Donderdag 13 april 2017
Een orkest, tien piano’s, een pianoplayer, vier bass drums, drie xylofoons, een tamtam, zeven elektrische bellen, drie vliegtuigpropellers en een sirene? Nee, dat is bepaald geen setting voor een rustige paaszondag. Veeleer lijkt het een recept voor een ramp. En dat werd het ook in het New York van 1927; het Ballet Mécanique van enfant terrible George Antheil liep tijdens de première in Carnegie Hall uit op een fiasco. De uitvoering was technisch gezien ronduit slecht, en we zwijgen nog maar over de vechtpartijen die er onder het publiek uitbraken. Het hele gebeuren zorgde voor zoveel ophef dat gedurende een periode van meer dan zestig jaar geen enkele dirigent het stuk nog durfde aan te raken. Met Antheil’s carrière als serieuze componist was het in de ogen van zijn landgenoten gedaan. Na die ene noodlottige opvoering zou hij verder zijn brood verdienen als componist van filmmuziek in Hollywood. Hij bleef zich echter obsessief bezig houden met het werk dat zijn reputatie had vernietigd. Keer op keer reviseerde hij het Ballet Mécanique, totdat hij een versie had gevonden die uitvoerbaar bleek.
Oorspronkelijk was het werk bedoeld als soundtrack voor de gelijknamige experimentele film van Dada schilder Fernand Léger en film director Dudley Murphy. Delen van deze film kunt u gemakkelijk vinden op Youtube (zie ook hieronder). In die clips hoort u echter niet de muziek zoals die toentertijd onder de productie gezet had moeten worden. De film beleefde weliswaar zijn première in Wenen 1924, maar zonder de muziek van Antheil. Wat was er mis gegaan? Alles. De filmmakers en de componist hadden niet met elkaar overlegd en waren ieder hun eigen weg gegaan. Dit resulteerde in een soundtrack die twee keer langer duurde dan de rolprent. Behalve dat bleek het in de praktijk zo goed als onmogelijk om Antheil’s allereerste versie van het Ballet – met 16 (!) pianoplayers – te synchroniseren met de beelden. Pas in 2001 slaagden technici erin om film en originele muziek op de juiste wijze met elkaar te verenigen.
In de uitzending van zondag draait Oud Anders de versie zoals beschreven in de eerste paragraaf. Juist, dat hebt u goed gezien: het gaat hier om dezelfde muzikale score die de bezoekers van Carnegie Hall in 1927 tegen de schenen schopte. De Amerikaanse dirigent Maurice Peress, die het op zich nam om het imago van het genegeerde meesterwerk op te poetsen, deed het in 1989 echter heel wat beter dan de ongelukkigen die zich er in 1927 aan gewaagd hadden. Dankzij hem werd het Ballet Mécanique eindelijk wat het zijn moest: een verrukkelijk brute, deels atonale orgie van geluid, doorspekt met jazzy-achtige ondertonen. Overigens verzocht de dappere dirigent de goden door het stuk onder zijn regie precies daar op te voeren waar het ruim zestig jaar eerder de ondergang tegemoet was gegaan: Carnegie Hall. Je moet maar durven.
Het Ballet Mécanique is, indien met strakke hand geleid, een prettig gestoorde chaos die in 2017 nog steeds ongehoord modern klinkt. U hoort het eerste deel van de uitvoering door The New Palais Royale Orchestra & Percussion Ensemble onder leiding van Maurice Peress.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 16 APRIL 2017 OP AAFM, 22.00 - 23.00
01 Watch That Star - The McIntosh County Shouters - 3.46
The McIntosh County Shouters practiseren de authentieke ring shout, waarbij zangers in een circkel tegen de klok in bewegen, met hun voeten stampen en in de handen klappen. Zo gebeurde het tot 300 jaar terug in de tijd van de slavernij. De traditie wordt nog aangehouden door de Boldon Briar Patch Community in Georgia, thuisbasis van de McIntosh County Shouters, en nergens anders ter wereld.
02 Malaguena - Sergi Vicente & Antonio de Lucena - 4.15
Twee gerenommeerde akoestische gitaristen vastgelegd op een plaat die op het beste doet hopen: The Hi-Fi Sound of Guitarra Classica. Ze brengen een malaguena, i.e. een Spaanse dans die zowel in de klassieke muziek als in de flamenco tot de traditie behoort
03 Beskyttelse - Kari Bremnes - 3.45
De Noorse zangeres Kari Bremnes is winnares van de prestigieuze Spellemannprisen, het Noorse equivalent van de Grammy Awards. U hoort het nummer Beskyttelse van haar album 11 Ubesvarte Anrop.
04 Ballet pour Instruments Mecanique et Percussion (or. versie 1925): Roll One - George Antheil - 7.52
- zie boven -
05 Vicious - Lou Reed - 2.56
De achtergrond van Lou reed’s nummer ‘Vicious’ is wel grappig; zo zou Andy warhol zijn voormalige protegé gezegd hebben dat hij een boosaardig nummer moest schrijven. Op Reed’s vraag wat hij bedoelde met boosaardig, antwoordde Warhol, “O, je weet wel, boosaardig, zoals wanneer ik je met een bloem sla”. Reed nam die zin letterlijk over voor zijn nummer. Het kwam uit op zijn tweede solo album van 1973
06 Nobu - Herbie Hancock - 7.39
‘Nobu’ wordt door de kenners gezien als ’s werelds eerste techno nummer. En dat is bijzonder, want jazzpianist Herbie Hancock schreef het 43 jaar geleden
07 Cello Concerto No. 1 in A Minor, Op. 33: Allegro con moto - Camille Saint-Saëns - 4.51
De beste cellist aller tijden? Daarover verschillen de meningen. Rostropovitsch is echter wel de beroemdste. Zelfs Yoy Yo Ma kan niet aan de faam van deze uit Azerbeidjan afkomstige Rus tippen
08 Ninety-Pound Catfish - Neal Hellman - 3.40
De dulcimer is een citerachtig instrument met een mooie klank. Oorspronkelijk kwam het uit Zuid-Nederland en Vlaanderen en werd de Hommel genoemd. Pioniers namen het mee naar Amerika, waar het heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de Amerikaanse Mountain traditionals. Neal Hellman bespeelt het instrument voortreffelijk
09 Musica Quinque Vocum No. 2, Suscipe verbum Virgo Maria - Leonora d'Este - 4.01
Een zangstuk voor een vijfstemmig koor, mogelijk gecomponeerd door de dochter van de roemruchte Lucrezia Borgia. Het spreekwoord ‘De appel valt niet ver van de stam’ gaat hier niet op: Lucrezia werd verdacht van moord en incest, haar dochter was daarentegen een vrome non die - als dit stuk inderdaad van haar hand is – gezegend was met een bijzonder muzikaal talent
10 Green Tea Farm - Hiromi Uehara - 4.40
De japanse pianiste Hiromi Uehara mag gezien worden als een van de beste dingen die de jazz in de laatse tien jaar overkomen is. Ze klinkt fris en levendig, en is even vaardig en veelzijdig op haar instrument als Herbie Hancock en Chick Chorea
11 Misguided Angel - Cowboy Junkies - 4.57
Wiki: “Twang is de duiding voor een aantal subgenres binnen de countrymuziek, waarin invloeden uit onder meer rootsrock, bluegrass, rock-'n-roll, rockabilly, honky-tonk, folk, Americana, gypsy, blues of zelfs punkrock geïncorporeerd worden”. U gaat luisteren naar ‘Misguided Angel’ van de Canadese Cowboy Junkies tijdens hun opname in de Church of the Holy Trinity, Toronto
