dat leverde wel een probleem op voor de klassieke wereld; er waren immers ontelbare werken voor de zogeheten castrati geschreven. Nou kan een castraat wel vervangen worden door een vrouwelijke sopraan of een mannelijke tenor, maar dat klinkt niet helemaal hetzelfde. Daarom werden er vanaf de 20e eeuw mannen getraind om hun kopstem te gebruiken. De countertenor is dus een tamelijk recent ontwikkeld zangregister. Het geluid dat een man die in dit register zingt voortbrengt, komt vermoedelijk het meest overeen met die van de castraten van weleer, ook al zullen we nooit zeker weten of de huidige countertenoren ook maar in de buurt komen van de aanbeden Farinelli (1705-1782). Deze fenomenale zanger werd op 8-jarige leeftijd gecastreerd en werd als zanger zó succesvol dat hij het zelfs tot eerste minister van de Spaanse koning schopte. Overigens belette zijn verminking hem niet om er een onstuimig liefdesleven op na te houden. Farinelli had seksuele relaties met zowel vrouwen als mannen.
Waarschijnlijk kent u een aantal beroemde countertenoren. Populair zijn momenteel zangers als Andreas Scholl en Philippe Jaroussky. Beide mannen hebben een geweldige stem. Toch kunt u, wanneer u een nummer van hen opzet, wel degelijk horen dat er hier geen vrouwen aan het zingen zijn. Waar dat nou precies in zit is moeilijk te verklaren. Het zal te maken hebben met de anatomische verschillen tussen het mannelijke en vrouwelijke strottenhoofd. Hoe hard je als man ook oefent om die verschillen teniet te doen, iets in de klankkleur van de falsetstem toont onmiskenbaar de sekse van de zanger aan. Meestal tenminste. Zoals we in de eerste paragraaf al hebben aangegeven kan Brian Asawa u op het verkeerde been zetten.
Asawa klonk als een klassieke alt (soms sopraan), en dan niet zomaar eentje. Er zijn waarschijnlijk heel wat opera diva’s in spe die er veel voor over zouden hebben om te kunnen zingen zoals hij. Brian’s stem was vol en rijk, had een prachtig timbre en een enorm bereik. Die stem vulde, zonder geforceerd over te komen, met gemak een grote concertzaal. Van de eerste tot en met de laatste rijen kon iedereen hem duidelijk horen. Dat was dan ook de reden waarom Asawa dikwijls werd uitgekozen om hoofdrollen in opera producties op zich te nemen. Hij kwam boven de andere stemmen uit, en ook de eventueel luide orkestrale begeleiding stond hem niet in de weg.
Deze kwaliteiten hebben ervoor gezorgd dat Asawa vele prijzen in ontvangst mocht nemen. Het zouden er nog meer geworden zijn, ware het niet dat er te vroeg een einde aan zijn leven kwam. De begaafde zanger stierf aan lever- en hartfalen toen hij pas 49 jaar oud was.
Zondagavond draait Oud Anders twee vertolkingen van John Dowland’s songs door Brian Asawa: ‘O Death, Rock Me Asleep’, en ‘I Saw My lady Weep’. Twee schitterende melodieën, gebracht door een overweldigende zanger.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 14 MEI 2017 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01 Fotheringay (Acoustic Version) - Sandy Denny - 3.07
We gaan nog even door met de uitzending van vorige week en voeren wederom Sandy Denny ten tonele, de zangeres die vrijwel synoniem geworden is net de Britse folkrock. Het nummer Fotheringay maakte ze met haar eigen band van dezelfde naam
02 J.S.Bach: Partita for Lute in C minor BWV.997 pt. 5. Double - Lutz Kirchhof - 3.23
Bach speelde geen luit, maar componeerde zijn suites voor dat instrument met behulp van het zgn. Lautenwerk, een klavecimbel bespannen met darmsnaren dat klonk als een echte luit. Het instrument is in de vergetelheid geraakt. Gerenommeerd luitspeler Lutz Kirchof voert hier de Partita for Lute in C minor BWV.997 pt. 5. Double uit
03 Heart and Soul - Joy Division - 5.51
De Manchester band Joy Division begon midden jaren 70 als punk groep, maar ontwikkelde al gauw een eigen, melodischer stijl, terwijl de dreigende, sombere inhoud van de punk bewaard bleef. Zanger Ian Curtis was het boegbeeld van de groep. Zijn stem deed denken aan die van Jim Morrison
04 Dhun Punjabi Ang - Vilayat Khan - 4.49
Sitar maestro Vilayat Khan zou naast Ravi Shankar, Ali Akbar Khan, Nikhil Banerjee en zijn jongere broer Imrat Khan de Indiase muziekwereld naar het Westen exporteren
05 Missa Solemnis: Sanctus - Beethoven - 2.37
Dirigent John Eliot Gardiner, noemde Beethovens Missa Solemnis 'het koorzangersequivalent van het beklimmen van de Mount Everest, maar dan zonder zuurstofmasker'. Lastig dus voor uitvoerders, maar Karajan lijkt er hier geen moeite mee te hebben. Fraai stukje koorwerk
06 Wild Mountain Thyme (Live At BBC) - Sandy Denny - 3.55
Wild Mountain Thyme wordt vaak aangezien voor een traditioneel Schots lied, maar dat schijnt toch niet zo te zijn. Folksong verzamelaar Francis McPeake heeft in 1957 de muziek geschreven en er de tekst van een Schots gedicht van de hand van ene Robert Tannahill voor gebruikt. Het arrangement dat Denny ervan maakte is onsterfelijk mooi
07 Ancient Ambiance (Castle Rock- Pedal Away) - Klaus Schulze - 10.27
De pionier van de elektronische pop op zijn best. Schulze logenstraft de opvatting dat pure synthesizermuziek emotieloos zou zijn
08 O Death, Rock Me Asleep - John Downland (uitv. Brian Asawa) - 4.17
- zie boven -
09 Moby's Night Out - Ernst Reijseger - 6.07
De grote jazz artiest van eigen bodem Ernst Reijseger laat horen dat je met de cello alle kanten op kan
10 I Shall Know Him - Rosetta Tharpe - 2.28
Rosetta Tharpe wordt vaak over het hoofd gezien omdat ze in hetzelfde tijdsgewricht opereerde als superster Mahalia Jackson. Foto’s van Tharpe met een deftige lange jurk aan en een elektrische gitaar op haar heup tonen echter aan dat we hier met een bijzondere artieste te maken hebben. En zingen kan ze nagenoeg even goed als Mahalia
11 I Saw My Lady Weep - John Dowland (uitv. Brian Asawa) - 5.18
- zie boven -
